Phóng to

Philippe Caco và con cá vồ đém nặng 7kg đang chuẩn bị cho đẻ trứng

TT - Philippe Caco và Marc Campet, hai chàng trai người Pháp đã có một quê hương thứ hai: làng bè Châu Đốc. Họ đã đến đây từ lúc làng bè còn thưa thớt. Ở đó hai anh em đã cùng ăn, cùng trải qua cuộc sống thăng trầm với người dân làng bè.

Món quà đầu tay

Năm 1993, tốt nghiệp Ðại học Nông nghiệp Paris khoa thủy sản, Philippe quyết định đến Việt Nam vì “ở đó nuôi trồng thủy sản đang phát triển”.

Đến làng bè Châu Đốc, vừa xuống xe Philippe đã nghe tiếng lũ trẻ phía bờ Châu Giang vẫy tay “Hey, hello!”. Ngược lên hướng Cồn Tiên lại thấy thiếu nữ chèo đò áo bà ba tay cầm dầm í ới cười nhạo “cái anh Tây trắng da, cao chân không dám ngồi mạn xuồng mà cứ chồm hổm lúp xúp dưới đò”. Con gái làng bè lí lắc đi như chạy, nói như cười, mặt không mang khẩu trang. Oh no, sao mà... dễ thương!

Vào nhà bè của ông Bươi, nghe tiếng điện thoại reo, tiếng vô tuyến truyền hình vọng ra từ phòng khách sang trọng, Philippe càng thêm bất ngờ vì thấy nhiều nhà bè sung túc, có hàng trăm tấn cá nối đuôi dính chùm lại với nhau.

Những ngày ở làng bè Philippe quen với Út Lành, con gái của một chủ bè nức tiếng Châu Đốc. Út Lành duyên dáng, miệng nói tay chèo đưa anh đi quanh vùng ngã ba sông tìm hiểu nghề cá bè. Lúc này làng bè đang có tin Công ty Agifish đã thay sản phẩm xuất khẩu con tôm biển bằng con cá ba sa. Nhiều người đã đón đầu cơ hội làm ăn lớn, đầu tư mới nhiều nhà bè cá bề thế hàng tỉ đồng. Cơn khủng hoảng con giống ngày càng trầm trọng, cung không đủ cầu. Thời đó con giống đắt đỏ, một con cá bụng - cá ba sa con - bằng ngón tay có lúc vọt lên 5.000 - 7.000 đồng.

Phóng to

Marc Campet với con cá saba mẹ nặng 7 kg

Ông Nhàn, ông Thọ và nhiều ngư dân nghe loáng thoáng có chuyên gia nước ngoài về tìm cách cho cá đẻ mừng như cởi lòng. Út Lành tỏ ra thạo tin nói với cha và bà con: “Ai có cá ba sa to khỏe hãy tặng Philippe để anh ta tuyển làm cá bố mẹ“. Công ty Agifish cũng vào cuộc bằng việc cho thành lập trại nghiên cứu sinh sản cá giống và mời Philippe hợp tác.

Hôm xuống bè vừa gặp Philippe, ông Nhàn đã bế xốc con ba sa phệ mỡ nặng đến 5kg trao cho anh. “Tui đã nuôi và đặt cho nó cái tên Lucky may mắn làm kiểng trong bè từ lâu! Líp xem thử được hông?”. Bà Hai vợ ông vừa đánh về một xuồng cá linh tạp dùng làm thức ăn cho cá, thấy Philippe liền tất tả đi um lại vò rượu mời khách. Cầm ly đế âm ấm mùi gạo xứ lũ, Philippe cảm ơn món quà đầu tay của dân làng bè. Có ngọn gió nam từ sông ùa vào ruột bè làm lũ cá nhao lên tròn miệng đón mồi.

Hai tháng ở làng bè, Philippe và anh em cộng sự đã tuyển chọn ngẫu nhiên được 200 con cá ba sa đưa về nuôi. Ao cá Trường đại học Cần Thơ đón đàn cá mới, đón con Lucky mắn đẻ.

Duyên nợ làng bè

Phóng to

Ép trứng cá thụ tinh nhân tạo

Đến tháng 6-1995, Philippe và nhóm cộng sự của anh đón nhận thêm một người bạn mới - Marc Campet - vừa tốt nghiệp Ðại học Thủy sản Pháp. Đến làng bè, anh đã có ngôi nhà mới, một phòng thí nghiệm ngay trên nhà bè của Công ty Agifish An Giang.

Philippe và Marc đã áp dụng phương pháp cấy chip điện tử có ghi mã số vào thân cá để dễ kiểm tra, phân biệt, thay cho cách dùng phẩm mực mờ nhạt không chính xác như trước đây. Hàng tháng trời cứ cách 10 ngày một lần nhóm “bà đỡ” hết vớt cá lên lại thả cá xuống, chích hormone kích dục tố, tìm mọi cách vẫn không thấy lũ cá mẹ rụng trứng. Thế rồi trong một lần kiểm tra, Philippe bất ngờ thấy bụng một con cá phình to. “Nó trở dạ thật rồi”. Dò mã số rõ là con Lucky của Hai Nhàn, quả thật hữu duyên tương ngộ!

Philippe và Marc đã áp dụng kỹ thuật cho cá tra sinh sản nhân tạo, ương nuôi cá bột và chuyển giao ra dân. Đến nay dân làng bè đã tự cho cá tra đẻ trứng, thụ tinh, với tỉ lệ nở và sống khá cao 60-70%. Lượng con giống cho bà con nuôi cá tra bè xuất khẩu hằng năm đã lên đến 500 triệu con, sản lượng cá nguyên liệu cũng trên 200.000 tấn, gấp 10 lần năm 1995.Philippe cũng đã thành công cho cá vồ đém và cá bông lau sinh sản nhân tạo. Còn Marc sẽ nghiên cứu tìm ra loại thức ăn làm tăng chất lượng cá da trơn xuất khẩu.

Lucky được đưa lên khay kích đẻ, người nó bắt đầu cương cứng, bụng mo lên căng phồng. “Bà đỡ” Philippe kỹ tay vuốt nhẹ dạ dưới “phụ sản” Lucky. Ngay lần đầu oằn bụng rặn, từ cửa mình con cá phụt ra tia trứng vàng; lần thứ hai rồi thứ ba trứng cứ chảy tràn vào khay chứa. 70 gam trứng cho lần đầu cá đẻ đã là thành công. Đến sáng hôm sau từng mụn trứng được xé màng, đàn cá li ti mới bắt đầu nhúc nhích chuyển mình. “Cá nở, cá nở rồi!”, Philippe và Marc như muốn hét toáng lên!

Tin cá đẻ dội về làng bè. Nhà bè ông Hai vui như cưới được rể quí, túm tụm khề khà bàn chuyện “Líp đẻ ra cá!”. Hôm sau, nhiều đại gia chủ bè đánh ngay chiếc Toyota mang theo phẩm vật cây nhà lá vườn vọt xuống Trường Cần Thơ chia vui.

Trở lại làng bè, hôm gặp lại Út Lành, Philippe đã tự tay thả con Lucky bụng đang ngậm đầy trứng về với sông Hậu. Út nói dân làng bè cũng mong có một ngày nào đó sẽ trả lại những gì mà thiên nhiên đã ban tặng cho bà con.

Giờ đây, Philippe Caco đã lấy bằng tiến sĩ, anh vẫn tiếp tục công việc nghiên cứu kỹ thuật cho họ cá da trơn sinh sản. Còn Marc Campet sau lần về nước nhập ngũ làm nghĩa vụ công dân, lại khăn gói quay về làng bè tiếp tục hoàn thiện luận án tiến sĩ của mình. Ngồi trên bè, Marc nhắc lại cái lần anh suýt chết khi lặn xuống đáy sông sâu đến 7m để chặt dây dời bè đưa ra vùng nước thoáng.

Cũng may có anh Năm “móm” lặn cứu được anh đưa lên bờ. Sau lần thập tử nhất sinh ấy, Marc và Năm “móm” luôn có nhau, chiều nào cũng quần thảo đá bóng, bơi lội với thanh niên làng bè. Những lúc phải xa làng bè, Marc thèm được nghe tiếng cá đập nước, tiếng rao bán sớm khuya của dân thương hồ mộc mạc đến nao lòng. “Ở Việt Nam tôi đã nói được tiếng Việt, học được ở bà con cách nuôi cá truyền thống hiệu quả”, Marc nói.