Xếp hàng nộp hồ sơ dự thi công chức tại Cục Thuế Hà Nội - Ảnh: Nguyễn Khánh

Tác giả Lê Văn Nuội - Ảnh tư liệu

Trong câu chuyện (đăng trên Tuổi Trẻ ngày 18-9), ông Chu Sơn Hà kể cử tri bỏ phiếu xong, ra ngoài được phát một xị rượu mang về.

Ông Hà còn khẳng định: việc có được một ghế trong HĐND đối với người dân nông thôn rất quan trọng. Điều đó chứng tỏ sức hút của quan xã và quyền lực của quan xã hiện nay rất khủng khiếp.

Tôi đồng tình với nhận định đó của ông Hà, tuy nhiên tôi nghĩ chỉ đúng với phần lớn nông thôn miền Bắc. Bởi chế độ phong kiến ngự trị hàng ngàn năm ở miền Bắc đã hình thành quan niệm phổ biến trong quan chức và người dân: “Một người làm quan, cả họ được nhờ”.

Qua hai năm học nội trú ở Hà Nội và hằng năm tôi đều về quê cha ở nông thôn tỉnh Hà Nam thăm hỏi họ hàng vào thời chế độ hợp tác xã lên ngôi ở nông thôn miền Bắc - những thập niên 1970-1980, tôi đã nghe và ghi lại nhiều câu hò vè của người dân ta thán, kiểu như: “Mỗi người làm việc bằng ba. Để cho chủ nhiệm (hợp tác xã) xây nhà, sắm xe”.

Thực tiễn đó khiến trong tôi đã hình thành nỗi ưu tư về tình trạng người dân nông thôn bị áp bức ngay sau năm 1975.

Tôi nghĩ nguyên nhân không chỉ ở thói quen lạm dụng chức quyền để thu lợi của một số quan chức.

Nguyên nhân chủ yếu là nước ta đã phát triển một hệ thống hành chính nhà nước quá cồng kềnh, rộng khắp đến tận xã, phường, đi theo đó là vô số chức vụ và quyền lợi thụ hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp.

Điều này đã khiến không ít người tranh giành, chạy chọt vào cái ghế công chức ở đủ mọi cấp chính quyền hầu tìm kiếm danh lợi, chứ chẳng phải vì yêu nước thương dân gì cả.

Mặt khác, hệ thống quyền lực này lại không được giám sát, kiểm tra hữu hiệu từ những cơ quan có chức năng giám sát, phản biện như Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc, nên phát sinh thêm hệ lụy là nạn tham nhũng hoành hành nhiều năm qua nhưng hầu như bất trị.

Thiển nghĩ giải pháp nhằm trong sạch hóa và nâng cao trình độ quản lý kinh tế - xã hội của bộ máy quản lý nhà nước đồng thời tiết kiệm ngân sách quốc gia là phải tiến hành một hệ thống cải cách đồng bộ.

Trong đó có:

- Tinh giản tối đa bộ máy công chức, gồm các việc sáp nhập các bộ, ngành, sở trùng lắp chức năng; bãi bỏ hệ thống hội đồng nhân dân cấp quận huyện, phường xã đã được thí điểm nhiều năm;

- Tăng cường quyền tự chủ, tự quản của nhân dân thông qua các hiệp hội ngành nghề, các đoàn thể quần chúng, thay vì cơ quan nhà nước bao biện, bao cấp mọi chuyện;

- Tổ chức thi tuyển công chức công khai, minh bạch, mọi công dân VN có tài năng và không phạm pháp đều có quyền dự tuyển, dù họ không phải đảng viên hay đoàn viên;

- Cân đối quỹ lương từ những khâu tinh giản để từng bước tăng lương cho đội ngũ công chức tương xứng với năng lực cống hiến của họ;

- Xây dựng quy chế làm việc của cán bộ - công chức với hai nguyên tắc hàng đầu là phục vụ hiệu quả cho người dân và chịu trách nhiệm cá nhân trước mọi thành bại trong công việc thuộc phạm vi chức trách.

Song song việc cải cách bộ máy nhà nước, tôi kiến nghị Đảng cũng cần tinh giản bộ máy của Đảng vốn đã có nhiều ban bộ song trùng với các bộ, ngành, sở nhà nước.

Đảng cũng nên chỉ đạo các đoàn thể Công đoàn, Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ... có kế hoạch hạn định - trong vòng 5 hoặc 10 năm tới - phải tự lực hoạt động bằng nguồn kinh phí tự tạo bằng kinh doanh và từ phí do công đoàn viên, đoàn viên, hội viên... đóng góp, thay vì dựa phần lớn vào ngân sách và biên chế nhà nước như hàng chục năm qua.