Như đã quen từ lâu...

Đêm 14-2, khán giả mộ điệu đã được sống trong bầu không khí của đờn ca tài tử trong đêm tài tử với chủ đề Tình yêu thời chiến qua bài bản đờn ca tài tử. Chương trình do Hội Di sản TP.HCM tổ chức tại Bảo tàng Chứng tích chiến tranh.

Sân khấu chỉ là đôi bục gỗ đủ cho người đờn ngồi thay cho chiếc sạp ván gõ ngày xưa, khán giả thì xếp bằng trên chiếu hoa, vừa nhâm nhi tách trà vừa thưởng thức. Âm thanh vừa đủ nghe cùng lời dẫn chuyện súc tích của TS Mai Mỹ Duyên đã mang đến sự thích thú cho những ai tham dự. Đây là chương trình mở màn cho các hoạt động giao lưu và giới thiệu đờn ca tài tử. Trong chương trình đầu tiên này, khán giả được giao lưu với CLB đờn ca tài tử của Hội Di sản TP.HCM và CLB đờn ca tài tử của xã Bình Ân, huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang.

Phải nhìn nhận rằng cuộc chơi tài tử không chỉ riêng ai. Có thể ca hay, ca chưa hay nhưng ai cũng có một niềm say mê và truyền được ngọn lửa nhiệt tình ấy đến cho mọi người cùng chí hướng. Tài tử Chín Trong (cựu bí thư xã Bình Ân) da diết với bài ca Vọng cổ, Kim Phụng ngọt ngào với bản Liên Nam... Các tài tử đờn tuy chưa từng tập dượt cùng nhau nhưng khi vào nhịp thì có cảm giác ăn ý như đã quen từ lâu. Bên cạnh các bài ca của các tài tử hai câu lạc bộ trình bày, chúng tôi bất ngờ khi khán giả sẵn sàng xung phong lên ca. Không còn khoảng cách giữa khán giả và người chơi. Tất cả cùng sống trong một không gian đầm ấm của những người yêu mến đờn ca tài tử.

Môi trường sống của các loại hình nghệ thuật dân gian nói chung (ca trù, quan họ, cồng chiêng, đờn ca tài tử...) chính là môi trường trong dân gian, nơi chúng đã được hình thành và phát triển. Tạm quên đi những cuộc trình diễn trên sân khấu hoành tráng với số lượng khán giả đông đúc, đờn ca tài tử lại trở về với môi trường sống quen thuộc của mình. Nơi đó, người chơi và người nghe cùng được đắm chìm trong những cảm xúc ngọt ngào, được cất lên lời ca yêu thương và cùng hòa chung niềm đồng cảm với những ai yêu mến đờn ca tài tử.

Đờn ca tài tử khác cải lương thế nào?

Xung quanh thắc mắc của người mộ điệu về sự khác nhau của đờn ca tài tử và cải lương, GS.TS Trần Văn Khê đã giải thích một cách ngắn gọn rằng: “Đờn ca tài tử là loại hình âm nhạc thính phòng, còn cải lương là loại hình sân khấu. Với đờn ca tài tử người ta đến để nghe, còn cải lương khán giả vừa xem vừa nghe. Đờn ca tài tử chú trọng đến bài bản, tiếng đờn, lời ca; cải lương quan tâm đến diễn tiến câu chuyện, diễn xuất của nhân vật. Tuy cùng sử dụng hệ thống bài bản cổ truyền với nền móng là 20 bài bản tổ nhưng trong một buổi đờn ca thì đờn ca tài tử thường chơi từng bài từ đầu đến cuối, cải lương chỉ sử dụng từng lớp ngắn gọn để phù hợp hoàn cảnh, tâm lý của nhân vật. Do vậy, đờn ca tài tử thường chơi ở tốc độ chậm, còn cải lương thường sử dụng tốc độ nhanh hơn...”.

Đi sâu phân tích và hiểu rõ hơn về hai loại hình này chúng ta sẽ có nhiều phát hiện rất thú vị cho thấy sự sáng tạo mạnh mẽ của cha ông ta ngày xưa, để ngày nay chúng ta có một kho tàng văn hóa vô giá...