Phóng to

Lão Xá (1899 - 1966) tên thật là Thư Khánh Xuân, nhà văn Trung Quốc. Từng học Đại học Oxford. Viết nhiều tiểu thuyết về đề tài học sinh, trí thức và thị dân. Ông tự sát trong Cách mạng văn hóa.

Về việc đổi mới dạy và học vănKhi cảm xúc lụi tàn

Tôi nhìn thấy Tường Tử (1) đang loay hoay với mớ tiền của mình, trong lòng tính toán về việc mua xe, miệng lẩm nhẩm bài vè đoán. Bên anh ấy là xe kéo tay kiểu Bắc Kinh với thân xe đen nhánh và bánh xe sáng loáng.

Tôi nhìn thấy Vương Thuận Phát đang mải mê lau chùi bàn và đón tiếp khách hàng. Anh ấy xách ấm pha trà lớn kiểu Bắc Kinh, miệng ấm tỏa hơi nước. Tôi nhìn thấy cây lựu cao tận nóc nhà, mọc bên ngoài gian nhà chính gia đình họ Kỳ, tượng “ông Thỏ” đang ngẩng đầu đứng trên bàn vuông đặt trong sân, Quý Ông gật đầu, mỉm cười. (...)

Đọc sách của Lão Xá hình như được những nhân vật trong sách hướng dẫn dạo chơi đường phố Bắc Kinh, hít thở không khí Bắc Kinh, thưởng thức màu sắc Bắc Kinh, lắng nghe tiết điệu Bắc Kinh, cảm giác tâm trạng Bắc Kinh... những tác phẩm của Lão Xá chính là vật biểu trưng của Bắc Kinh!

Đó là từng sợi, từng chi tiết của Bắc Kinh cũ. Như một đoạn nhạc của đàn Hồ Kinh (2), sôi nổi vang vang, dư âm kéo dài. Như một ấm trà hoa nhài, mùi thơm ngào ngạt, vô cùng dư vị.

Không thể quên được cách Lão Xá thưởng thức ẩm thực Bắc Kinh. “Hạt dẻ tròn mẩy của xã Lương, ngâm qua đường cát, được xào trong nồi vang lên tiếng ‘sa sa’. Thậm chí khói dưới nồi cũng ngon”. Chỉ ở Bắc Kinh xưa mới có mùi vị hấp dẫn như thế! Chỉ Lão Xá mới lĩnh hội được một cách xúc động, truyền thần thư thế!

Mặc dù nguyên quán của Lão Xá ở tỉnh Sơn Đông, nhưng ông sinh ra ở Bắc Kinh, trưởng thành ở Bắc Kinh và vô cùng yêu quí Bắc Kinh. Ông yêu tất cả mọi thứ thuộc về Bắc Kinh. Bắc Kinh của Lão Xá như một bức tranh tết được dán trước cửa mỗi nhà vào dịp Tết Nguyên đán: trong sáng, vui tươi, mà cũng không thiếu tính bao dung; tinh xảo, tỉ mỉ, truyền đạt cái không khí văn hóa đặc trưng của Bắc Kinh.

Bằng ngòi bút của mình, con tim của mình, bằng sự yêu quí vô vàn đối với Bắc Kinh, Lão Xá đã miêu tả một thành phố Bắc Kinh vừa chân thật vừa lý tưởng. Những dòng văn cũng như tên tuổi của Lão Xá cũng trở thành vật biểu trưng của Bắc Kinh.

Lão Xá từng đi nước ngoài, từng du học, dĩ nhiên ông hiểu biết là thời gian sẽ thúc đẩy “Bắc Kinh xưa” thành “Bắc Kinh mới”. Đó là một cảm xúc phức tạp, thể hiện niềm vui xen lẫn nỗi ưu tư. Cảm xúc đó cũng thường hiện ra trong những tác phẩm của ông.

Thụy Tuyên là nhân vật chính trong truyện dài Tứ thế đồng đường thích đi dạo Bát Diện Tào, Đại San Lan, Lưu Ly Xưởng (3), nhưng anh cũng than tiếc rằng “Trong tương lai không xa, những cửa hàng đều sẽ mất tích”. Chính vì lẽ đó, Lão Xá trên sân khấu Bắc Kinh trong thời đại mới cũng cố gắng sáng tạo ngôn ngữ và vật biểu trưng của Bắc Kinh mới.

Lão Xá là người đã phát hiện, đồng thời là người yêu thích các vật biểu trưng Bắc Kinh. Bản thân ông cũng trở thành một tấm bia của lịch sử và hiện thực Bắc Kinh, trong con mắt và trong trái tim của người Bắc Kinh.

------------------

(1) Các tên in đứng là nhân vật trong các tác phẩm của Lão Xá.(2) Hồ Kinh: một loại nhạc cụ đặc trưng của Bắc Kinh.(3) Bát Diện Tào, Đại San Lan, Lưu Ly Xưởng: những nơi buôn bán sầm uất của Bắc Kinh xưa.