Phóng to

Máy GĐLH của bà Nguyễn Thị Nhừng (xã Tân Hiệp A, Tân Hiệp, Kiên Giang) được hoán cải thành máy kéo chở lúa Ảnh: K.Nam

Nhiều nông dân tại ĐBSCL hiện đang “xẻ thịt” các máy GĐLH Trung Quốc hoặc hoán cải thành xe kéo lúa thay... trâu dù giá trị của máy lên tới hơn 300 triệu đồng.

Nông dân ngao ngán

Vụ thu hoạch 7ha lúa vừa qua, ông Út Thuyên (xã Bình Giang, Hòn Đất, Kiên Giang) không tìm được máy Nhật nên đành bấm bụng kêu một máy GĐLH Trung Quốc. Suốt buổi sáng máy hoạt động suôn sẻ, quá nửa diện tích đã gặt xong. Thương lái lúa cũng đã mang ghe tới, neo bên bờ kênh chờ thu hoạch xong sẽ cân luôn. Xế trưa, máy đang chạy ngon lành đột nhiên phát ra tiếng kêu rất lạ. Sau ít phút dừng lại để kiểm tra, chủ máy nhăn mặt thông báo: “Thôi chết, bạc đạn hộp số bị bể rồi”.

Đã quá quen với sự cố này, chủ máy liền bấm điện thoại gọi ngay cho người nhà mua phụ tùng và kêu thợ mang vào thay thế. Việc khắc phục sự cố được tiến hành gấp rút, nhưng phải đến chiều hôm sau máy mới hoạt động trở lại. “Nhắc tới mà ngán ngẩm, mấy “ông” GĐLH Trung Quốc rất hay trở tính trở nết. Nhẹ thì gãy lưỡi cắt, hỏng xích, nặng hơn thì bể hộp số hoặc nằm ỳ ra không khởi động được... Mỗi lần như thế công việc phải gián đoạn, có khi mất 2-3 ngày nằm đồng. Không may gặp mưa lại càng khổ hơn” - ông Út Thuyên nói.

Từng là “nạn nhân”, bị máy GĐLH Trung Quốc hành tơi tả, ông Út Ly (ấp Đông Lợi, xã Đông Bình, Thới Lai, TP Cần Thơ) nói: “Bây giờ không còn ai dám kêu máy GĐLH Trung Quốc nữa, bởi nó vừa phá đồ (hư hỏng) vừa mất lúa, nhất là vụ hè thu trời hay mưa, lúa ướt nên máy tuốt không sạch, tỉ lệ hao hụt cao, có khi mỗi công (1.000m²) mất tới 30-40kg”.

Nhiều nông dân mà chúng tôi có dịp tiếp xúc đều ngao ngán với máy GĐLH Trung Quốc. Vụ đông xuân vừa qua, nhiều chủ máy Trung Quốc giảm giá còn 300.000 đồng/công, thấp hơn gần 50.000 đồng/công so với máy Nhật nhưng ai cũng chê.

Nhiều chủ máy cũng dở khóc dở mếu vì đã lỡ bỏ tiền ra rước mấy cục nợ này về. Ông Ngô Thành Thiện (xã Tân An, Tân Hiệp, Kiên Giang) cho biết mấy năm trước gom góp hơn 200 triệu đồng mua chiếc máy GĐLH Trung Quốc để vừa cắt lúa nhà vừa làm dịch vụ kiếm thêm thu nhập. Nhưng chỉ sau hai năm, chiếc máy đã hư hỏng nặng, ông đành bán lại cho một chủ trang trại với giá 50 triệu đồng để tháo bộ phận thùng suốt, lắp thêm giàn đà làm máy kéo...

Bà Nguyễn Thị Nhừng (xã Tân Hiệp A, Tân Hiệp, Kiên Giang) từng vay nóng gần 70 triệu đồng để mua chiếc máy GĐLH Trung Quốc đã qua sử dụng. Chiếc máy này cắt lúa được đúng hai vụ thì không dùng được nữa, bà Nhừng phải bỏ thêm 7 triệu đồng hoán cải thành xe kéo lúa thay trâu.

Phóng to

Máy gặt đập của Trung Quốc chỉ có thể làm xe máy kéo - Ảnh: K.Nam

Máy gặt nội địa từ bỏ “sân chơi”?

Sau một thời gian rầm rộ phát triển, nhiều máy GĐLH “made in Việt Nam” đã được nông dân biết đến như Tư Sang, Út Máy Cày, Vĩnh Hưng... Sản phẩm làm ra từng có lúc không đủ đáp ứng đơn đặt hàng của nông dân. Thậm chí không ít máy đã đoạt được giải cao trong các hội thi máy GĐLH do Trung tâm Khuyến nông quốc gia tổ chức. Thế nhưng, sau thời gian ngắn khởi sắc, nhiều xưởng cơ khí chuyên sản xuất máy GĐLH ngày nào giờ phải thu hẹp, thậm chí ngưng hẳn để chuyển sang làm các loại cơ khí đơn giản như: giàn khoan hút lúa, băng tải...

Ông Quách Ba - giám đốc Công ty TNHH cơ khí Vĩnh Hưng (TP Rạch Giá, Kiên Giang) - thừa nhận: “Nói là sản xuất máy GĐLH trong nước, nhưng trình độ công nghệ chỉ dừng lại ở vài món phụ tùng đơn giản, còn mấy thứ phức tạp, đòi hỏi tính tự động hóa và đồng bộ hóa cao thì buộc phải nhập chủ yếu từ Trung Quốc”. Nguyên nhân do thiếu vốn đầu tư cho ngành cơ khí đòi hỏi nguồn vốn lớn, thời gian hoàn vốn kéo dài nên gần như các ngân hàng thương mại rất ngại cho vay. Khi đã thiếu vốn thì doanh nghiệp sẽ không thể nâng cấp trang bị, máy móc, đầu tư đổi mới công nghệ hiện đại, xúc tiến mở rộng thị trường...

Theo số liệu của ngành nông nghiệp Kiên Giang, toàn tỉnh hiện có hơn 1.100 doanh nghiệp cơ khí, nhưng có tới 95% là các cơ sở gia công, sản xuất quy mô nhỏ lẻ tại các hộ gia đình. Hàm lượng công nghệ, kỹ thuật cao, kỹ thuật tự động hóa trong mỗi sản phẩm gần như chưa có, chủ yếu sản xuất bằng kinh nghiệm học hỏi từ các cơ sở khác. “Toàn tỉnh Kiên Giang hiện có 1.138 máy GĐLH, trong đó máy do Trung Quốc sản xuất chiếm 75%, máy Nhật chiếm 23%, máy Việt Nam chỉ chiếm 2%. Phải chăng máy gặt nội địa đã từ bỏ sân chơi?” - ông Trần Quang Củi, phó giám đốc Sở NN&PTNT Kiên Giang, băn khoăn.

Phóng toÔng Lê Văn Bảnh - Ảnh: H.T.D.TS LÊ VĂN BẢNH

Phải tạo điều kiện cho ngành cơ khí tham gia

Xung quanh câu chuyện nông dân vùng ĐBSCL đang khốn đốn khi chạy theo phong trào mua máy GĐLH Trung Quốc về sử dụng, TS Bảnh cho biết:

- Dù các năm qua Nhà nước đã có một số chính sách hỗ trợ nông dân như cho vay vốn để mua máy GĐLH nhằm giảm tổn thất sau thu hoạch, nhưng những chính sách ấy vẫn còn nhiều bất cập, chưa hỗ trợ nhiều cho nông dân. Hiện toàn vùng có khoảng 10.000 máy GĐLH, mới đảm bảo thu hoạch được 40-50% diện tích sản xuất. Đáng lo ngại là có đến 70-80% nông dân sử dụng máy nhập ngoại, trong đó phần lớn là máy Trung Quốc chất lượng kém.

* Vì sao nông dân không sử dụng máy do doanh nghiệp Việt Nam sản xuất, thưa ông?

- Nguyên nhân có nhiều, nhưng chủ yếu là máy móc do các doanh nghiệp Việt Nam sản xuất quá thiếu, thậm chí không có máy. Trong khi mua máy Trung Quốc chỉ 3-5 ngày là có, giá lại rẻ nên một thời gian dài nông dân đổ xô mua máy của Trung Quốc bất chấp chất lượng thế nào.

Tôi từng làm chủ tịch hội đồng bình tuyển trình diễn máy GĐLH của Việt Nam sáu năm liền (từ 2006-2011) và thấy rằng các máy GĐLH do doanh nghiệp Việt Nam sản xuất mang đến trình diễn rất tốt... Một giai đoạn dài các máy Trung Quốc hay Nhật Bản đều bị đánh bật ra. Tiếc rằng đi thi thố thì vậy, nhưng khi về sản xuất đại trà lại khác, chất lượng không đảm bảo, sản xuất không có quy chuẩn, mỗi ông làm mỗi kiểu.

* Vậy vai trò của doanh nghiệp, nhà khoa học ở đâu?

- Không phải trình độ của doanh nghiệp Việt Nam không đủ sức làm ra những chiếc máy GĐLH, thậm chí đã làm rất tốt ngoại trừ một vài bộ phận thiết bị máy móc buộc phải nhập ngoại. Nhưng quả thật hiện nay rất thiếu các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất chế tạo máy móc nông nghiệp có đủ thiết bị công nghệ. Ngay như ĐBSCL một thời gian dài không được Nhà nước quan tâm nên các doanh nghiệp cơ khí nhà nước hoạt động rất èo uột, công nghệ máy móc lạc hậu.

* Cần làm gì để giải quyết tình trạng trên, thưa ông?

- Muốn giải quyết bài toán này, Nhà nước cần có chính sách hợp lý để ngành công nghiệp tham gia giải quyết khâu cơ giới hóa nông nghiệp. Riêng đối với nông dân, ngành ngân hàng phải sửa ngay quy định cho vay mua máy GĐLH, vì yêu cầu máy có tỉ lệ nội địa hóa 60- 65% làm sao các doanh nghiệp cơ khí đáp ứng nổi. Mặt khác, các điều kiện ràng buộc cũng rất nhiêu khê, như nông dân phải trình phương án sản xuất, nên thời gian qua rất ít người dân tiếp cận được nguồn vốn hỗ trợ của ngành ngân hàng để mua máy móc.

H.T.Dũng thực hiện