Tổng thống Mỹ sẽ thăm 4 nước châu Á trong tháng 4Bình Nhưỡng tăng hoạt động hạt nhân “đón” tổng thống Mỹ Ông Obama và cái bóng Trung Quốc

Quyền phó đại diện thương mại Mỹ Wendy Cutler (trái) bắt tay phó trưởng đoàn đàm phán Nhật Hiroshi Oe sau buổi làm việc căng thẳng tại Tokyo ngày 22-4 để tìm kiếm kết quả làm đẹp cho chuyến thăm chính thức - Ảnh: Reuters

Trong lịch trình của ông còn có Hàn Quốc, Malaysia và Philippines. Ông Terry F. Buss, giáo sư đầu ngành về chính sách công ĐH Carnegie Mellon (Úc), có bài viết riêng cho Tuổi Trẻ.

Với những bế tắc hiện thời trong chính sách đối ngoại của Mỹ, mục đích của chuyến thăm lần này chỉ có thể là để tái khẳng định tăng cường an ninh và ổn định ảnh hưởng của Mỹ tại khu vực. Vậy tại sao lại cần phải có chuyến thăm này và nước Mỹ mong đợi gì?

Động lực

Trớ trêu là chính những khủng hoảng tiếp diễn tại Syria, Palestine, Iraq, Iran và Afghanistan cùng với bế tắc trong quan hệ của Mỹ - châu Âu với Nga qua diễn biến tại Crimea và Ukraine đã khiến chính quyền Obama thấy cần phải trấn an các nước châu Á rằng thay bằng việc rút khỏi khu vực, Mỹ sẽ duy trì ổn định và an ninh cho mọi quốc gia ở đây. Điều này đặc biệt quan trọng với các nước đang tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc tại biển Đông và Hàn Quốc - quốc gia đang phải hằng ngày đối mặt với láng giềng Triều Tiên.

Mục đích thứ hai của chuyến thăm là để đưa các cuộc đàm phán về Hiệp định đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP) quay lại quỹ đạo sau gần hai năm thiếu sự quan tâm. Nhật là một đối tác đặc biệt quan trọng của Mỹ không chỉ vì đây là nền kinh tế lớn thứ ba trên thế giới, mà còn vì những lợi ích thương mại song phương giữa hai nước. Đại diện thương mại của hai nước đã phải làm việc suốt ngày hôm qua, nhằm có được những kết quả đáng kể để làm đẹp cho bản tuyên bố chung của hai nguyên thủ sẽ công bố ngày 24-4.

Mục đích thứ ba là để thuyết phục các nước trong khu vực rằng việc Mỹ cắt giảm mạnh ngân sách quốc phòng sẽ không cản trở gì đến những nỗ lực của Mỹ cho an ninh và ổn định khu vực. Tuy nhiên, thực tế là chính quyền Mỹ vẫn chưa hồi phục các khoản cắt giảm và các nhà phân tích cho rằng việc này không những không thể giúp mà chỉ gây ảnh hưởng đến sự hiện diện của Mỹ ở khu vực mà thôi.

Cuối cùng, Tổng thống Obama muốn tiếp tục theo đuổi các nỗ lực hồi đầu năm nay của ông để giúp Nhật Bản và Hàn Quốc thu hẹp những bất đồng tồn tại đã lâu.

Không có lý do rõ ràng cho chuyến thăm Malaysia của ông Obama ngoài một lý do chính thức là để thảo luận các vấn đề nhân quyền. Từ những năm 1960 đến nay, chưa hề có tổng thống Mỹ nào đến thăm Malaysia và có lẽ ông Obama cho rằng đây là lúc nên làm điều đó.

Thực tế

Có thể Tổng thống Obama thật sự muốn tái khẳng định cam kết của mình với khu vực. Ông đã gặp gỡ các nhà ngoại giao Nhật Bản và Hàn Quốc tại Washington trước chuyến thăm để tìm hiểu khả năng làm dịu bớt mối quan hệ căng thẳng giữa hai nước. Chính quyền Mỹ cũng đã nỗ lực thảo luận thương mại với các nước khác nhau trước khi bắt đầu chuyến thăm. Tương tự, ông Obama đã lên kế hoạch cuộc họp tại các nước cụ thể trong khu vực để khẳng định cam kết của ông chứ không tham gia các cuộc gặp ngắn như thường thấy bên lề các hội nghị thượng đỉnh ASEAN và APEC trước đây.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã đến thăm khu vực - đặc biệt là Trung Quốc - vào tháng 2 nhằm thảo luận về các hoạt động quân sự của Trung Quốc. Tuy nhiên, một số nhà phân tích cảm thấy chuyến thăm của ông Kerry không đủ sức nặng để giải quyết các vấn đề an ninh và ổn định trong khu vực. Một số khác cho rằng bản thân ông Kerry cũng không phải là người ủng hộ mạnh mẽ cho chính sách tăng cường hiện diện của Mỹ tại Đông Nam Á như người tiền nhiệm là ngoại trưởng Hillary Clinton.

Có thể, diễn biến tích cực nhất là sự có mặt của các đại diện Quốc hội Mỹ trong chuyến thăm, thể hiện sự ủng hộ của họ cho một liên minh thương mại và an ninh với các nước trong khu vực. Chuyến thăm này là một minh chứng hiếm thấy cho sự thống nhất giữa hai đảng trong Quốc hội Mỹ. Điều này có thể lại chính là một áp lực đòi hỏi Tổng thống Obama phải đạt được một kết quả quan trọng trong chuyến thăm lần này.

Tiên đoán

Tôi tin là Tổng thống Obama thật sự quan tâm đến việc tái cam kết với khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên thực tế là những nỗ lực của ông từ trước tới giờ, mặc dù đều hướng đến mục đích này, nhưng kết quả cho thấy quá mờ nhạt. Thêm vào đó là những rối ren trong chính sách với Trung Đông vẫn đang tiếp tục, và hiện giờ là với Ukraine và EU sẽ chỉ khiến việc cam kết cho khu vực Đông Nam Á khó khăn mà thôi.

Khác với những chuyến thăm trước đây, chúng ta không thấy có bất cứ thông tin hay rò rỉ gì về mục đích đạt được của chuyến thăm lần này, điều tuyên bố ra bên ngoài tuần trước chỉ duy nhất là lịch trình chuyến thăm. Đây không phải là một dấu hiệu tốt.

Hơn nữa, Tổng thống Obama có khuynh hướng quan tâm đến rất nhiều vấn đề, cả quốc nội và quốc tế, để rồi lại lãng quên chúng ngay khi có những vấn đề mới xuất hiện.