* Phó thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân: “Tiếp thêm sức mạnh mới để nhanh chóng đưa chủ trương cả nước thành một xã hội học tập trở thành hiện thực”. * Ông Nguyễn Mạnh Cầm - chủ tịch Hội Khuyến học VN: “Nhiều phong trào khuyến học, khuyến tài đã được áp dụng”.* Giáo sư Phạm Tất Dong: “Thời nào làm khuyến học cũng cần sáng tạo, linh hoạt và có tâm”.

Phóng to

Em Nguyễn Văn Phi, học sinh lớp 5 Trường tiểu học Hương Trạch, xã Hương Trạch, huyện Hương Khê, Hà Tĩnh, vừa học bài vừa chăm trâu phụ giúp gia đình - Ảnh: N.C.T.

Giáo sư Phạm Tất Dong: Phải biết tạo sức hấp dẫn với học sinh

Phóng to

GS Phạm Tất Dong

* Theo giáo sư, khó khăn của việc khuyến học thời nay là gì?

- Nếu thời trước việc diệt giặc dốt diễn ra bằng mọi cách: viết lên sân gạch, lên thúng mẹt, học dưới ánh đèn dầu, hay thời chiến tranh trẻ em đội mũ rơm học chữ dưới hầm là những hình ảnh xúc động, thì thời hiện đại cũng có những việc làm, những sáng kiến đáng ghi nhận trong việc giúp những người nghèo học chữ. Ví dụ Hội Khuyến học TP.HCM tổ chức vận động hỗ trợ 1+1, có nghĩa một người có hoàn cảnh thuận lợi hơn giúp đỡ một người nghèo đi học. Phong trào này nhanh chóng lan ra nhiều địa phương khác. Có trường hợp không phải 1+1 mà 1+10, tức một người nhận lo cho mười trẻ em đang đi học...

Tôi cho rằng thời nào làm khuyến học cũng cần sáng tạo, linh hoạt và có tâm. Nhưng thời nay khó khăn hơn do yêu cầu đặt ra thì lớn trong khi điều kiện thiếu thốn, chênh lệch nhiều giữa các vùng miền.

* Tình trạng học sinh bỏ học, học sinh ngồi sai lớp, học sinh yếu kém tuy có giảm nhưng vẫn còn là vấn đề gây bức xúc trong xã hội. Trong sự phối hợp giữa nhà trường với các lực lượng xã hội để giải quyết tình trạng trên, theo giáo sư khâu nào còn yếu?

- Có rất nhiều nguyên nhân có thể tác động đến việc học sinh học yếu kém đi và dần bỏ học: kinh tế khó khăn, nhận thức của người dân hạn chế, ảnh hưởng của tệ nạn xã hội ngoài nhà trường... Nhiều khi sự tàn phá bất ngờ của một trận bão lụt cũng có thể là tác nhân khiến hàng loạt học sinh bỏ học. Vì thế giải quyết việc này là vấn đề của cả xã hội, bằng nhiều cách khác nhau, linh hoạt theo tình huống cụ thể.

Tuy nhiên, có một nguyên nhân đáng chú ý là vẫn có nhiều nhà trường, nhiều giáo viên không biết tạo sức hấp dẫn đối với học sinh. Nếu việc đến trường khiến con trẻ thấy vui vẻ, không phải chịu áp lực, nỗi sợ hãi nào, được cởi mở, được giúp đỡ và chia sẻ... chắc sẽ ít học sinh, kể cả học sinh khó khăn, muốn bỏ học.

Phóng toỞ một góc rừng U Minh Hạ, xóm dân cư Đội 13 (ấp 19, xã Nguyễn Phích, huyện U Minh, tỉnh Cà Mau) nghèo xơ xác. đầu năm học mới này xóm đã làm nên một tiền lệ là đưa những đứa trẻ từ rừng về lớp học. Trong ảnh: Dương Văn Nhớ được quay trở lại lớp học sau hai năm bỏ học đi rừng đốn củi - Ảnh: Trần Vũ* Còn một yếu tố nữa tạo động lực cho người đi học là tính thiết thực của việc học. Nhưng ở nhiều nơi, với một số học sinh, đây chính là sự bất ổn dẫn đến tình trạng học sinh chán học, bỏ học. Ý kiến giáo sư thế nào?

- Đây chính là vấn đề phải nghiên cứu lại. Ở những vùng khó khăn, thay vào việc để học sinh học lên cao thì phân luồng, tổ chức cho học sinh học nghề phù hợp với địa phương. Việc học tập ở ngoài nhà trường cũng cần được quan tâm. Nếu thấy thiết thực dân sẽ cho con học. Học không thiết thực, người học sẽ chán, sẽ bỏ là đương nhiên.

Tôi cho rằng nên xây dựng một hệ thống giáo dục mở (mở cả về đối tượng học, chương trình, linh hoạt trong phương pháp, thời gian học tập...) để hướng tới một xã hội học tập. Tùy theo nội dung, đối tượng cũng phải biên soạn tài liệu, mời người dạy tương ứng.

Với hướng này, vai trò của các hội khuyến học rất quan trọng, không chỉ hỗ trợ, khuyến khích mà còn là đầu mối để nắm bắt nhu cầu học tập của người dân, góp phần xây dựng một xã hội học tập và học suốt đời.