So sánh trái vải Việt Nam và Trung Quốc từ vườn cho đến siêu thị tại Úc (đơn vị tính: đồng/kg) - Đồ họa: Việt Thái

Theo các doanh nghiệp, giá bán trái vải tại các nhà vườn hiện chỉ chiếm khoảng 10% giá thành khi đưa đến nước nhập khẩu, trong đó nặng nhất là chi phí vận chuyển bằng đường hàng không.

Nông dân chỉ bán được giá thấp

Trưa nắng như lửa đốt, anh Bắc (40 tuổi, người trồng vải ở xã Tân Lập, huyện Lục Ngạn, Bắc Giang) chở theo sọt vải tươi nặng hơn 1 tạ ra các điểm thu mua ở thị trấn Chũ để bán. Do thương lái trả thấp nên anh chạy xe xuống tận xã Phượng Sơn nhưng vẫn không bán được.

Trong lúc đứng dưới tán cây tránh nắng, anh Bắc tâm sự: “Vải ở trên một cây, đều như nhau, đẹp như nhau. Lúc sáng tôi chở hai chuyến ra thị trấn, bán được với giá 15.000 đồng/kg, nhưng chỉ hơn giờ sau quay lại chỉ bán được 13.000 đồng/kg. Tôi hỏi lý do sao lại giảm hai giá như vậy, họ bảo trưa rồi mà hàng lại nhiều nên chỉ được vậy thôi”.

Theo anh Bắc, những chuyến đầu buổi sáng giá thường cao hơn vì lúc đó ít người bán. Đến trưa, khi chủ buôn đã mua đủ hàng thường hay ép giá nông dân.

“Không chỉ bị ép giá, chúng tôi còn bị thương lái cân trừ lùi, mỗi sọt vải bị trừ lùi đi 10kg, nhưng đành chịu vì không biết gọi cho ai” - anh Bắc nói, rồi lại cùng nhiều người dân tiếp tục rong hàng đi qua các điểm thu mua giữa trưa nắng để mời chào.

Để bán được những sọt vải tươi vào những ngày này, gia đình ông Hoàng Văn Toản (làng Ổi, xã Nghĩa Hồ) phải thuê thêm nhân công thu hái cho kịp giờ bán, có những hôm còn chong đèn điện thâu đêm để thu hoạch.

6g sáng, theo chân ông Toản ra chợ vải. Chuyến vải đầu tiên ra khu vực Trại 1 (thị trấn Chũ) cân cho thương lái với giá 17.000 đồng/kg. Nhưng đến thứ hai cũng ở điểm này, ông Toản không ngờ vải đã bị giảm bốn giá.

“Chỉ sau có gần một giờ đồng hồ mà từ giá 17.000 đồng xuống còn 13.000 đồng/kg. Giá cứ nhảy múa, rồi giảm đi theo ngày, không biết chúng tôi sẽ lấy tiền đâu tiếp tục chi phí cho vụ sắp tới” - ông Toản than thở.

Ảnh tư liệu TT

Chi phí vận chuyển làm đội giá thành

Dù thừa nhận giá bán vải của người nông dân chỉ chiếm một tỉ lệ rất nhỏ so với giá bán tại các thị trường xuất khẩu nhưng các doanh nghiệp cho biết không thể mua giá cao hơn vì các chi phí đi kèm rất cao.

Giám đốc một doanh nghiệp xuất khẩu tại TP.HCM cho hay có những thông tin đưa ra rằng giá thành xuất khẩu trái vải của Việt Nam sang đến Úc lên đến 192.000 đồng/kg. Tuy nhiên, thực tế giá thành đến Úc thấp hơn một chút, ở mức 177.000 đồng/kg.

Theo giải thích của vị này, giá mua vải tại vườn là 15.000 đồng/kg được vận chuyển về nhà máy sơ chế và đóng gói để loại bỏ cành lá, trái không đạt chuẩn, giá thành 1kg vải tươi khi đó lên đến 30.000 đồng, cộng với bao bì 6.500 đồng/kg, tiền nhân công và vận chuyển bằng xe lạnh từ miền Bắc ra sân bay Nội Bài 5.000 đồng/kg. Cước phí vận chuyển hàng không từ Hà Nội vào TP.HCM, tiền vận chuyển từ sân bay đến nhà máy chiếu xạ là 11.500 đồng/kg, công chiếu xạ và thủ tục hải quan khoảng 18.000 đồng/kg.

Sau đó, các công ty phải trả tiền vận chuyển trái vải từ TP.HCM đi Úc mất 106.000 đồng/kg nữa. “Tổng cộng, giá thành trái vải Việt Nam đến sân bay của Úc khoảng 177.000 đồng/kg (trong khi đó, vải Trung Quốc đến Úc chỉ khoảng 105.000 đồng/kg và bán ở siêu thị khoảng 16 đôla Úc/kg).

Sau đó là đến các chi phí của nhà nhập khẩu bên Úc như kiểm tra, vận chuyển, lưu kho, bán lẻ... nên mới có giá 21 - 22 đôla Úc/kg ở siêu thị (350.000 - 370.000 đồng)”, vị này cho hay.

Vẫn theo vị này, nhìn vào cơ cấu giá thành trái vải có thể thấy chi phí vận chuyển hàng không chiếm tỉ lệ cao nhất (gần 70% giá thành tới Úc), nhưng đây cũng là hai chi phí mà Việt Nam rất khó để giảm xuống trong thời gian ngắn trước mắt. Nhu cầu xuất khẩu hàng hóa bằng đường hàng không của Việt Nam hiện nay đang ở mức cao và không ngừng tăng lên.

Theo đánh giá của các công ty xuất khẩu và logistics, lượng hàng hóa Việt Nam cần xuất khẩu bằng đường hàng không đã cao gấp 2 - 3 lần khả năng cung cấp của các công ty vận chuyển. Do cung vượt cầu, các công ty vận chuyển luôn định giá cước vận chuyển bằng đường không từ Việt Nam ở mức cao và cao hơn nhiều so với các đối thủ xuất khẩu trong khu vực.

“Quy luật là như vậy, khi cung vượt cầu, các nhà cung cấp sẽ định giá cao và người sử dụng phải chấp nhận”, vị giám đốc này nói.

Ông Phùng Văn Hiền, giám đốc Công ty Trái cây nhiệt đới (Bến Tre), cũng cho biết chi phí vận chuyển bằng đường không chính là rào cản lớn nhất của trái cây Việt Nam khi xuất khẩu vào các thị trường cao cấp ở xa.

Trong khi các quốc gia như Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia có hệ thống hàng không phát triển nhanh với các sân bay lớn và rất nhiều chuyến bay của các hãng hàng không quốc tế nên nguồn cung về vận chuyển hàng hóa lớn dẫn đến giá thành vận chuyển được giảm xuống.

“Tôi còn nghe nói Thái Lan có chính sách hỗ trợ cước phí vận chuyển để thúc đẩy xuất khẩu trái cây. Nếu như Việt Nam cũng có chính sách như vậy, sức cạnh tranh của trái cây Việt Nam sẽ tăng lên rất nhiều”, ông Hiền cho biết.