Từ một cơ sở giáo dục còn khiêm tốn về nguồn lực, đến nay trường đã trở thành một đại học quy mô lớn, gắn kết quốc tế và ghi dấu trên bản đồ học thuật thế giới: Top 251 châu Á, Top 1001-1200 thế giới, Top 392 thế giới về danh tiếng học thuật, và đặc biệt Top 51–100 thế giới ngành Nghệ thuật trình diễn, Top 101-150 ngành Mỹ thuật & Thiết kế.

Nhân dịp 30 năm thành lập, PGS.TS. Trần Thị Mỹ Diệu - Hiệu trưởng Trường Đại học Văn Lang có cuộc trao đổi về triết lý giáo dục khai phóng, hành trình 30 năm và tầm nhìn trở thành một đại học sáng tạo, tạo tác động trong thế kỷ 21.

* Bà đánh giá như thế nào về sứ mệnh của đại học trong bối cảnh hiện nay?

- Trong bối cảnh hiện nay, đại học cần thực hiện được những sứ mệnh căn bản:

Không chỉ dừng lại ở việc đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao mà hướng đến phát triển con người toàn diện, có đạo đức, văn hóa, ý thức công dân toàn cầu, có năng lực học tập suốt đời, có khả năng thích ứng với thay đổi nhanh chóng của thế giới.

Phát triển năng lực cốt lõi của người học: đại học cần giúp người học phát triển tư duy độc lập, phản biện, giải quyết vấn đề phức tạp, năng lực số, kỹ năng làm việc liên ngành, và tinh thần tự học, tự đổi mới.

Trung tâm tri thức và đổi mới sáng tạo: đại học không chỉ truyền đạt mà còn sản sinh tri thức mới; thực hiện nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ, thúc đẩy khởi nghiệp, hợp tác doanh nghiệp - địa phương nhằm tạo giá trị cho xã hội.

Thực hiện trách nhiệm xã hội: lan tỏa các giá trị văn hóa, lịch sử tốt đẹp của quốc gia và nhân loại; tham gia giải quyết các vấn đề của cộng đồng như sức khỏe, môi trường, bất bình đẳng, phát triển bền vững.

Kết nối địa phương và toàn cầu: đại học cần vừa bám sát nhu cầu phát triển quốc gia, vừa mở rộng hợp tác quốc tế, giúp người học có năng lực làm việc trong môi trường đa văn hóa và toàn cầu hóa.

Đại học của thời đại mới là nơi đặt người học và xã hội ở trung tâm, gắn kết chặt chẽ ba trụ cột: giáo dục – nghiên cứu – phục vụ cộng đồng, kiên định theo đuổi giá trị bền vững thay vì mục tiêu ngắn hạn.

* Đó là một mục tiêu rất rộng. Trường hiện thực hóa điều đó ra sao?

- Triết lý cốt lõi của trường là "đào tạo con người toàn diện, có khả năng học tập suốt đời, có đạo đức, có sức ảnh hưởng và mang lại thay đổi tích cực cho cộng đồng". Vì vậy, điều quan trọng không chỉ là sinh viên học gì, mà là trở thành ai sau khi tốt nghiệp - những con người biết học, biết sống, và biết đóng góp.

Trong đào tạo, các chương trình đều lồng ghép hoạt động trải nghiệm, dự án thực tế, học thông qua làm, học thông qua cộng đồng (service learning), và học với doanh nghiệp. Sinh viên được đặt trong môi trường học tập mở, gắn với các vấn đề thật của xã hội và nghề nghiệp.

Về tổ chức học tập, nhà trường trao quyền và tạo không gian để sinh viên chủ động lựa chọn, thử nghiệm, và tự kiến tạo hành trình phát triển của mình. Cấu trúc chương trình linh hoạt, có các học phần tự chọn, học phần xuyên ngành, và các chương trình trao đổi quốc tế giúp người học định hình bản sắc cá nhân.

Là một phần của quá trình đào tạo, Văn Lang coi trọng việc nuôi dưỡng cảm xúc, tinh thần nhân văn, cộng đồng. Sinh viên được khuyến khích tham gia các chương trình văn hóa - lịch sử, các dự án xã hội, tình nguyện, khởi nghiệp vì cộng đồng, để phát triển phẩm chất công dân và năng lực tạo tác động tích cực.

Như vậy, hiện thực hóa sứ mệnh "học để trở thành" của trường là quá trình đồng thời diễn ra ở ba khía cạnh:

- Chương trình đào tạo gắn thực tiễn - phát triển năng lực;

- Môi trường học tập khơi dậy tự chủ, sáng tạo, và trách nhiệm;

- Văn hóa nhân văn - nơi mỗi sinh viên được nhìn nhận, tôn trọng và truyền cảm hứng để nuôi dưỡng các giá trị tinh thần trong quá trình học tập và trưởng thành.

* Mô hình "sandbox khai phóng" được trường nhắc đến như điểm nhấn chiến lược. Bà có thể giải thích?

- "Sandbox khai phóng" là một triết lý học tập tiến bộ mà trường chọn làm biểu tượng cho định hướng giáo dục mới - nơi sinh viên được phép thử nghiệm, sai, và bắt đầu lại, không sợ thất bại.

Đây là không gian để người học hình thành tư duy sáng tạo, tinh thần khám phá và năng lực thích ứng - những phẩm chất mà đại học thế giới hiện nay đang hướng tới.

Mô hình này được cụ thể hóa qua:

- Học qua hành động: sinh viên được đối diện các vấn đề thật của xã hội và ngành nghề, không chỉ học lý thuyết mà học từ trải nghiệm, dự án, và thực hành.

- Kết nối liên ngành: các viện - khoa - trung tâm trong Nhà trường được vận hành như những sandbox mở, nơi kỹ thuật giao thoa với nghệ thuật, dữ liệu kết hợp nhân văn, thiết kế hòa trộn công nghệ, tạo ra môi trường học tập không biên giới.

- Định nghĩa lại vai trò của giảng viên: không còn là "người truyền đạt" mà là người dẫn đường, tạo điều kiện, định hướng và khơi gợi tư duy thay vì áp đặt.

Mục tiêu cuối cùng của "sandbox khai phóng" là giúp sinh viên trở thành người học độc lập, người kiến tạo, và người tạo tác động – có khả năng tự học, tự sáng tạo và chủ động kiến tạo con đường của riêng mình trong thế giới biến đổi nhanh.

Điều tôi thực sự trân trọng chính là 156.000 sinh viên - cựu sinh viên đã bước ra từ trường và đang góp mặt trong mọi lĩnh vực của xã hội.

Chính con người Văn Lang - năng động, sáng tạo, giàu nhân văn - mới là minh chứng rõ ràng nhất cho giá trị thật của một đại học. Thành công của họ là thước đo cao nhất cho chất lượng giáo dục và là niềm tự hào lớn nhất của tôi với tư cách Hiệu trưởng.

* Bà đánh giá thách thức lớn nhất của giáo dục đại học hiện nay là gì?

- Tôi cho rằng thách thức lớn nhất của giáo dục đại học hiện nay là giữ được bản chất của giáo dục đại học trong một thế giới biến đổi quá nhanh.

Nói cách khác, đại học phải đổi mới để bắt kịp thời đại, nhưng không được đánh mất mục tiêu và giá trị cốt lõi: phát triển con người toàn diện, có tư duy độc lập, nhân văn và trách nhiệm xã hội. Vì sao đây là thách thức lớn nhất?

Thứ nhất là sự thay đổi nhanh chóng của tri thức, công nghệ, và nhu cầu của xã hội. AI, dữ liệu lớn, tự động hóa... khiến kiến thức lỗi thời chỉ sau vài năm; trong khi nhiều ngành nghề mới - như công nghệ xanh, y tế kỹ thuật số hay kinh tế sáng tạo - đang thiếu nhân lực.Điều này đòi hỏi đại học không thể chỉ truyền đạt kiến thức có sẵn, mà cần dạy sinh viên cách học, cách tư duy và khả năng thích ứng. Đồng thời, nhà trường phải liên tục cập nhật chương trình và hợp tác chặt chẽ với doanh nghiệp - cộng đồng để rút ngắn khoảng cách giữa đào tạo và nhu cầu thực tiễn.

Thứ hai là thách thức về nhân lực và văn hóa học thuật - yếu tố cốt lõi quyết định chất lượng của một đại học. Đổi mới chỉ có thể diễn ra khi trường có đội ngũ giảng viên thực sự dấn thân, không ngừng học hỏi, sáng tạo và sẵn sàng làm mới chính mình trong cách dạy, cách nghiên cứu.

Điều này không thể có được nếu thiếu một môi trường đại học cởi mở, nơi người thầy được trao quyền, được truyền cảm hứng và được hỗ trợ để phát triển chuyên môn, nâng cao năng lực nghiên cứu và hội nhập quốc tế.

Thứ ba là sự dịch chuyển giá trị ở người trẻ. Trong một thế giới thay đổi nhanh, sinh viên dễ rơi vào trạng thái mất phương hướng giá trị. Đại học, vì thế, phải giúp các em tìm được "la bàn tinh thần" - điểm tựa giá trị vững chắc, các em biết mình tin gì, sống vì điều gì, và muốn đóng góp thế nào cho cộng đồng.

* Văn Lang đặt mục tiêu rất cao cho 2030. Đâu là con đường để đạt tới?

Mục tiêu đến năm 2030 của trường là trở thành một trong những đại học trẻ được ngưỡng mộ nhất khu vực, có vị thế học thuật vững vàng, uy tín quốc tế, và tạo ảnh hưởng tích cực đến cộng đồng. Để đạt được điều đó, chúng tôi không chỉ nói về tăng trưởng, mà nói về chất lượng, giá trị và tầm ảnh hưởng.

Đầu tiên là chất lượng học thuật. Tiếp tục đẩy mạnh công tác đảm bảo chất lượng (ĐBCL), kiểm định quốc tế, và phát triển đội ngũ giảng viên có năng lực giảng dạy - nghiên cứu song hành theo chuẩn quốc tế. Mục tiêu là tất cả các chương trình đào tạo đều được đánh giá và công nhận quốc tế, đảm bảo người học Văn Lang có thể sánh vai trong môi trường toàn cầu.

Thứ hai, chuyển đổi số toàn diện. Coi chuyển đổi số không chỉ là công cụ, mà là nền tảng để đổi mới giáo dục – từ quản trị đại học, học tập thông minh (smart learning), đến phân tích dữ liệu phục vụ ra quyết định và hỗ trợ cá nhân hóa trải nghiệm học tập của sinh viên.

Thứ ba, phát triển hệ sinh thái sáng tạo. Hướng đến trở thành đại học khởi nguồn tri thức và đổi mới sáng tạo, nơi các ý tưởng được nuôi dưỡng, thử nghiệm, kết nối với doanh nghiệp và xã hội. Hệ sinh thái này gồm các viện nghiên cứu, trung tâm đổi mới sáng tạo, vườn ươm khởi nghiệp, và các mạng lưới hợp tác quốc tế.

Thứ tư, xây dựng văn hóa đại học nhân văn và bền vững. Đặt con người làm trung tâm, từ giảng viên, nhân viên đến sinh viên – tạo môi trường làm việc và học tập cởi mở, tôn trọng, sáng tạo, và gắn với các giá trị phát triển bền vững.

Cuối cùng là hợp tác và quốc tế hóa. Mở rộng liên kết với các đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp trong và ngoài nước để cùng phát triển chương trình đào tạo, nghiên cứu, trao đổi học thuật, bởi chúng tôi tin rằng con đường đi xa nhất là đồng hành cùng các đối tác theo sự phát triển của thời đại.

Tôi muốn gửi một lời nhắn giản dị nhưng chân thành đến các bạn trẻ:

"Hãy học để trở thành người kiến tạo giá trị tốt đẹp nhất cho cuộc đời của mình và cho xã hội."

Hãy can đảm, nuôi  dưỡng đam  mê  khám phá, tử tế và bền bỉ. Văn Lang sẽ luôn đồng hành để các em tìm thấy phiên bản tốt nhất của chính mình.