"Mùa đông năm 1963, tôi được bố chở đi dự khai mạc giải thi đấu thể thao ngành đường sắt ở sân Long Biên. Bố để tôi ngồi ghế khán giả. Còn ông lên hàng trên với nhà tổ chức, huấn luyện viên. Bất ngờ loa phát thanh mời đúng tên bố tôi là Tạ Đình Đề biểu diễn mở màn cuộc thi bắn súng.

Hình như ông cũng bất ngờ, chẳng chuẩn bị gì trước, vội vã lên và một tay cầm khẩu súng ngắn thể thao bắn ngay về phía bia. Ba phát đạn nổ giòn nhưng... trật hồng tâm hết cả ba.

Cả hội trường sững sờ, lặng im phăng phắc. Danh tiếng tay súng biệt động Tạ Đình Đề lớn đến mức người ta nghĩ ông cố tình bắn trật vì muốn biểu diễn gì đó...", nhiều năm sau nhắc về cha, anh Tạ Đình Hùng ngày còn sống vẫn cười kể không quên kỷ niệm đặc biệt này.

Quen bắn súng nhuộm khói đạn chiến trường

Anh Hùng nhớ sau đó hình như bố mình nổi cáu, lẳng lặng ra xe đạp, mở xắc cốt da, lấy khẩu pạc hoọc mà ông đã được một viên tướng Trung Quốc tặng từ hồi còn tham gia bảo vệ Chủ tịch Hồ Chí Minh hoạt động bên nước này.

Một tay ông Đề đút túi quần, một tay cầm súng và cũng không hề ngắm mà chỉ vẩy đúng ba phát đạn về hướng bia. Khán giả ồ lên! Cả ba viên đạn đều trúng đích. Có người hỏi ông sao loạt bắn đầu lại trật hết.

Ông cười trả lời: "Tao không thích, không quen bắn mấy khẩu súng thể thao màu mè. Đã bắn thì phải bắn mấy khẩu nhuộm khói đạn chiến trường này này". Tạ Đình Đề vừa nói vừa vỗ vỗ vào khẩu pạc hoọc.

Hồi tưởng kỷ niệm tay súng Tạ Đình Đề một thời đi làm "vui vẻ, trẻ khỏe" trong ngành thể thao đường sắt, danh thủ bóng đá Vũ Quang Minh, cha cựu tuyển thủ Vũ Minh Hiếu, những ngày còn khỏe đã hào hứng kể với tôi:

"Tính ông Đề nhiều lúc như lò lửa, nhưng hình như quẳng vào đâu cũng được, làm cái gì cũng làm cho ra trò và truyền được cảm hứng cho người khác".

Một hôm ông Minh cùng Tạ Đình Đề có việc đi ngang bãi tập của đội bắn súng. Chẳng hiểu vận động viên đứng tư thế ôm súng sao, mà Tạ Đình Đề vất xe đạp, vào quát oang oang: "Bắn súng mà đứng như thế à. Phải thế này này".

Rồi ông bóp cò luôn mấy phát đạn. Huấn luyện viên là quân đội chuyển ngành có vẻ hơi ngượng, nhưng không dám hó hé một tiếng vì mấy phát đạn Tạ Đình Đề bắn đều trúng hồng tâm.

Ông Minh kể thật sự chưa bao giờ phục Tạ Đình Đề đá bóng vì đôi chân ông về khoản thể thao này thì chẳng có gì xuất sắc.

Nhưng chính tiếng tăm Tạ Đình Đề đã quyến rũ ông bỏ đội bóng Công an Hải Phòng là niềm mơ ước của nhiều cầu thủ lúc bấy giờ, đầu quân cho đội bóng Tổng cục Đường sắt, dưới trướng ông bầu trưởng ban thể dục thể thao Tạ Đình Đề.

Ba người cùng mời ông một lúc là Đào Đình Phú, Hà Đăng Ấn và Tạ Đình Đề. Hai người kia là lãnh đạo lớn, nhưng ông Minh không lưu tâm mà chú ý cái tên Tạ Đình Đề. Cái tên mà ông đã nể phục từ hồi còn đá bóng cho Pháp trước năm 1954 trong thời kỳ Tạ Đình Đề còn hai tay hai súng dọc ngang kháng chiến.

Ấn tượng đầu tiên của ông Minh khi mới về xây dựng đội bóng dưới quyền Tạ Đình Đề là con người này rất biết dụng nhân và dám chịu trách nhiệm. Ông Đề hỏi Minh: "Mày còn bạn bè nào đá tốt không, kêu về luôn?". "Có đấy. Nhưng anh dám dùng không?", ông Minh trả lời.

Tạ Đình Đề cười khà khà: "Sao không dám". Và ông nhận ngay mấy hàng binh Pháp biết đá bóng mà Minh giới thiệu. Trong đó có hai đôi chân khá tốt là Vreca và Diouf đã từng đá chung với ông Minh từ trước năm 1954.

Chính điều này sau cũng làm khổ Tạ Đình Đề. Người ta truy cứu rất nặng nề việc ông dùng người có vấn đề.

Tuy nhiên, tay súng Tạ Đình Đề làm trưởng ban thể dục thể thao đã thật sự đem đến thời kỳ vàng son cho ngành thể thao đường sắt. Ngoài bóng đá, ông còn gầy dựng cả đội bóng chuyền, bóng bàn, bơi lội, bắn súng...

Tính thẳng tuồn tuột đến mức đôi khi nóng nảy, bỗ bã dễ làm khó chịu người mới gặp lần đầu, nhưng sự thật ông rất thương người. Ông tỉ mỉ lo cho các đội thể thao của mình như anh em ruột thịt.

Thương anh em cầu thủ

Ông Minh mãi nhớ chẳng hiểu xoay xở thế nào mà Tạ Đình Đề chạy được cho anh em cầu thủ tiêu chuẩn 21kg gạo và 3kg thịt mỗi tháng. Một chế độ rất cao ở thời kỳ ấy đến mức có lãnh đạo dò xét sự ưu ái này.

Tạ Đình Đề nói thẳng: "Tôi làm, tôi chịu trách nhiệm. Không lo anh em đời sống đàng hoàng thì làm sao đá điếc nổi?". Nhưng sự thật lúc ấy ít ai biết chính ông bầu Tạ Đình Đề vẫn chỉ lặng lẽ ký sổ, nhận phần mình mỗi tháng có 13,5kg gạo và nửa kg thịt mỡ để lo cho vợ và các con.

Thời kỳ máy bay Mỹ đánh phá dữ dội miền Bắc, hàng hóa ứ đọng ở biên giới. Tạ Đình Đề phải huy động các đội thể thao đường sắt đi bốc dỡ hàng mắc kẹt ở Lạng Sơn. Ông chi thêm cho anh em khoản tiền bồi dưỡng xa nhà, ăn uống.

Khi Tạ Đình Đề bị bắt trong vụ án lần thứ nhất năm 1974, người ta truy cứu lại chuyện này và cho rằng không đúng quy định tài chính. Tạ Đình Đề chỉ nói: "Tôi cố lo cho anh em thêm miếng ăn để làm việc được tốt hơn. Nếu không, đi thuê nhân công bên ngoài còn tốn kém hơn".

Đội bóng Tổng cục Đường sắt từ hạng B lên A giành nhiều chiến thắng nức lòng. Các đội thể thao khác của ngành cũng liên tục đem về huy chương. Có người đến khen công Tạ Đình Đề, ông cười: "Công lao cái quái gì.

Tao mà đá bóng giỏi thì đã vào đá rồi, chứ đâu phải ngồi giữ quần áo ngoài này và điếu đóm trà nước cho bọn nó. Có khen thì khen mấy thằng cầu thủ đang đổ mồ hôi trong sân kìa". Tính Tạ Đình Đề là vậy. Ông rất ghét nhận công về mình dù rằng anh em rất hiểu và thương quý công lao của ông.

Thời kỳ ấy, anh em thể thao và văn nghệ sĩ rất gắn bó. Có một lần, ca sĩ Trần Khánh, nổi tiếng hát hay, hay hát và thích rượu, cặp cổ Vũ Quang Minh vào chén anh chén em ở quán thịt chó. Ông Minh về lỡ buổi tập, bị người phó ban của Tạ Đình Đề lôi vào phòng khiển trách lối sống bê tha.

Sẵn hơi men, Vũ Quanh Minh (lúc này đã là huấn luyện viên đội bóng) giận dỗi, đòi trả việc huấn luyện, không làm nữa. Tạ Đình Đề về, thấy căng thẳng quá, quát cả hai vài tiếng gì đấy, rồi nói phó ban ra ngoài.

Biết Minh ngày ấy thích thịt chó, thi thoảng có tí tiền, Tạ Đình Đề lại rủ đi quán. Ông ăn rất ít và cũng không máu rượu, chỉ ngồi gắp cho bạn, rồi đằng hắng: "Đã là đàn ông đầu đội trời chân đạp đất thì phải sống sao cho người ta nể".

Ông Minh hiểu và rất phục cách nhắc nhở khéo của Tạ Đình Đề.

------------------

Gầy dựng thành công Xưởng cao su đường sắt, Tạ Đình Đề ghi dấu ấn là một trong những nhà xuất khẩu đầu tiên ở miền Bắc. Nhưng cũng từ đây, ông đã vào tù...

Kỳ tới: Tù tội lần thứ nhất

Giải mã huyền thoại Tạ Đình Đề - Kỳ 7: Vụ 'phá án' kỳ lạ của Tạ Đình Đề

Khoảng cuối năm 1970, một chuyến tàu cập cảng Hải Phòng. Trong các container hàng hóa, có một thùng nhỏ nhưng chứa đựng hàng đặc biệt của quốc phòng.