Phóng to

Thứ trưởng Hồ Xuân Sơn - Ảnh: H.Giang

- Vấn đề biển Đông có tranh chấp phức tạp. Chúng ta đã giải quyết được tranh chấp với Trung Quốc trên vịnh Bắc bộ nhưng vùng ngoài cửa vịnh Bắc bộ vẫn còn khu vực chồng lấn chưa giải quyết được. Với quần đảo Hoàng Sa, tranh chấp chỉ giữa ta và Trung Quốc. Riêng quần đảo Trường Sa, đây là khu vực tranh chấp phức tạp hơn vì liên quan tới nhiều nước, nhiều bên: Indonesia, Philippines, Malaysia, Đài Loan, Trung Quốc.

Chúng ta chủ trương giải quyết tranh chấp thông qua đối thoại hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước luật biển 1982. Trong khi tìm kiếm giải pháp cơ bản, lâu dài, chúng ta phải duy trì hòa bình, ổn định, thực hiện Tuyên bố về ứng xử trên biển Đông giữa Trung Quốc và Asean (DOC) năm 2002, trong đó có quy định rõ các bên phải bảo vệ hòa bình, ổn định, không làm phức tạp thêm tình hình. Trên cơ sở đó, chúng ta thúc đẩy giải quyết tranh chấp với các bên liên quan, đồng thời tiến hành tham khảo, trao đổi để hợp tác trên các lĩnh vực ít nhạy cảm, không ảnh hưởng yêu sách về chủ quyền của mỗi bên như cứu hộ, cứu nạn, khí tượng thủy văn,...

Với Trung Quốc, chúng ta đang thúc đẩy đối thoại song phương để giải quyết vấn đề trên biển. Hai bên đã nhất trí sẽ cùng nhau xây dựng thỏa thuận về nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển; sau đó chúng ta có thể mở ra các diễn đàn giải quyết tranh chấp, chẳng hạn như đàm phán về phân định khu vực cửa vịnh Bắc bộ.

Hiện hai bên đã đàm phán được năm vòng cấp chuyên viên và dự kiến vòng tiếp theo sẽ diễn ra cuối tháng 5, đầu tháng 6 năm nay ở Bắc Kinh. Các nguyên tắc cơ bản chỉ đạo trong đàm phán là những nguyên tắc cơ bản nhất đã được luật pháp quốc tế và cộng đồng quốc tế công nhận cũng như các thỏa thuận đã có giữa lãnh đạo cấp cao hai nước.

Ví dụ như Công ước luật biển 1982, DOC năm 2002 giữa Asean và Trung Quốc, hay như giữa lãnh đạo cấp cao hai nước đã có thỏa thuận về xây dựng quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Trung Quốc. Trong quá trình đàm phán phải giữ gìn môi trường hòa bình, ổn định, không để tranh chấp tổn hại tới quan hệ lớn giữa hai nước.

Với các nước khác, chúng ta đang có đối thoại rất tốt: chúng ta đã hợp tác xây dựng báo cáo chung về ranh giới ngoài thềm lục địa với Malaysia; đang bàn với Indonesia về việc giải quyết ranh giới vùng đặc quyền kinh tế; với Philippines, chúng ta đang thúc đẩy hợp tác về nghề cá... Thậm chí chúng ta có thể tiến tới đối thoại ba bên Việt Nam - Thái Lan - Malaysia về vùng chồng lấn giữa ba nước.

* Thỏa thuận mà hai bên đang hướng tới có đề cập việc bảo vệ ngư dân không, thưa ông?

- Trong đàm phán với Trung Quốc, ngoài việc giải quyết tranh chấp chủ quyền, chúng tôi thường xuyên trao đổi về việc bảo vệ ngư dân. Hiện nay, vấn đề ngư dân bị bắt khi đang hoạt động bình thường trên biển là vấn đề nhạy cảm, không những ảnh hưởng cuộc sống của người dân mà cả tâm tư, tình cảm của người dân mỗi nước. Nếu giải quyết không tốt sẽ tác động đến quan hệ song phương và thậm chí gây khó khăn cho đàm phán giải quyết tranh chấp.

Vừa rồi hai bên đã nhất trí cố gắng xây dựng cơ chế hợp tác để xử lý vấn đề này. Phía Việt Nam đã giao Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, tôi biết bộ này đang tích cực đàm phán, trao đổi với các cơ quan hữu quan của Trung Quốc để sớm xây dựng cơ chế xử lý. Ngoài ra, vấn đề cứu hộ, cứu nạn trên biển, đặc biệt là cứu hộ, cứu nạn ngư dân khi gặp bão, cũng là vấn đề nổi cộm và hai bên đang phối hợp để giải quyết.

* Xin ông nói rõ hơn cách tiếp cận song phương và đa phương của Việt Nam trong việc giải quyết tranh chấp trên biển Đông?

- Trong vấn đề biển Đông, có những vấn đề song phương và đa phương. Ví dụ: vấn đề ngoài cửa vịnh Bắc bộ và Hoàng Sa chỉ là song phương giữa Việt Nam và Trung Quốc. Vấn đề Trường Sa thì không thể chỉ có Việt Nam và Trung Quốc vì còn liên quan đến nhiều bên khác. Hiện chúng ta đã nói rõ chủ trương của chúng ta là cần phải trao đổi với các bên liên quan trực tiếp để cùng nhau giải quyết vì tranh chấp có liên quan đến nhiều nước, nhiều bên.

Trước mắt, chúng ta phải làm sao giữ hòa bình, ổn định trên biển Đông, đây cũng là vấn đề đa phương vì không chỉ liên quan đến các nước ven biển Đông mà còn liên quan tới lợi ích của các nước ngoài biển Đông như Ấn Độ, Nhật Bản, Úc, Mỹ...

* Asean mong muốn sẽ có được Bộ quy tắc về ứng xử trên biển Đông (COC) vào năm 2012. Xin ông cho biết giữa Asean và Trung Quốc có lộ trình như thế nào để đạt được mục tiêu này?

- Đến nay, các bên - kể cả Trung Quốc - đều khẳng định sẽ thực hiện nghiêm túc DOC. DOC tốt nhưng phải tiếp tục thúc đẩy để có được COC với cơ sở pháp lý cao hơn. Asean cơ bản đã nhất trí phấn đấu thỏa thuận được COC vào năm 2012, nhưng để thực hiện được điều này phụ thuộc rất lớn vào Trung Quốc. ASEAN phải thúc đẩy Trung Quốc cùng tham gia. Trước hết cần hợp tác giải quyết những bất đồng còn tồn tại liên quan đến việc thực hiện DOC.