“Cung đình Syria”

Từ năm 1963 đến nay, Đảng al-Baath (tên đầy đủ: Đảng Xã hội chủ nghĩa phục hưng Arab) cầm quyền tuyệt đối tại Syria. Tuy nhiên, “cái lõi” của dòng Hồi giáo Alawi lại là dòng tộc al-Assad. Việc những người Alawi trở thành nòng cốt lãnh đạo của Đảng al-Baath được hoàn thiện vào tháng 7-1963, sau khi một số thành viên ban lãnh đạo theo tư tưởng Nasser (lãnh tụ Ai Cập) bị loại bỏ.

Nhưng thế lực chủ chốt trong đảng này đều là những người theo dòng Hồi giáo Alawi - một nhánh nhỏ gần gũi với dòng Shiite. Mãi đến năm 1970, Hafez al-Assad mới thiết lập được sự thống trị của dòng họ al-Assad đối với đất nước này. Từ đó, dòng họ al-Assad dựa vào dòng Hồi giáo Alawi để lãnh đạo Đảng al-Baath và dùng Đảng al-Baath để cai trị đất nước.

Từ thập niên 1990, có thể nói dòng họ al-Assad đã thiết lập được thế lực cầm quyền vững chãi đối với nhà nước và xã hội Syria. Thế lực dòng họ này lại được cấu thành từ hai mảng gắn kết và bổ sung rất hài hòa cho nhau, một bên là dòng họ al-Assad và bên kia là dòng họ Makhlouf - họ mẹ của đương kim Tổng thống Bashar.

Giới thạo tin Ả Rập cho rằng có sự phân chia quyền lực khá rõ ràng giữa hai dòng họ thông gia này. Bên al-Assad nắm chính trị và quân đội. Bên Makhlouf nắm kinh tế và an ninh. Nhà báo Tareq al-Hameed - nhà bình luận có tiếng của tờ Asharq al-Awsat - từng viết rằng “cung đình Syria” hiện do bốn nhân vật cai quản. Đó là Bashar al-Assad - tổng thống, Maher al-Assad (em ruột của Bashar) nắm quân đội thông qua chức vụ tư lệnh sư đoàn “con cưng” số 4, Rami Makhlouf - thống lĩnh tất cả các lĩnh vực kinh tế và Hafez Makhlouf - em ruột của Rami, phụ trách bộ máy an ninh. Còn aljazeera.net dẫn nguồn tin của phe đối lập cho rằng việc điều hành tài chính của gia đình al-Assad hiện nay do Mohammed Makhlouf - cậu ruột của Bashar - đứng đầu.

Bashar al-Assad vốn không phải là một người có bản lĩnh quyền lực nên đã không được cha - Tổng thống Hafez al-Assad - lựa chọn để “kế vị”. Số phận đưa đẩy khiến con người mới 34 tuổi, từng tu nghiệp chuyên ngành nhãn khoa ở Anh, trở thành tổng thống một đất nước có nhiều rủi ro (“người được lựa chọn” là anh cả Basel al-Assad đột ngột qua đời vì tai nạn giao thông năm 1994).

Trước khi nổ ra biến động “mùa xuân Ả Rập” tại Syria tháng 3-2011, Mỹ và phương Tây vẫn hi vọng có thể hợp tác với Bashar để cải thiện quan hệ đôi bên, chủ động cải cách dân chủ tại Syria, tránh để nước này trở thành mối đe dọa cận kề với Israel. Nhưng biến động đã ập đến. Bashar có lẽ không thoát được truyền thống Ả Rập cùng áp lực và vòng vây của “nhóm lợi ích” dòng tộc al-Assad - Makhlouf.

Chính quyền Syria đã rút kinh nghiệm từ Ai Cập (của Mubarak) và Libya (của Gaddafi) để theo đuổi một đường lối nhất quán: một mặt trấn áp quyết liệt ngay từ đầu mọi hành động phản kháng hòa bình, bất kể đổ máu. Mặt khác áp dụng những biện pháp an ninh - tổ chức khắc nghiệt đến mức tàn bạo để ngăn chặn bất cứ quan chức, sĩ quan nào có ý định “đào ngũ”. Bởi thế, phe đối lập không thể tạo dựng được bất cứ áp lực chính trị - quần chúng đáng kể nào với chế độ và nội bộ chính quyền - quân đội Syria vẫn căn bản đảm bảo được “sự trung thành tuyệt đối” xung quanh lãnh tụ.