Phóng to

Tàu đánh cá trọng tải 140 tấn, công suất 600CV của ông Huỳnh Văn Cáo. Số tiền sửa chữa, nâng cấp và trang bị ngư cụ khoảng 4 tỉ đồng - Ảnh: Lê Sơn

Kỳ 1: Vị đắng... “thuyền thúng”

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Võ Văn Trác - phó chủ tịch thường trực Hội Nghề cá VN - cho rằng hoạt động đánh bắt xa bờ rất cần được hỗ trợ, bởi đó không chỉ là hướng phát triển kinh tế đơn thuần mà còn góp phần bảo vệ chủ quyền biển VN.

Từ cuối năm 2010, Chính phủ đã có quyết định (63/2010/QĐ-TTg) hỗ trợ vốn vay và lãi suất đối với ngành nông nghiệp, trong đó có lĩnh vực thủy sản. Cụ thể, ngư dân sẽ được vay 100% vốn (hỗ trợ 100% lãi suất trong hai năm đầu và 50% lãi suất từ năm thứ ba trở đi) khi có nhu cầu đầu tư các loại thiết bị như làm lạnh, cấp đông, sản xuất nước đá trên tàu cá, hầm bảo quản phục vụ khai thác dài ngày trên biển...

Ngoài ra, các dự án đầu tư kho lạnh bảo quản hàng thủy sản cũng sẽ nhận được hỗ trợ một phần kinh phí giải phóng mặt bằng, hoàn thiện hạ tầng, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong ba năm đầu và giảm 50% trong hai năm tiếp theo.

Ông Chu Tiến Vĩnh, cục trưởng Cục Khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản, cho biết hàng loạt chính sách hỗ trợ hoạt động đánh bắt xa bờ đã và đang được triển khai, đặc biệt là hoạt động khai thác hải sản vùng nước sâu. Chẳng hạn, ngư dân sẽ được hỗ trợ chi phí nhiên liệu, bảo hiểm thân tàu và thuyền viên...

Tuy nhiên, ông Vĩnh thừa nhận dù được ban hành từ giữa năm 2010, nhưng đến nay các chính sách này vẫn chưa đến với ngư dân do quá trình triển khai đến các địa phương mất nhiều thời gian. “Chúng tôi đang đẩy nhanh việc triển khai xuống các địa phương, hi vọng các chính sách hỗ trợ cụ thể cho ngư dân sẽ đi vào thực tiễn trong thời gian sớm nhất” - ông Vĩnh nói.

Trong kế hoạch phát triển thủy sản giai đoạn 2011-2015 vừa được công bố vào tháng 4-2011, thời gian tới Nhà nước sẽ có nhiều chính sách hỗ trợ ngành khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản như tập trung nghiên cứu điều tra nguồn lợi, dự báo ngư trường phục vụ khai thác hải sản...

Đặc biệt, sẽ hình thành một số doanh nghiệp, tập đoàn lớn đủ mạnh để đánh bắt hải sản xa bờ và hợp tác khai thác viễn dương với các nước trong khu vực. “Đội tàu khai thác hải sản xa bờ cũng sẽ được tổ chức lại, chỉ duy trì ổn định 16.000-18.000 tàu, trong đó chú trọng đầu tư nâng cấp các thiết bị bảo quản để nâng cao chất lượng hải sản” - ông Vĩnh nói.

Tập trung vào lĩnh vực mũi nhọn

Theo ông Võ Văn Trác, trong định hướng phát triển kinh tế biển, các chính sách nhà nước nên tập trung nhiều hơn vào một số lĩnh vực mũi nhọn thay vì dàn trải mà hiệu quả không cao. Chẳng hạn trong khai thác thủy sản, các chính sách nên tập trung hỗ trợ và đầu tư cho nghề đánh bắt xa bờ, đặc biệt là vùng nước sâu, hạn chế dần những nghề làm cạn kiệt ngư trường và hiệu quả không cao.

Hiện nay Hiệp hội Nghề cá đang triển khai thành lập một quỹ bảo hiểm chuyên hỗ trợ ngành nghề đánh bắt xa bờ, với mục tiêu chính là hỗ trợ, bảo hiểm thiệt hại, rủi ro cho ngư dân đánh bắt trên những vùng biển xa. Ông Trác cho biết quỹ sẽ được xây dựng theo mô hình xã hội hóa với sự tham gia của nhiều đối tượng, trong đó có sự hỗ trợ của Nhà nước. “Nếu quỹ này được hình thành và hoạt động hiệu quả, chắc chắn nhiều ngư dân sẽ yên tâm đầu tư tàu thuyền và bám biển” - ông Trác nói.

Một chuyên gia thủy sản cũng cho rằng Nhà nước nên sớm có chính sách khuyến khích ngư dân chuyển đổi mạnh sang nghề đánh bắt nước sâu như vây lưới rút, câu... Đây là những nghề chuyên khai thác sản phẩm hải sản có chất lượng và giá trị kinh tế cao, chi phí thấp. “Các cơ quan chức năng cần có những động thái cụ thể hơn trong việc giảm dần hoặc ổn định đội tàu hoạt động trong những ngành nghề có nguy cơ làm cạn kiệt nguồn lợi thủy sản, tàu to nhưng đi nước cạn” - chuyên gia này nói.

Cùng với các chính sách khuyến khích chuyển đổi lĩnh vực đánh bắt, theo vị chuyên gia này, ngành thủy sản sẽ xây dựng đội tàu cá công ích, khoảng 5-6 chiếc cho mỗi vùng biển, chuyên làm dịch vụ hậu cần, thu gom sản phẩm hoạt động khai thác xa bờ...

Lập quỹ hỗ trợ ngư dân

Cũng nằm trong chiến lược phát triển kinh tế biển, giữa tháng 6 tỉnh Quảng Ngãi đã thống nhất việc vận động, tổ chức thành lập Quỹ hỗ trợ ngư dân. Theo ông Trương Ngọc Nhi - phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi, trước mắt tỉnh xúc tiến xây dựng Quỹ hỗ trợ ngư dân, xem xét cơ chế bảo hiểm cho các tàu cá trong tỉnh nhằm hạn chế thiệt hại thấp nhất cho ngư dân mỗi khi gặp rủi ro do thiên tai hay gặp nạn bất ngờ trong lúc hành nghề trên biển Đông. “Tỉnh sẽ kêu gọi sự đóng góp của các tổ chức, nhà hảo tâm trong và ngoài nước nhằm chia sẻ khó khăn cho ngư dân bị rủi ro” - ông Nhi nhấn mạnh.

Việc hỗ trợ cho ngư dân từ nguồn quỹ này sẽ có nhiều điểm khác, mới hơn. Chẳng hạn, ngoài hỗ trợ cho những trường hợp bị phía nước ngoài bắt, tịch thu phương tiện, tùy theo nguồn vốn vận động, đóng góp được, để khuyến khích ngư dân vươn ra ngư trường xa sẽ hỗ trợ nguyên liệu, cho vay mua sắm trang thiết bị hoặc nâng mức hỗ trợ nhiều hơn...

Theo ông Nhi, Quỹ hỗ trợ ngư dân Quảng Ngãi hoạt động phi lợi nhuận, mang tính nhân đạo từ nguồn kinh phí vận động đóng góp của các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp... Những ngư dân thuộc đối tượng hỗ trợ có thể sẽ được hỗ trợ không hoàn lại hoặc được vay vốn với lãi suất thấp.

Tuy nhiên, khó khăn hiện nay là kinh phí chưa có. Sắp tới, cả hệ thống chính trị của tỉnh Quảng Ngãi sẽ vào cuộc, hướng ban đầu đưa ra là huy động cán bộ, chuyên viên, nhân viên... hỗ trợ một ngày lương để có số vốn 500 triệu đồng khi thành lập quỹ. “Tỉnh sẽ quyết tâm thành lập Quỹ hỗ trợ ngư dân trước mùa mưa bão năm nay (khoảng tháng 9-2011)” - ông Nhi cho biết.