Các tuyến, đoạn cao tốc được đưa vào khai thác thời gian qua đã phát huy hiệu quả, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội ở nhiều địa phương. Tuy nhiên, trong quá trình khai thác, các cao tốc này bộc lộ nhiều bất cập, nguy cơ tai nạn giao thông rình rập...

Cục Cảnh sát giao thông, Bộ Công an, vừa phối hợp với các cục nghiệp vụ của Bộ GTVT cùng các địa phương khảo sát 11 tuyến, đoạn cao tốc trên cả nước, phát hiện nhiều bất hợp lý ngay từ khi xây dựng cao tốc.

Cao tốc nhưng không chuẩn cao tốc

Kết quả khảo sát cho thấy có 7 đoạn, tuyến cao tốc không đảm bảo tiêu chuẩn an toàn như không có dải phân cách cứng, không có làn dừng khẩn cấp hoặc có nhưng chưa đủ bề rộng, không đảm bảo hệ thống chiếu sáng ban đêm, tầm nhìn hạn chế... 

Trên các tuyến, đoạn cao tốc này từng xảy ra nhiều vụ tai nạn giao thông đặc biệt nghiêm trọng, cùng nhiều vụ va chạm khác, nhất là một số tuyến mới đưa vào khai thác.

Điển hình như tuyến Nội Bài - Lào Cai (đoạn từ km123 đến km262) chỉ có hai làn xe chạy, hai làn dừng khẩn cấp nhưng không có dải phân cách giữa, chỉ bố trí các đoạn vượt. Trong khi lưu lượng xe qua lại khoảng 33.000 lượt/ngày, đêm. Các đoạn Cao Bồ - Mai Sơn - quốc lộ 45 (từ km259 đến nút giao quốc lộ 45), tuyến Trung Lương - Mỹ Thuận (từ km39+750 đến km 1001+126), tuyến Vĩnh Hảo - Phan Thiết, tuyến Nha Trang - Cam Lâm có bốn làn xe chạy, có dải phân cách giữa nhưng không có làn dừng khẩn cấp.

Cứ khoảng từ 4 - 5km là bố trí một điểm dừng xe khẩn cấp. Trong đó, đoạn Cao Bồ - Mai Sơn - quốc lộ 45 có lưu lượng xe qua lại rất lớn, khoảng 60.000 lượt/ngày, đêm. Với tuyến Trung Lương - Mỹ Thuận là khoảng 38.000 lượt/ngày đêm, Nha Trang - Cam Lâm khoảng 1.500 lượt/ngày đêm... Đoạn Hà Nội - Thái Nguyên (từ km26+100 đến km62+200) có bề rộng làn đường xe chạy chỉ 3,5m, làn dừng khẩn cấp là 1,5m, không đảm bảo theo tiêu chuẩn cao tốc.

Theo tiêu chuẩn đối với cao tốc cho phép chạy tối đa 100km/h, làn xe chạy phải là 3,75m, làn dừng khẩn cấp phải tối thiểu 3m. Lưu lượng xe cộ qua lại đoạn này khoảng 10.000 lượt/ngày đêm. 

Đặc biệt, đoạn La Sơn - Cam Lộ (thuộc dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam phía đông) chỉ có hai làn xe chạy, bề rộng mặt đường 23m, không có dải phân cách giữa, không có làn dừng khẩn cấp, cứ 10km là bố trí một điểm vượt. Cao tốc này chỉ tương đương đường cấp 3 đồng bằng.

Việc tổ chức giao thông trên các tuyến cao tốc này còn nhiều tồn tại như thiếu người trực chốt, hệ thống hàng rào chưa khép kín nên còn tình trạng người dân tự ý đi bộ vào, xe ba gác, gia súc đi trên cao tốc... 

Có đoạn xảy ra tình trạng rào thép bị cắt bỏ, người dân trèo lên cao tốc để đón xe khách (tuyến Pháp Vân - Mai Sơn, Hà Nội - Lào Cai, Hà Nội - Thái Nguyên). Cá biệt, tuyến cao tốc Phan Thiết - Dầu Giây từng xảy ra ngập sâu do mưa (ngày 29-7), xe cộ không qua lại được, ùn tắc kéo dài...

Nguy cơ bủa vây khách đi xe

Ngoài những bất cập trên, đoàn khảo sát còn phát hiện một số tuyến cao tốc khi đưa vào khai thác đã xuống cấp, hằn lún, xe chạy không êm thuận, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông. 

Các bất cập này chậm được khắc phục, sửa chữa như ở các tuyến, đoạn: Hà Nội - Lào Cai, Hà Nội - Thái Nguyên, La Sơn - Cam Lộ. Riêng tuyến Hà Nội - Lào Cai đã đưa vào khai thác, thu phí gần 10 năm trước, lưu lượng xe cộ tăng cao nhưng đến nay vẫn chưa đầu tư mở rộng từ 4 - 6 làn xe theo phê duyệt (đoạn Yên Bái - Lào Cai).

Những tuyến, đoạn không có dải phân cách cứng ở giữa luôn tiềm ẩn nguy cơ tai nạn giao thông. Một số tuyến cao tốc chưa bố trí trạm dừng nghỉ cho tài xế, trụ sở làm việc, bãi giữ phương tiện, xử lý vi phạm... gây khó khăn cho lực lượng cảnh sát giao thông tuần tra. 

Với những tuyến, đoạn không có làn dừng khẩn cấp, khi xảy ra sự cố hoặc tai nạn, lực lượng chức năng khó tiếp cận để xử lý sớm, có nguy cơ xảy ra tai nạn liên hoàn và ùn tắc kéo dài.

Điển hình là vụ tai nạn giao thông xảy ra vào sáng 6-8 trên cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết. Cụ thể, tại km199+100, chiếc xe tải do tài xế Đoàn Minh Thành (25 tuổi) cầm lái chạy theo hướng Vĩnh Hảo vào Phan Thiết đã tông vào đuôi xe tải gắn cần cẩu đang dừng lại để sữa chữa ngay trên đoạn cao tốc không có điểm dừng khẩn cấp. Cú tông khiến phần đầu bên phải xe tải do tài xế Thành lái găm chặt vào đuôi xe tải gắn cần cẩu, người đàn ông ngồi bên ghế phụ tử vong tại chỗ.

Kết quả khảo sát phát hiện 132 mục tồn tại bất hợp lý trên các tuyến, đoạn cao tốc. Theo Bộ Công an, những tồn tại, bất cập trên ảnh hưởng trực tiếp đến công tác đảm bảo trật tự an toàn giao thông, tai nạn xảy ra nhiều, trong đó có một số vụ đặc biệt nghiêm trọng. Do đó, Bộ Công an đề nghị Bộ GTVT khẩn trương khắc phục những bất cập này, có lộ trình nâng cấp, cải tạo bảy tuyến cao tốc chưa đạt chuẩn an toàn đường cao tốc.

Trước đó, báo Tuổi Trẻ cũng từng phản ánh nhiều điểm tréo ngoe trên các tuyến cao tốc mới. Đơn cử như cao tốc từ Vĩnh Hảo - Dầu Giây dài 200km nhưng không có một trạm dừng nghỉ, gây bất tiện và nguy hiểm cao độ cho tài xế. Người dân phải dựng "nhà vệ sinh 0 đồng" bên hông cao tốc để người đi xe giải quyết cấp bách. Nhiều đoạn trên cao tốc mất sóng điện thoại, một khi xảy ra sự cố không biết xoay xở thế nào...

* TS.KTS Nguyễn Bảo Thành (chuyên gia ngành xây dựng):

Chọn nhà đầu tư có năng lực, hạn chế đầu tư "cuốn chiếu"

Thực tế có một số tuyến cao tốc đã hoạt động nhưng không có làn dừng khẩn cấp hoặc không đảm bảo hệ thống chiếu sáng, có dấu hiệu xuống cấp, gây mất an toàn giao thông, dễ ùn tắc giao thông vào những ngày cao điểm...

Một số tuyến cao tốc như Trung Lương - Mỹ Thuận không có làn dừng khẩn cấp gây khó khăn cho người dân đi lại, vận tải hàng hóa. Một số tuyến khác cũng thiếu làn dừng khẩn cấp hoặc có nhưng chưa đủ chất lượng. Khi xảy ra sự cố giao thông, lực lượng chức năng khó tiếp cận xử lý ngay. Nguyên nhân xuất phát từ nguồn vốn đầu tư hạn hẹp, việc mở rộng đường và thêm làn khẩn cấp thường được bố trí vào giai đoạn 2.

Trong khi đó, nếu các tuyến cao tốc được đầu tư đầy đủ, đúng các quy chuẩn kỹ thuật đồng bộ sẽ giảm nguy cơ ùn tắc và tai nạn có thể xảy ra, chưa kể việc đi lại của người dân sẽ thuận lợi, thúc đẩy liên kết vùng, phát triển kinh tế - xã hội nhanh. Để làm được điều này, câu chuyện về vốn cần được giải quyết đầu tiên. Từ giai đoạn ban đầu, ngành giao thông cần xác định bám sát quy hoạch dài hơi, khơi thông nguồn lực đầu tư đảm bảo nguồn vốn triển khai không bị manh mún, "cuốn chiếu".

Quá trình xây dựng phải tuân thủ quy chuẩn đường cao tốc bao gồm các làn, làn khẩn cấp, trạm dừng nghỉ, điều kiện chiếu sáng, kết cấu đường... Căn cứ vào nguồn vốn, chúng ta có thể rút ngắn số km đảm bảo chất lượng giai đoạn 1 và tiếp tục nối dài ở giai đoạn tiếp theo. Cùng với đó, cần chọn nhà đầu tư và đơn vị thi công có năng lực, kinh nghiệm để quá trình xây dựng, quản lý vận hành và khai thác đạt hiệu quả cao, đáp ứng được nhu cầu người dân, sự an toàn nhất định.

Về lâu dài, các công trình đường cao tốc mới phải chú trọng đến vấn đề vốn, quy chuẩn kỹ thuật như đã nói ở trên. Ngoài ra, đường cao tốc sẽ hòa vào mạng lưới cao tốc Bắc - Nam. Chính vì vậy, phải có sự đồng bộ trong quy chuẩn làm đường cao tốc thì khi hoàn thiện mới vận hành trơn tru, đạt hiệu quả kết nối giao thông cao nhất.

Tài xế xe tải lấy khăn vải che biển số để đi lùi trên cao tốc

Tài xế xe tải chạy 'lố', sau đó dùng khăn vải che biển số rồi đi lùi trên cao tốc Long Thành - Dầu Giây để vào quốc lộ 51, bị cảnh sát giao thông phát hiện, xử lý.