Phóng to

Tổng thống Mỹ Barack Obama (thứ hai từ trái sang), Phó tổng thống Joe Biden (bìa trái) cùng các quan chức an ninh theo dõi chiến dịch tiêu diệt Osama Bin Laden từ Nhà Trắng ngày 1-5 - Ảnh: Reuters

“Nỗi đau khổ” này trước hết là cứ phải “nói lại” liên tiếp theo nhịp với việc “nói lại” của các quan chức chính quyền Mỹ hay người phát ngôn Nhà Trắng.

1 Có lẽ rất ít sự kiện trên thế giới chỉ trong vòng một thời gian cực ngắn (một tuần), báo chí đã phải “nói lại” tới bốn lần các chi tiết liên quan tới việc tiêu diệt Bin Laden mà vẫn chưa biết là đã chính xác chưa. Vì không có ai khác, ngoài Chính phủ Mỹ, nắm được vụ đột kích ở thành phố giáp biên giới Pakistan - Afghanistan nên giới truyền thông đành “nghe sao nói vậy” mà không có được các nguồn tin khác để kiểm chứng hay không có bằng chứng để xác minh tính chân thật của sự kiện.

Công chúng luôn đặt câu hỏi “đâu là sự thật” khi tiếp nhận những thông tin từ giới truyền thông chính thống. Theo lý thuyết, ngoài tính độc lập, báo chí phải đưa sự thật, và sự thật đó - như các tiêu chuẩn nghề nghiệp đòi hỏi - chỉ có nếu có đủ bằng chứng hoặc phóng viên tận mắt chứng kiến, hoặc có ít nhất ba nguồn tin xác nhận.

Nhưng những nguyên tắc tác nghiệp báo chí đã bị bỏ qua khi truyền thông truyền thống không làm công việc xác minh, tìm bằng chứng, nhân chứng để đưa cho công chúng thông tin chính xác. Liệu những gì Chính phủ Mỹ tuyên bố có thật sự thuyết phục? Những mập mờ, úp mở của Chính phủ Mỹ quanh sự kiện Bin Laden đang nuôi dưỡng quá nhiều tin đồn mà như một thẩm phán Mỹ nói: “Chỉ có ánh sáng mới là chất tẩy uế tốt nhất”.

2 “Nỗi đau khổ” kế tiếp của báo chí, qua sự kiện Bin Laden, là đã bị sa ngã trước cơn cám dỗ về tốc độ thông tin để rồi bị lôi cuốn vào một cuộc chạy đua tốc độ đầy nguy hại về chuẩn mực nghề nghiệp.

Trong khi thế giới vẫn chưa thật sự tin Bin Laden đã chết thì bản tin ngày 7-5 trên BBC, “Al Qeada” đã đưa lên một diễn đàn thánh chiến thừa nhận Bin Laden đã chết mà cũng chưa có ai khẳng định đó là “Al Qeada” thật. Từ khi nào, “một diễn đàn” với những thành viên có thể ẩn danh - vốn không đòi hỏi phải chính xác và có trách nhiệm của người đăng tải - đã trở thành nguồn tin được trích dẫn trên báo chí chính thống?

Kelly McBride, chuyên gia tin tức của Viện Nghiên cứu báo chí Poynter (Mỹ), cho rằng trong đưa tin, tốc độ (và thường đi kèm với sai sót) không phải là quan trọng nhất nữa, vì “ai là người trả lời những câu hỏi quan trọng nhất của độc giả mới là quan trọng hơn”. Mạng xã hội như Twitter có thể phát tán thông tin, nhưng đi kèm đó cũng là nhiều thông tin sai lệch. Với rất nhiều hãng tin, tính chính xác vẫn được đặt lên trên tốc độ tin tức.

Và đó mới là điều làm nên chỗ đứng không thể thay thế được của báo chí truyền thống trong xã hội, với sứ mệnh đưa tin “chính xác, công bằng, khách quan” của mình. Vì vậy báo chí truyền thống không chết trước sự cạnh tranh của truyền thông xã hội. Nó chỉ chết (và nên chết) nếu không duy trì được các nguyên tắc và đạo đức nghề nghiệp vốn tạo những đặc ân, uy tín và vị trí của nó trong xã hội.