Hàng nông sản bày bán tại các siêu thị ở Cần Thơ. Theo cơ quan chức năng, hàng nông sản địa phương vào các siêu thị rất ít - Ảnh: Chí Quốc

Vấn đề còn lại là làm thế nào để các siêu thị không còn cảnh “vắng bóng cây nhà lá vườn”.

Trong khi các siêu thị cho biết sẵn sàng tiếp nhận sản phẩm “cây nhà lá vườn” nếu đáp ứng được yêu cầu và có những đầu mối kết nối, nhiều địa phương cũng khẳng định sẽ bắt tay vào tổ chức sản xuất sản phẩm mang tính hàng hóa, xây dựng các đầu mối kết nối và đa dạng hóa các kênh tiêu thụ.

Thiếu sự kết nối với siêu thị

Bà Dương Thị Năm - giám đốc siêu thị Co.op Mart Cần Thơ - thừa nhận siêu thị vẫn bán các sản phẩm nông sản của Cần Thơ như thịt, cá, nấm, rau mầm, chanh không hạt... nhưng số lượng rất ít. “Ngay cả mặt hàng bún và tàu hũ siêu thị cũng phải lấy hàng từ TP.HCM bởi sản phẩm địa phương không có giấy chứng nhận an toàn thực phẩm” - bà Năm nói.

Ông Nguyễn Hùng Cường, giám đốc siêu thị Metro Cần Thơ, cũng cho rằng chiến lược của Metro là muốn phát triển các mặt hàng địa phương nhưng vẫn có những trở ngại khiến các mặt hàng khó vào siêu thị.

Ông Cường dẫn chứng mặt hàng bún ở địa phương do sản xuất theo công nghệ truyền thống nên chỉ một ngày là có mùi cũng gây khó khăn cho siêu thị khi giao hàng cho khách nhưng chưa được các cơ sở sản xuất khắc phục.

Theo ông Cường, hiện nay siêu thị tiêu thụ mạnh nhất là sản phẩm cá nước ngọt ở Cần Thơ với khả năng bán ra khoảng 1 tấn/ngày.

Để có nguồn hàng ổn định, siêu thị đã đi khảo sát, hướng dẫn nông dân sản xuất theo tiêu chuẩn của siêu thị rồi giám sát để dân được cấp giấy chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm.

Về lo ngại của nông dân với phương thức thanh toán chậm và giá cả bán cho siêu thị không cao, ông Cường cho rằng nông dân cần thay đổi quan niệm này để hàng có thể vào được kênh phân phối của siêu thị.

Ông Nguyễn Huy Cường, giám đốc khu vực Tây Nam bộ siêu thị Vinatex, cũng nêu thực trạng TP Cần Thơ có sản phẩm cam sành, xoài... nhưng lại chở đi nơi khác tiêu thụ do thiếu sự kết nối giữa nông dân và siêu thị.

“Tại sao chưa liên kết được? Vì nông dân phát triển theo kiểu tự phát, không có hợp tác xã hay đầu mối, còn doanh nghiệp thì tự đi tìm nông dân chứ không có ai kết nối với chúng tôi. Chính quyền cần hỗ trợ nông dân lập ra tổ chức như hội nghề nghiệp hay hợp tác xã để siêu thị đến đó tìm hiểu, giúp đỡ đưa hàng vào hệ thống” - ông Cường đề xuất.

Đại diện siêu thị Big C Cần Thơ cũng cho rằng hộ cá thể và thậm chí những công ty nhỏ lẻ vẫn chưa mạnh dạn đưa nông sản vào siêu thị vì thủ tục phức tạp. Một số đơn vị có khả năng cung ứng sản phẩm nhiều cho Big C nhưng lại không đáp ứng về thời gian vận chuyển và giá cả. Tương tự, lãnh đạo siêu thị Co.op Bạc Liêu cho biết do hoạt động theo chuỗi nên cũng không sử dụng nhiều hàng nông sản của địa phương.

Liên kết, đa dạng kênh phân phối

Bà Đặng Thị Kim Ngọc - trưởng Phòng kinh tế TP Sóc Trăng - cho biết trong khi chờ kết nối để đưa sản phẩm nông sản tại chỗ vào siêu thị, địa phương sẽ kết nối với HTX rau Phước An (huyện Bình Chánh, TP.HCM), trong đó nông dân sản xuất sẽ làm vệ tinh cung cấp rau cho đơn vị này. Hiện HTX này đã đồng ý nhưng chưa xúc tiến các công việc cụ thể.

Ngoài ra, địa phương cũng sẽ tổ chức cho các doanh nghiệp thương mại gặp gỡ nông dân, thông qua đó giúp nông dân tăng cường quản trị thị trường tiêu thụ. Hiện một doanh nghiệp tại Sóc Trăng đã trình bày kế hoạch tiêu thụ sản phẩm nông sản địa phương bằng việc mở một chuỗi hệ thống cửa hàng bán nông sản chất lượng cao với khả năng tiêu thụ 1 tấn/ngày. “Chúng tôi rất phấn khởi khi doanh nghiệp làm việc này và sẽ tạo điều kiện, hỗ trợ tối đa cho doanh nghiệp” - bà Ngọc nói.

Dẫn một số nỗ lực đưa rau cải của quận Cái Răng vào siêu thị nhưng thất bại, ông Phạm Văn Quỳnh - giám đốc Sở NN&PTNT TP Cần Thơ - thừa nhận ngoài nguyên nhân hồ sơ thủ tục và phương thức thanh toán phức tạp, chuyện nông sản địa phương không vào được kênh phân phối hiện đại như siêu thị là do sản xuất còn nhỏ lẻ, phân tán.

Ngoài ra, việc sản xuất của nông dân thường theo mùa và trên diện tích rộng trong khi siêu thị nhận hàng thường theo nhu cầu nên tính đa dạng hàng hóa nông dân chưa đáp ứng được.

“Sau khi xác định được nguyên nhân, chúng tôi đang tìm cách tháo gỡ để hàng vào siêu thị tốt hơn, chẳng hạn như sẽ tổ chức sản xuất lại theo vùng để đa dạng hàng hóa, rồi tổ chức lại những nhóm vựa để thu gom hàng hóa đưa vào siêu thị” - ông Quỳnh nói.

Theo ông Quỳnh, ngành nông nghiệp đã có đề án xây dựng vùng chuyên canh rau màu trên địa bàn thành phố. Trên cơ sở đó sẽ tạo ra sản lượng đa dạng và thành lập các tổ dịch vụ mua bán để đóng gói sản phẩm theo yêu cầu, đưa vào siêu thị. Tuy nhiên, đề án này sẽ làm từng bước chứ không thể muốn là làm ngay được.

Bà Mai Thị Ánh Tuyết, giám đốc Sở Công thương An Giang, thừa nhận rau màu muốn vào siêu thị còn phải đáp ứng đủ các tiêu chuẩn, điều kiện về vệ sinh an toàn thực phẩm, chứng nhận nguồn gốc xuất xứ trong khi hiện nay nông dân chưa thể đáp ứng được điều đó.

Do đó, An Giang đang quy hoạch xây dựng vùng sản xuất rau màu sạch theo hướng VietGap quy mô lớn, kèm theo việc xây dựng, hoàn thiện các tiêu chí vùng nguyên liệu an toàn và cấp giấy chứng nhận, đạt tiêu chuẩn để sản phẩm của nông dân đáp ứng được nguồn cung ổn định cho hệ thống siêu thị.