Tập sách Nhà văn và thời cuộc ra đời vào dịp này hẳn không phải là sự ngẫu nhiên. Sách dày 284 trang, là một tuyển tập từ những bài viết chính luận của anh suốt hơn 40 năm làm báo, nhiều bài trong đó đã được đăng trên Tuổi Trẻ.

Phóng to

Sách do NXB Hội Nhà Văn ấn hành - Ảnh: Tự Trung

75 bài viết về những vấn đề nóng bỏng thời sự, có bài chưa ráo mực, có bài đã mươi năm trước nhưng đến nay tính thời sự vẫn còn nguyên. Mỗi bài viết là một dấu chân của nhà văn - nhà báo Nguyễn Khắc Phê trên con đường xông pha vào cuộc sống.

Cổ nhân bảo “Văn là người”. Văn Nguyễn Khắc Phê cũng như con người anh, không văn hoa lụa là, nhưng có vẻ đẹp và sự sang quý của một chiếc áo may bằng vải mộc: bền chắc, giản dị, ngay thật. Chính bằng cái chất liệu mộc rất đơn sơ ấy mà anh đã viết nên những dòng làm ta xúc động: “Nợ nước ngoài là một sự thật mà nhân dân có quyền được biết tường tận”.“Không thể coi việc lấn chiếm đất đai như hành vi tham nhũng thông thường”. “Còn nhiều bất cập trong việc nhận thức và thực hiện những quyền công dân thiêng liêng”. “Bằng giả đã nguy hiểm, nhưng người giả còn nguy hiểm hơn”...

Trong phần đầu - Những bài học đắt giá, tác giả viết về những kinh nghiệm tổn thất trong quá trình phát triển kinh tế. Phần thứ hai - Văn hóa và phản văn hóa là loạt bài phân tích sâu vào căn nguyên những hiện tượng trớ trêu ngoài xã hội. Phần thứ ba - Để cái đẹp thực sự lên ngôi là những giải pháp mà nhà văn Nguyễn Khắc Phê động não suy tư để góp phần mở ra một hướng đẹp cho cuộc đời.

Đọc cuốn sách của Nguyễn Khắc Phê, tôi chợt nhớ đến câu nói của nhà văn Georges Bernard Shaw: “Chúng ta nên khôn không phải vì hồi hướng quá khứ, mà vì dám chịu trách nhiệm với tương lai”. Thực tình, có lẽ câu nói ấy chỉ đúng một nửa. Nhà văn và thời cuộc là một tuyển tập cho ta thấy sự nỗ lực của tác giả về cả hai chiều hướng, từ chỗ nhìn lại những kinh nghiệm đã qua mà đối mặt với những gì sẽ đến. Ngay thẳng, vững vàng, điềm tĩnh, những gì anh viết đều xuất phát từ tấm lòng chân thật và trong trẻo của người cầm bút.