Tàu ngầm lớp Minh số hiệu 361 trước neo đậu tại cảng nhà - Ảnh: Global Security

Vịnh Bột Hải, một ngày sóng yên gió lặng tháng 4-2003, khi các ngư dân Trung Quốc đang chuẩn bị ra khơi, họ phát hiện một thứ gì đó to lớn màu đen bên dưới mặt nước. Nó to lớn hơn tất cả những con cá mà họ đã từng thấy.

Nhưng rồi họ nhanh chóng nhận ra đó không phải là cá khi nhìn thấy kính tiềm vọng. Nó là một tàu ngầm quân sự của Trung Quốc. 

Cái thông tin chấn động ấy đủ để lan ra khắp các cảng cá trong vịnh Bột Hải nhỏ bé, len lỏi vào từng câu chuyện mỗi sáng, nhưng tuyệt nhiên không ai biết tới điều này cho tới khi quân đội Trung Quốc lên tiếng thừa nhận. Đó cũng là điều dễ hiểu.

Bưng bít

Tối 2-5-2003, Tân Hoa xã chính thức lên tiếng xác nhận Hải quân Trung Quốc đã mất một tàu ngầm lớp Minh trong lúc đang làm nhiệm vụ huấn luyện trên Hoàng Hải. Con tàu mang số hiệu 361, là 1 trong 6 tàu ngầm cùng lớp được biên chế cho Hạm đội Đông Hải (có thông tin nói thuộc Hạm đội Nam Hải).

Nhưng theo một sĩ quan hải quân Trung Quốc giấu tên, con tàu đã chìm từ ngày 16-4-2003, thời điểm các ngư dân phát hiện là 25-4-2003. Nói một cách khác, thông tin đã bị ém ít nhất 2 tuần!

Bộ Quốc phòng Mỹ thừa nhận họ không hề biết tới vụ tai nạn cho tới khi Bắc Kinh lên tiếng. Giới chuyên gia quân sự trong ngoài Trung Quốc đều bất ngờ trước vụ tai nạn. Mọi hình ảnh trục vớt con tàu đều là con số 0, danh tính những ngư dân đã phát hiện xác tàu bị giấu kín.

Tất cả những gì người ta được biết tiếp theo đó là hình ảnh Chủ tịch Quân ủy trung ương Giang Trạch Dân và Chủ tịch nước Hồ Cẩm Đào động viên gia đình của các nạn nhân.

Việc Bắc Kinh ém thông tin tai nạn đã làm dấy lên nhiều suy đoán, phần lớn dựa trên tiết lộ của một sĩ quan Trung Quốc giấu tên.

Theo đó, thời điểm xảy ra tai nạn trên tàu đang có tổng cộng 70 người, bao gồm 9 sĩ quan và 13 học viên. Việc phải mất tới 10 ngày mới phát hiện ra sự cố là bởi con tàu đang trong một bài huấn luyện cách ly, không liên lạc trên biển.

Nhưng đó có thật sự là một bài huấn luyện bình thường, một lỗi kỹ thuật như tuyên bố và 15 người không phải biên chế của tàu 361 có phải đơn giản chỉ là học viên hải quân? Hàng đống câu hỏi đã được đặt ra, nhưng đáp lại chỉ là sự im lặng của Bắc Kinh.

Các tàu ngầm lớp Minh, bao gồm tàu 361, trong một đợt kỷ niệm của Hải quân Trung Quốc - Ảnh: Global Security

1001 giả thuyết

Báo chí phương tây đã theo rất kỹ vụ này nhưng tất cả những gì họ có được từ Trung Quốc đại lục là cùng một nguồn. Không có dấu vết bị tấn công từ bên ngoài hay dấu hiệu của sự hoảng loạn bên trong tàu.

Lý giải không chính thức của một sĩ quan giấu tên cho thấy chuyện gì đã xảy ra vào ngày tàu 361 gặp nạn.

Theo đó, bằng một lý do nào đó, động cơ diesel trên tàu 361 đã không được tắt khi tàu bắt đầu lặn. Chính động cơ này đã đốt hết khí oxy trên tàu, khiến toàn bộ người trên đó chết ngạt. Nhưng giả thuyết này không thuyết phục, bởi trên các tàu ngầm lớp Romeo đều có bộ cảm biến cắt nguồn cung dầu cho động cơ diesel nếu áp suất bên trong giảm xuống dưới mức cho phép. Trừ khi Trung Quốc không lắp đặt bộ cảm biến này hoặc bộ cảm biến trên tàu 361 không hoạt động mới dẫn tới thảm kịch.

Một giả thuyết khác cũng được dư luận quan tâm, đó là việc phải chăng nước biển đã rò rỉ vào hệ thống ắc-quy cung cấp năng lượng cho tàu và đã làm phát sinh khí độc chlorine?

Những thuyết âm mưu khác được đưa ra bao gồm con tàu đang tiến hành một thí nghiệm bí mật, 15 người "dư" thực chất là các nhà khoa học quân sự. Thí nghiệm thất bại và dẫn tới thảm kịch.

Tàu ngầm 361 - Ảnh chụp màn hình

Một cuộc điều tra đã được mở ngay sau thảm kịch, do Phó chủ tịch Quân ủy Trung ương Quách Bá Hùng đứng đầu. Kết quả dẫn tới sự ra đi của một loạt các quan chức cấp cao như Tư lệnh hải quân Trung Quốc Đô đốc Thạch Vân Sinh, Chính ủy Dương Hoài Thanh, Tư lệnh Hạm đội Bắc Hải Đinh Nhất Bình, Chính ủy Hạm đội Bắc Hải Trần Tiên Phong.

Đây được xem là vụ kỷ luật lớn nhất trong lịch sử hiện đại của Hải quân Trung Quốc nhưng tuyệt nhiên không hề có lời giải chính thức.

Sau thảm kịch, Hải quân Trung Quốc đã quyết định thành lập một hải đoàn cứu hộ tàu ngầm trực thuộc Hạm đội Bắc Hải. Nhưng câu trả lời thật sự của thảm kịch tàu 361 đã chìm xuống biển cùng nó cách đây 14 năm.