Phóng to

PGS, TS Nguyễn Lân Cường trả lời chất vấn trước hàng ngàn người dân phường Nhật Tân về cuộc khai quật ngôi mộ cổ - Ảnh: VNN

PGS-TS Nguyễn Lân Cường vừa công bố một khám phá mới về xác ướp Nhật Tân sau cuộc khai quật ngôi mộ cổ ở phường Nhật Tân, Hà Nội: chiếc túi nhỏ trong ngôi mộ có 20 chiếc răng của chủ nhân ngôi mộ được chôn theo tục chôn theo răng.

1. Trong cuộc khai quật mộ hợp chất ở Vườn đào, Phường Nhật Tân, Quận Tây Hồ, Hà Nội vào ngày 6 và 7-5-2005 vừa qua, chúng tôi đã phát hiện được một túi gấm nhỏ, thêu kim tuyến rất tinh xảo, bằng nửa bàn tay (dài: 7,3cm ;rộng:5,3cm). Miệng túi có dây vải để thít lại và có 2 hàng dèm, mỗi hàng 4 cánh xen kẽ chồng lên nhau.

Khi đưa khỏi quan tài, chúng tôi không mở ra được vì túi bị thấm sẫm dầu thơm ướp xác, nếu cứ mở sẽ làm rách túi. Ngày 19-5 vừa qua, sau khi lớp dầu đã khô, chúng tôi mới tiến hành mở túi thì thấy bên trong có một bọc giấy dó.

Mở gói giấy ra thấy 20 chiếc răng: 3 răng cửa trên, 4 răng cối lớn trên, 1 răng cửa dưới, 2 răng nanh dưới, 4 răng cối nhỏ dưới và 6 răng cối lớn dưới. Tất cả các răng đều nhuộm đen . Nghiên cứu và đo đạc các răng chúng tôi thấy đây là răng của chủ nhân ngôi mộ bị rụng ngay khi còn sống và có độ mòn không lớn.

2. Tục chôn theo răng của người quá cố đã xuất hiện ở nước ta từ mấy nghìn năm trước. Chúng tôi đã phát hiện phong tục này vào năm 2001, khi đào di chỉ Mán Bạc ở Ninh Bình. Trong ngôi mộ số 5 , đã phát hiện được một răng cối lớn trên số 3 bên phải bị sâu, nằm cao hơn hộp sọ tới 20cm. Đào đến hộp sọ thì thấy thiếu đúng chiếc răng này.

Từ đó có thể giả thiết rằng: người nằm trong mộ, khi còn sống đã giữ lại chiếc răng sâu của mình. Lúc mai táng, những người trong gia đình đã ném chiếc răng sâu vào mộ của người quá cố, như có ý "muốn giữ trọn toàn vẹn thi thể khi họ sang thế giới bên kia".

Trong mộ hợp chất ở: Bái Trạch (Thanh Hoá, khai quật 2-1958), Kim Anh, và Dương Xá (Hà Nội, khai quật 4-1972)... cũng tìm thấy túi đựng răng. Điều đáng nói ở đây là toàn bộ số răng của cụ ông ở Nhật Tân, không có chiếc răng nào bị sâu. Vậy tại sao răng lại bị rụng nhiều và sớm như vậy? Rất may khi gỡ dần các lớp áo hiện để tại Phòng thí nghiệm Viện 69, Bộ Tư lệnh Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, chúng tôi đã phát hiện một nhành cây khô được xếp gọn dọc theo lớp áo. Nhà phân loại Ngô Văn Chải, ở Viện Dược Liệu, Bộ Y tế đã giúp chúng tôi phân loại nhành cây này.

Theo anh Ngô Văn Chải, đây là cây quỷ châm thảo (Bidens pilosa L.), thuộc họ cúc (Asteraceae). Một trong những cây thuốc có khả năng chữa bệnh sâu răng. Chúng tôi cho rằng có thể người quá cố trong mộ ở vườn đào Nhật Tân bị bệnh sụt lợi, nên các răng rụng sớm. Có khả năng cụ đã dùng cây thuốc trên để tự chữa bệnh cho mình khi thấy răng bị rụng.

Sau khi khai quật ngôi mộ cổ, có nhiều thông tin "gây sốc" về xác ướp này: khả năng đây là xác của tiến sỹ Nguyễn Kiều, chồng nữ sỹ Đoàn Thị Điểm, một danh nhân của vùng này. Trao đổi với chúng tôi, PGS-TS Nguyễn Lân Cường cho biết lý do không giữ xác ướp: - Giữ làm sao được. Thứ nhất là, ngay sau khi phát hiện, nếu được đưa vào bể phoóc-môn, bịt kín lại, xử lý ngay thì may ra được (tuy thế cũng rất tốn kém), trong khi đó xác ướp Nhật Tân lại đã mở ra phơi mưa nắng chục ngày (người coi giữ phải xì xụp tát nước mưa ở trong mộ ra). Vả lại, nếu có giữ thì để đâu. Mang mấy cái khăn áo về giữ mà đã hôi rình ra rồi. Nếu đem về cho bên giải phẫu họ giữ, rồi họ lại mổ xẻ thi hài ra để cho sinh viên thực tập thì càng không thuận. Hơn nữa, phải là mộ của ai mới giữ chứ (bây giờ chưa thể khẳng định đây là mộ của Tiến sĩ Nguyễn Kiều, phải tiếp tục tìm hiểu, xác minh). Nếu không, sẽ thành tiền lệ, xác ướp nào cũng đòi giữ thì...