Phóng to

TTCT - 3. Tả quân chưa mang chức Thống Chế bao giờ. Ngôi mộ lớn thứ nhì cũng hai lần vòng thành nhưng bề thế có phần nhỏ hơn. Bình phong trước mộ có phù điêu tùng trúc và cặp câu đối:

Thiên quang sanh tuấn kiệtĐịa hảo xuất anh tài

Nghĩa là: Trời sáng sủa sanh ra bậc tuấn kiệt. Đất tốt tươi sản xuất đấng anh tài.

Bình phong phía sau có đắp phù điêu chim và hoa với cặp câu đối như sau:

Tứ thời hoa bất lạcBát tiết điểu vô phi

Nghĩa là: Bốn thời hoa chẳng rụng, tám tiết chim không bay.

Bia mộ cũng bị đục xóa gần hết các chữ, nhưng lạ thay, cũng như ở bia mộ Ông Cố, người ra lệnh đục xóa hình như cố ý để lại một số chữ mà qua đó hậu nhân xác định được thân phận người nằm dưới mộ.

Đại để hàng bên phải ghi ngày tháng chỉ đục sơ sài một chữ trọng nên cả câu đọc được dễ dàng: Tuế tại Giáp Tuất trọng hạ cát nhật , nghĩa là: (Bia được lập) vào ngày tốt tháng năm năm Giáp Tuất (1814).

Lạc khoản bên trái cũng còn mấy chữ, đó là: Hiếu tử... (chữ bị đục) Lê Văn Duyệt lập , nghĩa là: Người con hiếu là... (bị đục) Lê Văn Duyệt lập bia. Kế là: “Hiển tỉ...(đục bỏ) Lê... chánh thất Nguyễn... chi mộ , nghĩa là: “Ngôi mộ người mẹ qua đời của tôi là bà vợ chánh họ Nguyễn của ông Lê...”.

Và qua phân tích cũng như ở ngôi mộ thứ nhất ta biết đây là tấm mộ bia do ngài Tả quân Lê Văn Duyệt là người con hiếu thảo lập cho mẹ mình đã qua đời là bà vợ chánh họ Nguyễn của ông Lê (Văn Toại).

Do đã làm đủ mọi cách mà vẫn không đọc được những chữ bị đục xóa nên chúng tôi thỏa thuận vào thứ bảy tuần tới (15-4-2006) chúng tôi trở lại đây để thực hiện phương pháp dập bia của Trung Quốc, nhưng thật ra hi vọng thành công cũng rất thấp.

Phóng to

Dùng mủ chuối xanh để dập bia

Về TP.HCM, tôi xem lại những bức ảnh đã chụp ở Long Hưng thì may trên ảnh đã nhìn thấy chữ bị đục hiện nét lờ mờ mà khi ở Tiền Giang mắt thường không nhận ra được. Do từ lâu bỏ nhiều công sức nghiên cứu về Tả quân cũng như gia tộc ngài nên những phong tặng và cáo tặng mà hai vua Gia Long và Minh Mạng dành cho ngài Lê Văn Toại tôi nắm khá rõ, nên từ đọc được đôi chữ qua mấy tấm cận ảnh tôi đối chiếu và đoán đọc được trọn danh phận của song thân ngài nhờ những chữ này được khắc rất to!

A. Hàng giữa bia mộ Ông Cố:

“Hiển khảo Vũ Huân tướng quân Khâm sai Chưởng cơ tặng Thống chế Lê Hầu chi mộ”.

Nghĩa là: “Phần mộ của người cha qua đời của tôi là ngài Hầu tước Lê (Văn Toại) được (vua Gia Long) phong tặng chức hàm Vũ Huân tướng quân Khâm sai Chưởng cơ và (vua Minh Mạng) cáo tặng chức hàm Thống chế” (lúc sống gọi là phong tặng, tặng lúc chết gọi là cáo tặng).

B. Hàng giữa bia mộ Bà Cố:

“Hiển tỉ Khâm sai Chưởng cơ Lê Hầu chánh thất Nguyễn phu nhân chi mộ”

Nghĩa là: “Mộ của người mẹ qua đời của tôi là bà phu nhân họ Nguyễn, vợ chánh của cha tôi là ngài Hầu tước Lê Văn Toại, hàm Khâm sai Chưởng cơ”.

Quá sốt ruột, ngay ngày 10-4-2006 chúng tôi đã trở lại Tiền Giang và suốt buổi trưa dùng phấn và than củi chà lên mặt bia rồi bôi nhẹ bằng vải nhúng nước đợi cho nước vừa dộp khô đã kiểm nghiệm đúng 100% những chữ đã đọc được ở hàng giữa cả hai bia, nhưng lạc khoản ghi chức danh của Tả quân thì vẫn là một ẩn số.

Trong chuyến đi Tiền Giang ngày thứ bảy 13-4-2006, hai anh Trịnh Văn Lý và Lê Xuân Hậu, cán bộ Bảo tàng Đồng Nai, cắt trái chuối sứ chà lên mặt bia rồi đắp giấy dó vào, sau đó chấm mực đen thì chữ hiện lên rất rõ giúp xác minh những gì chúng tôi đọc và đoán định trên ảnh hôm trước là chính xác 100%. Riêng hàng lạc khoản thì đọc được như sau:

Bia Ông Cố:

“Tự tử Khâm sai Gia Định thành Tổng trấn Chưởng tả quân... (bốn chữ chưa đọc được) Bình Tây Đại tướng quân Quận công Lê Văn Duyệt bái giám”.

Nghĩa là: Người con nối dõi là Quận công Lê Văn Duyệt làm quan Khâm sai Tổng Trấn thành Gia Định, Chưởng tả quân... Đại tướng quân Bình Tây (Sơn) kính lạy xin chứng giám (lòng thành lập bia).

Cũng như ở mộ Ông Cố, dập giấy dó giúp xác minh 100% những gì chúng tôi đọc được trước đây ở mộ bia Bà Cố, riêng lạc khoản đọc được trọn là:

“Hiếu tử Khâm sai Gia Định thành Tổng trấn, Chưởng tả quân Bình Tây tướng quân Quận công Lê Văn Duyệt lập”. (Chú ý: không có chữ Đại)

Nghĩa là: “Người con hiếu là Quận công Lê Văn Duyệt, là Khâm sai Tổng trấn thành Gia Định, Chưởng tả quân Bình Tây (Sơn) tướng quân lập bia”.

Bốn chữ còn lại bị đục sâu quá, dập giấy dó vẫn không đọc được, chúng tôi đành ra về. Trong chuyến đi Tiền Giang sau đó, em Phạm Công Tính nói với tôi: “Thầy à, hay là mình thử lấy đất sét nhão ấn vô rồi gỡ ra đọc chữ ngược xem sao”.

Thử làm cách này thì... hạnh phúc thay nét chữ ngược nổi lên rõ và tôi đọc ra ngay chữ Thánh . Cũng bằng cách này, tôi đọc được cả bốn chữ “Thánh triều công thần” . Vậy trọn hàng là:

“Tự tử Khâm sai Gia Định thành Tổng trấn, Chưởng tả quân, Thánh triều công thần, Bình Tây Đại tướng quân Quận công Lê Văn Duyệt bái giám”.

. Nghĩa là: “Đứa con nối dõi là Quận công Lê Văn Duyệt, Khâm sai Tổng trấn thành Gia Định, Chưởng tả quân, công thần của Thánh triều, Đại tướng quân Bình Tây (Sơn) cúi lạy xin chứng giám (việc lập bia)”.

Hân hoan quay vào điện thờ, chúng tôi thấy một tấm bài vị to kích thước 0,8m x 1,2m nền đỏ chữ đen chia ra làm ba phần: phần chính giữa là của Tả quân với hai hàng chữ:

Trên đầu hàng ngang là hai chữ Đại Nam, chữ Đại bên phải, chữ Nam bên trái, đọc từ bên phải qua theo lối Trung Quốc, là tên nước ta thời Minh Mạng (vua Minh Mạng tuy vẫn dùng quốc hiệu chính thức là Việt Nam do triều Thanh đặt nhưng do lòng tự tôn dân tộc trong xưng hô vẫn dùng từ “Đại Nam”).

Kế hàng dọc là:

“Thánh triều Vọng Các công thần Chưởng tả quân, Bình Tây Đại tướng quân Lê Quận công chi thần vị”.

(Thần vị của Quận Công Lê Văn Duyệt là công thần của Thánh triều ở Vọng Các Chưởng tả quân Bình Tây Đại tướng quân).

Nguyên khi quân Xiêm sang giúp Nguyễn Ánh bị Hoàng đế Quang Trung đánh cho tan tác tại Rạch Gầm phải tháo chạy về nước thì Nguyễn Ánh cũng chạy theo và được vua Xiêm cho ở Vọng Các để lập triều đình lưu vong. Tả quân nằm trong số những tướng tá theo phò Nguyễn Ánh lúc lưu vong ở Vọng Các, được coi là khai quốc công thần, bài vị có bốn mỹ tự “Thánh triều Vọng Các”. (Được biết ngày nay tại khu ngoại vi Vọng Các vẫn còn một nơi gọi là xóm Gia Long).

Hàng bên phải: Đầu hàng là hai chữ “Việt Cố” viết ngang, chữ Việt bên phải, chữ Cố bên trái, đọc từ phải qua, hàng dọc gồm các chữ:

“Vũ Huân tướng quân, Khâm sai Chưởng cơ tặng Thống chế Lê Hầu chi vị”.

(Bài vị của Hầu tước Lê (Văn Toại) là Vũ Huân tướng quân, Khâm sai Chưởng cơ, tặng Thống chế)

Hàng bên trái: Trên đầu hai chữ “Việt Cố” viết ngang, chữ Việtbên phải, chữ Cố bên trái,

đọc từ phải qua, hàng dọc gồm các chữ:

“Khâm sai Chưởng cơ Lê Hầu chính thất Nguyễn phu nhân (1) chi vị”.

(Bài vị của bà phu nhân họ Nguyễn, vợ cả của ngài Hầu tước Lê (Văn Toại) Khâm sai Chưởng cơ)

Mộ vọng là ngôi mộ giả lập nên để mong tưởng ai đó, chứ không phải mộ thật. Thường mộ vọng chôn hình nhân đúc bằng sáp hay gỗ. Mộ vọng của Tả quân xây phía trước mộ Bà Cố cách chừng 30m, bề thế nhỏ hơn nhiều, không có bia, chẳng có nấm mả mà là bằng mặt, cao hơn mặt đất khoảng 20cm, mặt trước tấm bình phong che sau mộ có hình phù điêu con hổ và cây tùng với hai câu đối: “Sơn tòng thiên cổ mậu - Mãnh hổ tứ thời xuân”

nghĩa là: “Tùng trên núi ngàn xưa xum xuê - Cọp mạnh bốn mùa đều xuân). Mặt sau cũng đắp phù điêu hoa và chim có đôi câu đối như sau: “Xuân chí điểu năng ngôn - Thu lai trình thải sắc” nghĩa là: “Mùa xuân đến chim biết nói - Thu sang hoa khoe sắc tươi).

(tháng 5-2006)

Mộ tả quân Lê Văn Duyệt hiện ở đâu (kỳ 1)?