Đã qua thời hợp tác xã đánh kẻng đi làm mà hiện nay hợp tác xã được xác định là nơi quy tụ các hạt nhân để tạo vùng sản xuất lớn.

Đặc biệt, sự tập hợp này sẽ trao cho các xã viên, người nông dân trong kinh tế thị trường, quyền thương thảo và quyết định giá trị nông sản của mình làm ra.

Trong tiến trình thực hiện tái cơ cấu ngành chăn nuôi hiện nay, vai trò của các hợp tác xã càng trở nên quan trọng, nhất là trong việc tập hợp, liên kết nông dân cùng sản xuất theo chuỗi giá trị.

Tuy nhiên, mô hình hợp tác xã chăn nuôi ở Việt Nam vẫn đang hình thành tự phát và khi đạt đến quy mô công nghiệp thì hầu hết đều gặp khó khăn trong quản lý và phát triển sản xuất.

Vấn đề phát triển hợp tác xã chăn nuôi đã được Bộ NN&PTNT cũng như các địa phương quan tâm, tạo điều kiện trong những năm qua. Tuy nhiên, vẫn còn không ít hợp tác xã phải giải thể hoặc không có doanh thu do thiếu phương án sản xuất, kinh doanh, năng lực quản lý hiệu quả.

Ngoài ra, thị trường tiêu thụ sản phẩm bấp bênh và qua nhiều khâu trung gian dẫn tới người sản xuất thường xuyên bị ép giá.

Trong một cuộc họp mới đây về phát triển chăn nuôi tại Bộ NN&PTNT, nhiều đại diện hợp tác xã đề nghị phải có chính sách đầu tư xây dựng vùng chăn nuôi gắn với giết mổ, chế biến thức ăn, tiêu thụ sản phẩm, đảm bảo an toàn thực phẩm và truy xuất được nguồn gốc.

Có như vậy mới tạo điều kiện cho chăn nuôi ổn định, hiệu quả và tăng vai trò của hợp tác xã trong kết nối các hộ xã viên.

Tuy nhiên, không ít hợp tác xã khởi nguồn từ các hợp tác xã chăn nuôi đơn thuần đang tìm ra những hướng đi mới, hiệu quả hơn. Đây có thể được coi là những “ngã rẽ” bất ngờ của những hợp tác xã chăn nuôi năng động.

Hợp tác xã chăn nuôi Nam Sách (Hải Dương) là hợp tác xã kiểu mới được thành lập năm 2002, mỗi hộ xã viên đã nuôi lợn theo phương pháp công nghiệp, từ 30-200 con.

Thậm chí có hộ còn nuôi nhiều hơn, kết hợp nuôi gà và cá, thực chất là phát triển thành các trang trại chăn nuôi.

Hợp tác xã đã xác định rõ lĩnh vực của mình là cung cấp vật tư, nguyên liệu phục vụ chăn nuôi, kỹ thuật chuồng trại và nuôi lợn, dịch vụ thú y, hỗ trợ vay tín dụng ngân hàng, tiêu thụ sản phẩm cho xã viên.

Tức là không chỉ dừng lại ở hình thức sản xuất chăn nuôi đơn thuần, tại hợp tác xã này, các nhu cầu chung cho chăn nuôi đều được đáp ứng trên tinh thần hợp tác, bàn bạc dân chủ giữa các hộ xã viên.

Nhờ hướng đi mới này, hợp tác xã chăn nuôi Nam Sách đã thành Liên hiệp hợp tác xã chăn nuôi Nam Sách. Tổ chức này đã xác định đáp ứng nhu cầu đầu vào, dịch vụ kỹ thuật, đặc biệt mở dịch vụ tiêu thụ, chế biến thịt lợn cho các hợp tác xã thành viên.

Quy mô hoạt động của liên hiệp tăng hơn hẳn so với từng hợp tác xã thành viên riêng lẻ, do vậy hiệu quả của hợp tác xã và kinh tế hộ xã viên cao hơn hẳn so với trước đây. Liên hiệp hợp tác xã thực chất là hợp tác xã của các hợp tác xã, một tổ chức hợp tác cấp cao hơn so với hợp tác xã, tập hợp được nhiều xã viên hơn.

Đây chính là mô hình tổ chức hợp tác xã dịch vụ phục vụ xã viên, theo đó xã viên vừa là chủ sở hữu vừa là người sử dụng dịch vụ của hợp tác xã.

Đại diện Cục Chăn nuôi (Bộ NN&PTNT) cho biết các hợp tác xã chăn nuôi tổ chức được dịch vụ kinh doanh thì không những giá rẻ mà chất lượng vật tư cũng được đảm bảo.

Đặc biệt, dịch vụ chế biến gắn với tiêu thụ sản phẩm sẽ giúp tạo sự gắn bó bền vững giữa các xã viên và mang lại lợi nhuận cho hợp tác xã.

Do đó, để phát triển mạnh mẽ hợp tác xã chăn nuôi, các địa phương cần đánh giá mô hình đang triển khai, rà soát lại quy mô, phương thức hoạt động cho phù hợp và nhân rộng các mô hình hiệu quả.

Trong đó xác định rõ chủ thể của hợp tác xã cũng như khả năng đóng góp nguồn lực như vốn, cổ phần, nhân sự, thiết bị... theo đúng Luật hợp tác xã.