Gia hạn tạm giam nhà báo Hoàng Khương thêm 3 tháng

Trong khi đó điều 88 Bộ luật TTHS quy định: “Tạm giam có thể được áp dụng đối với bị can, bị cáo trong những trường hợp sau đây: a) Bị can, bị cáo phạm tội đặc biệt nghiêm trọng; phạm tội rất nghiêm trọng...”.

Điều 88 nói trên có thể dẫn đến một cách hiểu rằng cứ phạm tội đặc biệt nghiêm trọng hay rất nghiêm trọng thì đương nhiên sẽ áp dụng biện pháp tạm giam mà không cần phải thỏa điều kiện theo điều 79 Bộ luật TTHS? Nếu quả thật như vậy thì rõ ràng việc áp dụng biện pháp tạm giam là vô nghĩa vì không phục vụ cho những mục tiêu quy định tại điều 79 như vừa nêu.

Điều 88 Bộ luật TTHS còn có thể dẫn đến vi phạm nguyên tắc “suy đoán vô tội”. Nguyên tắc này, nghĩa là không ai có thể bị coi là có tội khi chưa chứng minh được hành vi phạm tội và chưa được xác định bằng một bản án có hiệu lực pháp luật của tòa án. Hiến pháp (điều 72) và Bộ luật TTHS (điều 9) đều khẳng định “Không ai bị coi là có tội và phải chịu hình phạt khi chưa có bản án kết tội của tòa án đã có hiệu lực pháp luật”.

Từ đây, vấn đề đặt ra là tòa án chưa tuyên xử, vụ án chỉ mới bắt đầu điều tra và người bị khởi tố mới chỉ là nghi can thì cơ quan điều tra dựa trên cơ sở gì để xác định họ phạm tội, thậm chí cho là tội ít nghiêm trọng, nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng? Xin lưu ý thêm rằng việc buộc tội nghi can phạm tội ở khung nào không hề thuộc thẩm quyền của cơ quan này, ngay cả khi vụ án đã có kết luận điều tra. Đáng nói hơn là việc xác định như trên còn nhằm để “định khung” cả thời hạn tạm giam, gia hạn tạm giam (điều 120 Bộ luật TTHS).

Việc trao cho các cơ quan tiến hành tố tụng quyền “suy đoán có tội” để áp dụng biện pháp tạm giam có thể gây ra và trên thực tế đã gây ra rủi ro, thiệt hại cho nhiều nghi can khi bản án sau đó tuyên khác đi với những gì suy đoán. Ví dụ, khung hình phạt thấp hơn; tội danh khác nhẹ hơn hoặc người bị buộc tội được tuyên vô tội...

Chưa hết, Bộ luật TTHS còn trao cho các cơ quan tiến hành tố tụng một quyền tùy nghi rất lớn với những quy định hết sức lấp lửng rằng “tạm giam có thể được áp dụng...” (điều 88) hoặc “cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án có thể quyết định cho họ (bị can, bị cáo) được bảo lãnh” (điều 92 Bộ luật TTHS), tức là áp dụng cũng được mà không áp dụng cũng chẳng sao!

Tuy nhiên, dù trao quyền tùy nghi lớn đến cỡ nào và một số quy định của Bộ luật TTHS chưa thật chặt chẽ thì việc áp dụng tạm giam, theo chúng tôi, phải nên xuất phát và dựa trên nhu cầu cần có một biện pháp ngăn chặn. Nghĩa là nó được áp dụng chỉ khi thỏa mãn những mục tiêu quy định tại điều 79 Bộ luật TTHS vì như đã nói, nếu không thì việc áp dụng ấy sẽ là vô nghĩa. Hơn nữa, sự cẩn trọng cũng không thừa nếu chúng ta hiểu rằng biện pháp tạm giam là một hình thức làm hạn chế quyền tự do của con người. “Một ngày tù bằng nghìn thu ở ngoài”!