Phóng to

Do quá trình toàn cầu hóa, môi trường xấu đi, nhiều động vật có thể trở nên nguồn lây bệnh nguy hiểm. Trong ảnh: Một trẻ em đang chơi đùa với chú Kangooro con. (Ảnh minh họa từ www.neystadt.org)

Việc động vật bị mắc bệnh rồi lây nhiễm sang người không có gì mới lạ. Nhưng những năm gần đây hay xảy ra những trường hợp như vậy: động vật ngày càng hay truyền cho người virút, vi trùng và ký sinh trùng.

Các chuyên viên của Viện dị ứng và các bệnh lây nhiễm quốc gia Mỹ cho rằng, đây chỉ là chặng đầu của con đường dài: sắp tới, những căn bệnh mới sẽ xuất hiện càng nhiều hơn và gây thiệt hại càng nghiêm trọng hơn. Đó là do sự phát triển của các quá trình toàn cầu hóa, môi trường sinh thái xấu đi, con người ngày càng tiếp xúc mật thiết hơn với các loài động vật khác nhau.

Hơn nữa nhiều loài động vật từ xa xưa không hề sống gần gũi với con người thì nay lại được con người thuần hóa. Những loài động vật đặc sản của châu Á nay lại được đưa vào thực đơn trên bàn ăn của cả người châu Âu.

Cơ cấu hiện đại của ngành sản xuất lương thực thực phẩm dẫn đến tình trạng là dịch bệnh xuất hiện trong gia súc có thể đe dọa đời sống và sức khỏe của hàng trăm nghìn người.

Sự thay đổi của khí hậu làm thay đổi môi trường sống của chim di cư và côn trùng (như muỗi chẳng hạn). Chúng mang những tác nhân gây bệnh đi xa. Sự thay đổi môi trường sống của con người và động vật cũng làm biến đổi cả các cơ chế tác động của các tác nhân gây bệnh khác nhau.

Laurie Garrett, tác giả cuốn sách “Trận dịch hạch tương lai” cho rằng khi mà tác nhân gây bệnh cho động vật chưa lây nhiễm sang người thì chưa thể biết quy mô đại dịch lớn đến chừng nào và không ai có thể tiên đoán được.

Dưới đây là 14 loại bệnh chính mà con người mắc phải từ động vật:

1. AIDS. Con người mắc phải virút HIV từ những loài vượn dạng người sống ở Trung Phi. Hiện đã có gần 24 triệu người chết vì bệnh này.

2. Bệnh viêm phổi cấp. Con người có thể đã lây bệnh này từ loài cầy hương. Dịch bệnh đã đánh vào hàng nghìn người, hàng trăm người trong số đó đã chết.

3. Bệnh sốt Đănggơ. Tác nhân gây bệnh này là muỗi. Những đợt dịch đầu tiên đã bùng phát vào những năm 1950 ở Thái Lan và Philippin. Trong những năm 1970 dịch đã lan sang 9 nước. Hiện nay dịch lẻ tẻ nổ ra ở 100 nước.

4. Sốt Ebola. Có giả thuyết cho rằng con người bị nhiễm loại virút này từ vượn dạng người. Tác nhân gây bệnh được truyền qua việc tiếp xúc trực tiếp với máu và bài tiết của người bệnh. Trong những năm 1970, Bệnh Ebola nổ ra ở Xuđăng cướp đi sinh mạng của 90% số người bị nhiễm.

5. Bệnh sốt vàng. Con người lây virút gây bệnh này từ vượn dạng người ở Trung Phi. Muỗi là vật truyền bệnh. Những ca bệnh sốt vàng đầu tiên đã có gần 400 năm trước. Loại vắcxin chống bệnh sốt vàng đã điều chế từ 60 năm nay.

6. Bệnh sốt tây sông Nil. Con người bị nhiễm virút gây bệnh này từ chim và thông qua muỗi. Bệnh sốt này nguy hiểm từ chỗ tỷ lệ tử vong cao. Những trường hợp mắc bệnh đã được ghi nhận không chỉ ở riêng châu Phi mà cả ở châu Á, châu Âu, Bắc Mỹ.

7. Bệnh sốt rét. Tác nhân gây bệnh sốt rét truyền cho con người khi bị muỗi anôphen đốt. Mỗi năm có gần 300 triệu người mắc bệnh, một triệu người trong số đó bị chết.

8. Bệnh Laima. Con người nhiễm vi khuẩn gây bệnh qua hươu và chuột. Các triệu chứng của bệnh giống như cúm, nhưng bệnh diễn ra ở thể trầm trọng hơn và gây viêm khớp. Trong những năm 1970, lần đầu tiên bệnh xảy ra ở thành phố cùng tên ở Mỹ vì thế nó được mang đó.

9. Bệnh đậu mùa. Con người lây bệnh từ lạc đà. Căn bệnh này nổi tiếng từ 3.000 năm trước và trong một thời gian dài là nguyên nhân chính làm trẻ tử vong. Nhiều nhân vật lịch sử nổi tiếng cũng là nạn nhân của bệnh đậu mùa, chẳng hạn như Pie Đại đế của Nga và vua Pháp Ludowic 15. Theo đánh giá của các nhà lịch sử học, vào cuối thể kỷ XIX mỗi năm có gần 50 triệu người bị mắc bệnh đậu mùa. Tỷ lệ tử vong do bệnh đậu mùa vượt quá 30% tổng số người mắc. Trường hợp cuối cùng mắc bệnh đậu mùa diễn ra vào năm 1977.

10. Bệnh đậu mùa khỉ. Con người bị lây bệnh này từ chuột vàng. Những trường hợp mắc bệnh được ghi nhận vào cuối tháng 5 năm ngoái ở Mỹ. Căn bệnh này cũng tiến triển như bệnh đậu mùa thông thường nhưng nhẹ hơn và chưa gây tử vong.

11. Bệnh dịch hạch. Con người bị lây bệnh này từ chuột cống và những loài gặm nhấm khác. Tác nhân gây bệnh được truyền qua vết cắn. Bệnh dịch đầu tiên được nổ ra ở thế kỷ thứ 6 và ở Vizantia: Trong 50 năm gần 100 triệu người bị chết. Vào thế kỷ XIV, bệnh dịch hạch phương Đông đã cướp đi sinh mạng của chừng 1/3 dân số châu Á và châu Âu. Vào cuối thế kỷ XIX đã xảy ra đợt dịch hạch toàn cầu thứ 3 đánh vào trên 100 cảng trên thế giới. Năm 1999 nó lại bùng phát ở 14 nước, chủ yếu ở châu Phi, trên 2,6 nghìn người mắc bệnh, 212 người trong số đó tử vong.

12. Bệnh nhũn não (thường được biết đến với bệnh bò điên). Con người lây bệnh này từ bò. Trên thế giới lẻ tẻ có vài trường hợp chết người vì ăn phải loại thịt bò có chứa tác nhân gây bệnh đánh vào não. Những trường hợp bị bệnh bò điên xảy ra ở những nước khác nhau. Căn bệnh này gây hại cho nông nghiệp châu Âu chừng 60-120 tỷ đô la.

13. Bệnh viêm não. Con người nhận được tác nhân gây bệnh viêm não từ loài gặm nhấm và chim. Muỗi và bọ cũng là vật trung gian mang virút. Mỗi năm có 100-200 nghìn người mắc các bệnh viêm não khác nhau, 10-15 nghìn người đã chết.

14. Bệnh khuẩn salmonella. Con người bị lây bệnh này từ bò, lơn, dê, vịt và ngỗng khi trứng và thức ăn có khuẩn salmonella sống. Cũng có những trường hợp tử vong vì bệnh khuẩn này.