Phóng to

Xe lửa từ Bắc vào Nam đi qua địa phận huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa - Ảnh: T.T.D.

Qua hơn một năm khảo sát thực tế và nghiên cứu, tính toán, các chuyên gia đường sắt của Nhật Bản, chuyên gia tư vấn trong đoàn công tác của JICA về nghiên cứu lập dự án đường sắt tốc độ cao các đoạn Hà Nội - Vinh và TP.HCM - Nha Trang cho rằng đến năm 2030 nhu cầu vận tải trên hành lang Bắc - Nam sẽ tăng khoảng 3 lần so với hiện nay. Vì vậy, nếu cứ tiếp tục phương án cải tạo đường sắt đơn khổ 1m hiện tại thì vận tải đường sắt sẽ không đáp ứng được nhu cầu vào năm 2030.

Nên nâng cấp đường sắt hiện có

Tuy nhiên, việc tăng tốc độ chạy tàu lên 200 km/giờ trên đường sắt đơn khổ 1m và 1,067m hiện nay cũng được các chuyên gia cho là không khả thi về mặt kỹ thuật. Nếu mở rộng bán kính đường cong của tuyến đường sắt hiện nay lên 2.000m ở 1.500 vị trí và bố trí đường ngang khác mức ở hơn 2.000 vị trí cũng không đáp ứng được tốc độ trên.

Phóng to Mời bạn vào tải ứng dụng Tuổi Trẻ dành cho smartphone và tablet sử dụng hệ điều hành Android đã có trên Google Play

Theo tiến sĩ Iwata Shizuo - trưởng đoàn nghiên cứu JICA, để chạy tàu tốc độ 200 km/giờ trên nền đường sắt cũ thì sẽ cần mức đầu tư tương đương với xây dựng một tuyến mới vì phải đổi mới toàn diện hệ thống công trình điện, tín hiệu, đầu máy - toa xe. Vì vậy, các chuyên gia Nhật Bản đề xuất: thứ nhất, cần phát huy tối đa năng lực đường sắt đơn hiện nay trong giai đoạn 2020 - 2025 và tiến hành làm đường đôi cho một số đoạn có nhu cầu cao; thứ hai, cần có tuyến riêng cho đường sắt cao tốc với lộ trình xây dựng kết thúc và khai thác thương mại toàn tuyến vào năm 2041.

Cụ thể, đoàn nghiên cứu kiến nghị từ nay đến năm 2020 cần nâng cấp, cải tạo tuyến đường sắt Bắc - Nam theo hướng giữ nguyên tốc độ chạy tàu khách (90 km/giờ) và tàu hàng (60 km/giờ) nhưng rút ngắn thời gian chạy tàu xuống còn 24 giờ 24 phút, nâng năng lực chạy tàu từ 32 tàu lên 50 tàu/ngày. Tổng chi phí đầu tư cho phương án này khoảng 1,8 tỉ USD.

Đối với các đoạn có nhu cầu cao, đoàn nghiên cứu của JICA đề xuất nên làm đường đôi khổ đường ray 1m và mở rộng bán kính đường cong bé nhất từ 100m hiện tại lên 800m để có thể đạt vận tốc tối đa 120km/giờ. Còn nếu áp dụng phương án đường đôi hóa toàn bộ tuyến để đạt vận tốc 120km/giờ, rút ngắn thời gian từ Hà Nội - TP.HCM xuống còn 15 giờ 36 phút, chi phí đầu tư ước tính khoảng 14,5 tỉ USD.

Đường sắt cao tốc: làm thử trước 70km

Về việc nghiên cứu hai tuyến đường sắt cao tốc ưu tiên Hà Nội - Vinh (dài 280km) và TP.HCM - Nha Trang (dài 360km), theo đoàn nghiên cứu, hai tuyến này sẽ khả thi về kinh tế vào khoảng năm 2030 với tỉ suất hoàn vốn nội tại về kinh tế (EIRR) đạt 12%. Chi phí đầu tư của hai đoạn này khoảng 21,4 tỉ USD (bằng 6,3% GDP của VN vào năm 2030).

Nếu thực hiện hai đoạn này, tư vấn đề xuất dùng đầu máy, toa xe của Nhật Bản để đạt vận tốc chạy tàu tối đa 320 km/giờ và có thể tăng lên 350 km/giờ. Với những tính toán sơ bộ, đoàn nghiên cứu cho rằng đường sắt cao tốc có mức vé bằng nửa giá vé máy bay và gấp đôi giá vé xe khách.

Theo kịch bản phát triển đường sắt cao tốc, tư vấn JICA đề xuất xây dựng hai đoạn tuyến chạy thử là Ngọc Hồi - Phủ Lý (khoảng 40 km) và Thủ Thiêm - Long Thành (khoảng 30 km). Đoàn nghiên cứu đề xuất phương án Nhà nước sẽ đầu tư vốn cho hạ tầng, hệ thống kỹ thuật và kêu gọi tư nhân bỏ vốn đầu tư đầu máy, toa xe để tiến hành khai thác, bảo trì. Đây là cơ chế mà các chuyên gia Nhật Bản cho rằng sẽ giúp giảm thiểu rủi ro cho đơn vị khai thác do không phải đầu tư và gánh nợ từ hạ tầng.

Lộ trình dự kiến về phát triển đường sắt cao tốc ● 2013: trình Quốc hội phê duyệt. ● 2014: chuẩn bị kế hoạch triển khai, đánh giá tác động môi trường, thiết kế, xây dựng thể chế. ● 2017: bắt đầu thu hồi đất. ● 2018: xây dựng đoạn chạy thử. ● 2023: khai thác đoạn chạy thử. ● 2031: khai thác thương mại đoạn ưu tiên. ● 2041: khai thác thương mại toàn tuyến.