Phóng to

Một gian hàng của người Việt ở chợ Vòm -Ảnh: QUANG VINH

"Bác ơi, chúng em chỉ sợ sáng mai OMON (cảnh sát đặc nhiệm ở Nga) lục soát, không bán được hàng. Chứ chợ Vòm nếu cuối năm đóng cửa thật thì vẫn còn... xa" - chị Ly, quê Hải Dương và có thâm niên ở Nga hơn 20 năm, đã phản ứng như vậy vào sáng 18-6, sau khi tuyên bố của thị trưởng Matxcơva Yury Luzkov lan truyền khắp hang cùng ngõ hẻm của khu chợ Cherkizovsky lớn nhất Liên bang Nga.

Không còn là tin đồn

Tối 16-6, ông Luzkov đã phát biểu trực tiếp trên kênh truyền hình thủ đô TVS: "Tôi nghĩ rằng chợ Cherkizovsky (người Việt gọi là chợ Vòm) tất yếu sẽ bị đóng cửa. Chúng tôi cố gắng để điều này diễn ra xong xuôi trong năm nay. Tại đây phải xây một tổ hợp thể thao kỳ vĩ nhất, còn thay cho những hàng quán đang tồn tại ở chợ thì phải dựng lên các trung tâm thương mại văn minh. Ðó là chính sách của chính quyền thành phố".

Hè năm 2007, mẩu tin ngắn của các nhà báo VN thường trú tại LB Nga dẫn nguồn từ một quan chức nhỏ trong tòa thị chính Matxcơva về khả năng chợ Vòm sắp bị giải tỏa đã gây ra cơn chấn động ghê gớm đối với chục ngàn người Việt đang buôn bán ở đây và hơn trăm ngàn thành viên cộng đồng khắp nước Nga. Giá chuyển nhượng quyền sử dụng các container và quầy hàng ở chợ sau một ngày tụt xuống còn 1/2, 1/3 rồi 1/5.

Cuối cùng mọi giao dịch chuyển nhượng trong nội bộ cộng đồng người Việt đều đóng băng. Cơn chấn động nhanh chóng lan truyền về nước rồi dội ngược trở lại Nga. Năm 2008 và vào đầu năm 2009 tin chợ Vòm đóng cửa liên tục được phát ra nhưng không còn gây được sự chú ý nữa.

Tháng 6 này tình hình xung quanh số phận của khu chợ rộng trên 200ha có vẻ xấu đi rất nhiều. Mở đầu là bài trả lời phỏng vấn của viện trưởng Viện Kiểm sát tối cao Nga Yury Chaika trên kênh truyền hình Rossya (Nước Nga) tối 7-6. Ông cho biết tại chợ Vòm có 6.000 container chứa một lượng hàng lậu trị giá 22 tỉ USD rất độc hại đối với người tiêu dùng, chủ yếu là quần áo và giày trẻ em.

Trước đó, nhân Ngày quốc tế thiếu nhi 1-6, Thủ tướng Nga Vladimir Putin tại cuộc họp của chính phủ đã chỉ thị cho Bộ Nội vụ, Cơ quan An ninh liên bang và Viện Kiểm sát tối cao cải thiện việc chống buôn lậu và sản xuất phi pháp hàng công nghiệp nhẹ, trong đó có sản phẩm dành cho trẻ em. Ông nói rằng tại "một khu chợ ở thủ đô" số hàng lậu bị giữ lên tới 2 tỉ USD.

Ngày 11-6 tin về việc khởi tố ông Oleg Matytsin, cựu giám đốc Trường đại học Thể dục - thể thao và du lịch, được báo chí Nga tung ra. Ông này bị nghi là cho các "đại gia" thuê trái phép đất của nhà trường để mở chợ Vòm vào đầu những năm 1990, gây thiệt hại cho nhà nước 77,6 triệu rúp (1 USD hiện tại đổi được trên 31 rúp).

Cũng trong ngày 11-6, nguồn tin trong tòa thị chính Matxcơva cho biết chính quyền thành phố đã thành lập một ủy ban khẩn cấp tại quận Ðông (địa bàn hoạt động của chợ Vòm) để xem xét tình trạng hàng lậu ở chợ.

Kinh doanh khốn đốn

Từ ngày 12-6 đến nay, các cơ quan chức năng của thành phố và trung ương liên tục kiểm tra gắt gao giấy tờ tùy thân của những người nước ngoài buôn bán tại chợ Vòm. E ngại lực lượng OMON, nhiều người Việt không dám ra chợ hoặc chỉ bán hàng "chớp nhoáng" trong buổi sáng. Chị Lan, quê Thái Nguyên, than thở: "Tôi có giấy tờ đầy đủ nhưng vẫn thót tim khi nhìn thấy cảnh sát".

Trên báo chí Nga tràn ngập thông tin về việc tỉ phú Nga Telman Ismailov, chủ sở hữu chính của chợ Vòm, chủ tịch Tập đoàn AST, có ý định trốn chạy sang Thổ Nhĩ Kỳ. Ông này vừa chuyển nhượng một số cơ sở buôn bán lớn ở Matxcơva và mới khánh thành một khách sạn "siêu sao" ở Thổ Nhĩ Kỳ trị giá 1,3 tỉ USD.

Tình trạng hàng lậu, hàng nhái bị phát hiện ở chợ Vòm không ít, nhưng chưa bao giờ câu hỏi về sự liên đới tới ông chủ Ismailov được đề cập. Song lần này mọi việc dường như đã khác. Có nhiều dấu hiệu cho thấy "đại gia" rất có thế lực ở Nga đã bị các cơ quan chức năng "sờ gáy". Nếu quả thật như vậy thì số phận của chợ Vòm đã được định đoạt và khả năng đóng cửa không dừng lại ở tin đồn.

Ðiều đáng ngạc nhiên là người Việt ở Matxcơva không quá lo lắng về khả năng "sập" chợ Vòm. Anh Phạm Chính, một người Việt ở Nga am hiểu tình hình, lý giải: "Gần một năm nay việc buôn bán trì trệ, cầm chừng. "Giật" giá đôla, khủng hoảng, rồi chợ lại bị kiểm tra liên miên. Bà con chỉ mong được yên ổn làm ăn, đóng được thuế và bù đắp chi phí sinh hoạt. Nếu tình trạng lộn xộn kéo hết vụ hè thì phần lớn tiểu thương người Việt ở chợ Vòm bị "đứt" trước khi chợ đóng cửa. Mưu sinh hằng ngày thiết thực đối với bà con hơn là chuyện đấu đá ở "phía trên" chợ".