Phóng to

Lẽ ra giờ này Công đã ngồi trên giảng đường ĐH nhưng đang phải vất vả lo luyện thi - Ảnh: Thanh Xuân

Vũ Đức Công không phải là trường hợp duy nhất. Đầu năm nay, học sinh Lô Minh Toàn cũng bị lỡ nhập học vào Trường Dự bị ĐH dân tộc Sầm Sơn do Bưu điện huyện Thọ Xuân (Thanh Hóa) phát trễ giấy báo trúng tuyển (Tuổi Trẻ ngày 26-2).

Một lá thư được gửi đi, nếu không đến tay người nhận hoặc đến nhưng quá trễ tới mức không còn giá trị như những trường hợp giấy báo trúng tuyển nêu trên, sẽ gây ra thiệt hại cho người nhận. Và trong một số trường hợp là thiệt hại cho người gửi.

Thiệt hại muôn hình vạn trạng

Cần chú ý thông báo của bưu điện Tại điểm đ khoản 1 điều 23 của pháp lệnh bưu chính viễn thông đã quy định: Bưu chính Việt Nam phải “cung cấp đầy đủ chính xác mọi thông tin về dịch vụ cho người sử dụng tại nơi giao dịch hoặc trên các ấn phẩm giao dịch”. Tương tự tại điểm a khoản 2 điều 20 của nghị định số 128/2007/NĐ-CP đã quy định: doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ chuyển phát có nghĩa vụ “cung cấp đầy đủ thông tin về dịch vụ cho người sử dụng bao gồm tiêu chuẩn chất lượng, giá cước, trách nhiệm bồi thường thiệt hại và các thông tin liên quan khác, thông qua các hình thức: niêm yết tại nơi giao dịch, thông tin trực tiếp cho người sử dụng, in trên tờ rơi, quảng cáo dịch vụ và các hình thức khác”. Các quy định này cho thấy bưu điện có trách nhiệm thông báo rõ các dịch vụ và trách nhiệm cam kết với khách hàng tại nơi giao dịch và khi khách hàng gửi bưu phẩm hay thư thì coi như đương nhiên chấp nhận các điều kiện bưu điện đưa ra.

Tựu trung có thể chia thành hai loại: thiệt hại cụ thể, hữu hình (thiệt hại trực tiếp) như làm mất thư, mất văn bản, hồ sơ, hình ảnh... gửi kèm trong thư. Thiệt hại này có thể đong đo được và dễ nhận thấy. Tuy nhiên bên cạnh đó còn có một thứ thiệt hại khó thể đo đếm được, đó là dạng thiệt hại vô hình (thiệt hại gián tiếp) như chuyện lỡ học.

Không chỉ có chuyện học hành, trong cuộc sống có vô vàn tình huống mà khách hàng của bưu điện có thể bị thiệt hại nếu thư từ bị trục trặc. Nếu là loại thư liên quan đến các mối quan hệ xã hội, tình cảm thì thiệt hại khi xảy ra càng không thể tính được.

Chẳng hạn, một chàng trai chọn cách bày tỏ tình cảm với người mình yêu mến qua thư. Anh chờ mãi không thấy tín hiệu gì từ cô gái nên đâm ra tuyệt vọng, vì tưởng rằng tình cảm của mình đã không được đáp lại, trong khi thật ra lá thư của anh đã bị thất lạc!

Hay tình huống một người viết thư giải thích chuyện hiểu lầm trong công việc cho đồng nghiệp nhưng bức thư đến rất trễ, khiến quan hệ xấu giữa người nhận/người gửi không được giải tỏa kịp thời...

Bồi thường: chỉ có một mà thôi!

Theo luật sư Huỳnh Văn Nông, việc chậm phát thư hay làm mất thư là không đúng với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về dịch vụ bưu chính công ích ban hành kèm theo quyết định số 50/2008/QĐ-BTTTT ngày 12-11-2008 của bộ trưởng Bộ Thông tin - truyền thông.

Tuy nhiên pháp luật hiện hành chỉ quy định bưu điện làm mất thư hoặc bưu phẩm thì phải bồi thường cho người gửi thư, bưu phẩm bị mất (theo giá trị vật bị mất), mà “không phải bồi thường thiệt hại gián tiếp hoặc những nguồn lợi không thu được do việc cung ứng dịch vụ không bảo đảm chất lượng gây ra” (khoản 4 điều 28 nghị định 128/2007/NĐ-CP).

Hơn nữa, khoản bồi thường của bưu điện là rất nhỏ. Quyết định số 02/2007/QĐ-BBCVT ngày 30-1-2007 của bộ trưởng Bộ Bưu chính - viễn thông đã quy định: “Đối với dịch vụ bưu chính, dịch vụ chuyển phát trong nước: mức giới hạn trách nhiệm bồi thường thiệt hại tối thiểu là bốn (04) lần cước của từng loại dịch vụ đã sử dụng”.

Như vậy theo quy định của các văn bản nêu trên, ngay cả những thiệt hại “thấy” được của các học sinh bị lỡ học do hành vi tắc trách của bưu điện gây ra cũng không được bồi thường.

Cùng ý với luật sư Nông, TS Nguyễn Vân Nam cho biết khách hàng khó - nếu như không muốn nói là không thể - khởi kiện bưu điện đòi bồi thường thiệt hại. Do Việt Nam chưa phân biệt rõ hai nhiệm vụ quan trọng của bưu điện nhà nước là cơ quan nhà nước và là một công ty kinh doanh dịch vụ chuyển phát.

Hiện nay, bưu điện chỉ có chức trách của một công ty kinh doanh dịch vụ chuyển phát nên chỉ phải chịu trách nhiệm theo quyết định số 02/2007/QĐ-BBCVT ngày 30-1-2007 của bộ trưởng Bộ Bưu chính - viễn thông.

Áp dụng văn bản có hiệu lực pháp lý cao hơn?

Luật sư Nguyễn Văn Hậu cho rằng pháp lệnh bưu chính viễn thông không quy định cụ thể về việc bồi thường thiệt hại mà chỉ quy định việc bồi thường thiệt hại sẽ được thực hiện theo quy định của pháp luật. Do đó, các quy định về việc bồi thường thiệt hại sẽ được thực hiện theo quy định của Bộ luật dân sự hiện hành.

Pháp luật dân sự của Việt Nam nhìn chung vẫn buộc người gây ra thiệt hại phải bồi thường những thiệt hại về tài sản, tính mạng, sức khỏe..., không phân biệt lỗi vô ý hay cố ý nhưng thiệt hại xảy ra phải có nguyên nhân từ hành vi trái pháp luật đó (theo điều 604 Bộ luật dân sự 2005 và khoản 1 mục I nghị quyết 03/2006/NQ-HĐTP).

Đối với quy định bên cung cấp dịch vụ bưu chính, dịch vụ chuyển phát thư không phải bồi thường thiệt hại gián tiếp hoặc những nguồn lợi không thu được do việc cung cấp dịch vụ không bảo đảm chất lượng gây ra, theo luật sư Hậu, đây là một quy định không rõ ràng, còn quá nhiều khái niệm chưa được làm rõ.

Chẳng hạn, thế nào là thiệt hại gián tiếp do hành vi trái pháp luật của bên cung cấp dịch vụ bưu chính, dịch vụ chuyển phát thư? Thế nào là việc cung cấp dịch vụ không bảo đảm chất lượng?

Luật sư Hậu khẳng định: đối với một quy định không rõ ràng như vậy mà chưa có văn bản giải thích cụ thể thì các cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoàn toàn có thể áp dụng văn bản có hiệu lực pháp lý cao hơn là Bộ luật dân sự.

Về việc nghị định số 128/2007/NĐ - CP và quyết định số 02/2007/QĐ-BBCVT giới hạn trách nhiệm bồi thường của bưu điện, theo luật sư Hậu, đây là những văn bản dưới luật mà trái với nguyên tắc của pháp luật dân sự về bồi thường thiệt hại, đồng thời quy định vượt ra khỏi những quy định của pháp lệnh bưu chính viễn thông.

Do đó, bên cung cấp dịch vụ bưu chính, dịch vụ chuyển phát thư vẫn phải bồi thường mọi thiệt hại phát sinh do hành vi trái pháp luật của mình gây ra.

Bưu điện có thể lạm dụng

Trong khi đó, thạc sĩ Thái Thị Tuyết Dung (ĐH Luật TP.HCM) nói: Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, hợp đồng dịch vụ giữa bưu điện và người gửi thư là hợp đồng gia nhập mà trong nghị định gọi là hợp đồng cung ứng và sử dụng dịch vụ, hợp đồng này phải được lập theo mẫu chung dựa trên nguyên tắc công bằng.

Tuy nhiên, việc xác định cơ sở pháp lý để yêu cầu bưu điện bồi thường thì hiện nay pháp luật quy định không rõ ràng và bất cập.

Bởi nếu áp dụng quy định bưu điện chỉ phải bồi thường cho người gửi thư, bưu phẩm bị mất (theo giá trị vật bị mất) mà “không phải bồi thường thiệt hại gián tiếp” thì sẽ vô hiệu hóa giá trị và bản chất của hợp đồng trên, đồng thời tạo tiền lệ cho bưu điện né tránh trách nhiệm và sẽ có nhiều trường hợp sơ suất như trên tiếp tục xảy ra.

Hơn nữa, trong trường hợp này phía ngành bưu chính đã đưa ra các quy định ràng buộc có lợi cho ngành của mình mà không tính đến quyền lợi của người tiêu dùng (nghị định cũng do Bộ Bưu chính viễn thông soạn thảo).

Tuy nhiên, theo quy định của Công ước Liên minh bưu chính thế giới (UPU) mà Việt Nam là thành viên, bên cung ứng dịch vụ bưu chính không phải bồi thường các thiệt hại gián tiếp vì bưu phẩm gửi không chỉ gửi ở Việt Nam mà còn được chuyển ra nước ngoài, vì vậy các quy định về giải quyết tranh chấp, bồi thường thiệt hại phải theo các quy định của UPU.

Và Luật bưu chính sẽ có hiệu lực vào ngày 1-1-2011 cũng quy định nguyên tắc trên.

Do các quy định trên không thống nhất, vì vậy theo bà Dung, trong thời điểm hiện tại sẽ áp dụng văn bản có giá trị pháp lý cao hơn là Bộ luật dân sự vì ở Việt Nam hiện nay chưa quy định nguyên tắc áp dụng luật chuyên ngành trong trường hợp trái với luật chung.

Còn trong tương lai, cần phải có quy định rõ ràng về thiệt hại gián tiếp và thiệt hại trực tiếp, nếu không thì quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng bị thiệt hại và các công ty bưu chính sẽ lạm dụng quy định này để gây thiệt hại cho khách hàng.

Vụ “lỡ vào đại học vì thư đến chậm”: Gia đình học sinh Vũ Đức Công không kiện bưu điện * Tạm đình chỉ công tác nhân viên phát thư Ngày 17-10, ông Vũ Đức Hoàng, cha của học sinh Vũ Đức Công, đã gửi thư cho báo Tuổi Trẻ cho biết ngày 17-10, ông Hồ Thanh Thẩm, quyền giám đốc Bưu điện huyện Châu Thành, đã cùng ông đến Cần Thơ để hỏi thăm khích lệ tinh thần em Công cố gắng học tập. Theo ông Hoàng, đây là hành động thể hiện rõ tinh thần trách nhiệm của lãnh đạo Bưu điện huyện Châu Thành, có tác động quan trọng đến tâm lý em Công. Ông Hoàng cũng cho biết “trong lúc thăm hỏi, ông Thẩm mong cháu Công và gia đình nhận số tiền 20 triệu đồng (đây là số tiền của các nhân viên bưu điện có trách nhiệm trong việc đưa thư trễ đóng góp) để góp sức cho cháu tiếp tục thực hiện mơ ước của mình. Tuy nhiên gia đình tôi cùng cháu Công xin ghi nhận tấm lòng thành của tập thể cán bộ Bưu điện huyện Châu Thành và đã từ chối không nhận số tiền này...”. Thư ông Hoàng cũng viết: “Gia đình tôi và cháu Công mong muốn rằng vụ việc trên sẽ là một bài học kinh nghiệm của cơ quan Bưu điện huyện Châu Thành nói riêng và của ngành bưu điện nói chung vì vai trò của việc nhận, phát chuyển thư tín vô cùng quan trọng. Thực tế hiện nay các cơ quan pháp luật gửi thư đến đối tượng nhận thư qua đường bưu điện do người nhận thư ở xa, ví dụ như các quyết định, thư mời của tòa án gửi cho đương sự, các cơ quan nhà nước gửi hồ sơ xác minh lý lịch cán bộ, các công dân gửi thư về nguyên quán để xin cơ quan tư pháp lập bản sao giấy khai sinh do bản gốc đã bị mất... Nếu các loại thư tín này không được chuyển kịp thời theo quy định hoặc thất lạc thì hậu quả của mỗi vụ việc sẽ không ai lường trước được”. * Báo Tuổi Trẻ cũng nhận được công văn của Bưu điện huyện Châu Thành đề ngày 15-10 cho biết Bưu điện huyện Châu Thành đã tiến hành họp kiểm điểm các cá nhân sai phạm có liên quan, đồng thời ra quyết định đình chỉ công tác nhân viên phát thư Đặng Văn Hùng trong hai tuần để xác minh, nếu có sai phạm thì sẽ có hình thức kỷ luật. Lỡ vào đại học vì thư đến chậm... 2 thángMất học bổng gần 200 triệu đồngCó thể kiện bưu điện