Sách do NXB Phụ Nữ ấn hành - Ảnh: N.K.P.

Trong quyển Nữ quyền luận ở Pháp và tiểu thuyết nữ Việt Nam đương đại - chuyên luận phê bình và nghiên cứu văn học của Trần Huyền Sâm, theo tác giả, phê bình nữ quyền xuất hiện ở Pháp từ thập niên 1980 đã tác động mạnh mẽ đến đời sống văn hóa, chính trị của xã hội Pháp nói riêng và châu Âu nói chung.

Ở Việt Nam, việc nghiên cứu nữ quyền luận còn quá hạn hẹp. Nếu tôi không nhầm, có lẽ cuốn sách của Trần Huyền Sâm là tác phẩm đầu tiên nghiên cứu vấn đề này một cách khá rộng và sâu.

Rộng và sâu - vì chỉ với hai tiểu thuyết gia nổi tiếng của Pháp như Simone de Beauvoir và Marguerite Duras qua những tác phẩm và quan điểm “phản biện” của họ đối với hai triết gia S. Freud và Nietzsche..., tác giả cung cấp cho bạn đọc nhiều cách nhìn về “nửa thế giới” trong lịch sử nhân loại.

Ví như chúng ta đều biết chuyện “Thiên Chúa lấy cái xương sườn rút từ con người ra làm thành một người đàn bà”, nhưng tác giả chỉ rõ chính cái chi tiết này đã dẫn đến quan niệm “Chúa sáng tạo đàn bà chỉ là chủ đích bổ sung sự cô độc của đàn ông. Vì vậy, đàn bà chỉ là một nhu cầu của đàn ông...” và “đàn bà luôn là kẻ chịu ơn, kẻ phụ thuộc...”.

Cũng không phải vô cớ mà có những quan niệm “hoài nghi và hạ thấp đàn bà”. Theo tác giả, một trong những nguyên nhân đó là sự khác biệt về đặc điểm giới tính. Ví như về đặc điểm sinh sản, đàn bà một năm chỉ có thể sinh con một lần, đàn ông thì... hàng trăm, nếu có điều kiện; về quan niệm trinh tiết, “làm sao có thể kiểm tra được trinh tiết của đàn ông?”...

Tác giả dành hơn phân nửa cuốn sách bàn đến hàng loạt tác phẩm của các nữ tác giả Việt Nam được dư luận chú ý trong những năm qua như Thuận, Đoàn Minh Phượng, Đoàn Lê, Võ Thị Hảo, Y Ban, Lý Lan, Dạ Ngân, Võ Thị Xuân Hà, Phong Điệp, Trần Thu Trang...

Xin không nói nhiều, vì hầu hết tiểu thuyết mà tác giả đề cập đến đều quen thuộc với bạn đọc. Mặc dù tác giả nhận định: “Nhìn trong tương quan của văn hóa thế giới, văn học nữ quyền Việt Nam còn quá khiêm tốn...”, nhưng nếu xét mối tương quan ấy cùng với sự khác biệt phong tục, văn hóa Đông - Tây thì chỉ qua phân tích các lĩnh vực khá là nhạy cảm mà các cây bút tiểu thuyết mạnh bạo miêu tả, “mổ xẻ” như “phạm trù trinh tiết”, ngôn ngữ thân thể và ẩn ức tính dục nữ... đã có thể thấy tinh thần nữ quyền của nữ văn sĩ Việt Nam đã tiến rất xa, nếu kể từ điểm khởi đầu là Đạm Phương nữ sử với các bài báo đòi nữ quyền (chủ yếu về mặt xã hội) vào những năm đầu thế kỷ 20.

Tất nhiên, như tác giả nhận xét, có thể chỉ ra dễ dàng những hạn chế của văn học nữ giới Việt Nam, trong đó đáng lưu ý là việc miêu tả tính dục khá táo bạo, nhưng chưa trở thành phạm trù mỹ học của văn học...