Phóng to

Sử chép: Năm 1402, mùa thu, Hồ Hán Thương làm lễ tế Giao (tế trời đất) rất long trọng, gồm lễ lớn, lễ vừa, lễ nhỏ. "Lễ tế Giao suốt thời Trần không cử hành, nay Hán Thương mới đắp đàn Giao ở Ðốn Sơn...".

Ðốn Sơn dân gọi núi Ðụn, có hai đỉnh, đàn Giao đắp ở giữa. Di tích đàn Nam Giao, Thanh Hóa hiện cách quốc lộ 1A chừng 20 km về phía tây, cách cổng nam thành Tây Ðô khoảng 2,5 km về phía tây nam. Hiện có con đường có thể nằm trên đường thời ấy, chạy từ cổng nam thành tới chân núi. Khi nâng cấp đường này, người ta tìm thấy nhiều tảng đá lớn có thể là để lát đường dẫn đến đàn Nam Giao thưở trước.

Cuộc khai quật giữa năm 2004 của Sở VH-TT Thanh Hóa và Viện Khảo cổ học Việt Nam trên tổng diện tích các hố hơn 300 m2, phát hiện nhiều dấu tích quan trọng. Bên cạnh địa danh như "ruộng Nam Giao", "nền hạ", là nhiều dấu tích vật chất cho thấy đàn được đắp theo ba cấp nền cao dần (nền hạ, nền trung, nền thượng). Nền thượng cao 20 m so mực nước biển, kích thước 120 mx60 m. Nền trung cao 17 m, kích thước 130x40 m. Nền hạ cao 15 m, kích thước 140x35 m.

Các dấu tích cũng cho phép bước đầu xác định được gò trung tâm và linh đạo (đường trục trung tâm dẫn tới đàn). Gò trung tâm gần vuông, kích thước 24 mx25 m, sát chân núi. Vẫn còn thấy được hàng đá kè chắn lở đất khi tôn gò. Mép ngoài bờ đá kè là dải gạch ngói vụn rộng tới 3 m, bới lớp vật liệu này thấy lộ ra nền lát gạch vuông cỡ lớn (50 cmx50 cm). Linh đạo cũng hé lộ bước đầu. Khối lượng gạch ngói vỡ khá lớn có niên đại thế kỷ 14 cùng nhiều đồ gốm sứ đương thời và dấu tích giếng nước trùng hợp với truyền tụng dân gian về "giếng vua"... góp thêm những bằng chứng quý.

Công cuộc bảo tồn, tôn tạo Khu di tích thành nhà Hồ trong đó nổi bật là các di tích thành trì và đàn Nam Giao, mở ra triển vọng tiếp tục khai quật, nghiên cứu sâu hơn để hiểu biết đầy đủ hơn về Tây Ðô thời Hồ, cũng như học hỏi, tôn vinh một di sản lớn của ông cha. Di sản quý này hiện ngày càng có sức hấp dẫn lớn đối với khách du lịch bốn phương.