Phóng to

Tranh thủ... ngủ - Ảnh: N.C.T.

TT - Với trẻ em khi mới sinh ra, bình thường phải ngủ trên 12 tiếng/ngày. Tuổi thiếu niên đến khi trưởng thành ngủ khoảng 8-9 tiếng/ngày.

Ngay cả người lớn tuổi cũng cần được ngủ một ngày 7-8 tiếng. Giấc ngủ tốt, đầy đủ rất cần thiết và giúp kéo dài tuổi thọ. Do đó quan niệm “người già ngủ ít” là sai lầm.

Giấc ngủ được chia làm nhiều giai đoạn: ngủ sâu, thật sâu, giấc ngủ nghịch đảo (có người đang ngủ rất sâu nhưng khi đo điện não lại thấy não bộ gần như đang thức). Theo chu kỳ sinh học, con người thức vào ban ngày, ngủ vào ban đêm. Tuy nhiên, hiện nay do phát triển về kinh tế, công nghiệp hóa nên con người phải chia ca, kíp làm việc và giấc ngủ cũng bị đảo lộn theo ca, kíp. Do đó khi làm đêm thì chúng ta phải ngủ ngày.

Ngoài ra, cũng cần phải lưu ý về vấn đề thiếu ngủ. Nếu thiếu ngủ 1-2 tiếng trong một ngày và kéo dài vài ngày thì không có vấn đề gì. Nhưng nếu kéo dài lâu hơn sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe vì bộ não của chúng ta đòi hỏi phải được phục hồi, bảo vệ để phục hồi năng lượng.

Phóng to

Bác sĩ Lâm Xuân Điền

Thiếu ngủ sẽ làm giảm trí nhớ, giảm khả năng phản ứng, làm việc không hiệu quả, thiếu kiên nhẫn với mọi người và thiếu linh hoạt trong các mối quan hệ xã giao. Chất lượng giấc ngủ cũng rất quan trọng và tùy thuộc thời gian ngủ chứ không phải thời gian nằm trên giường. Khi ngủ dậy thấy khỏe hơn, sảng khoái hơn thì coi như chất lượng giấc ngủ tốt.

Rối loạn giấc ngủ có nhiều kiểu khác nhau, có khi là bình thường, có khi là bệnh lý. Rối loạn giấc ngủ có khi là một trong các triệu chứng của rối loạn khác, hoặc là tâm thần (trầm cảm, rối loạn khí sắc...), hoặc là cơ thể (viêm não, u não, đau bao tử, đau nhức cơ, khớp...). Dưới góc độ tâm thần học, rối loạn giấc ngủ được chia thành: mất ngủ, ngủ nhiều, rối loạn nhịp thức ngủ, ác mộng, chứng miên hành (đi trong khi ngủ), chứng hoảng sợ khi ngủ.

Một số biện pháp giúp ngủ ngon: - Cố gắng ngày nào đi ngủ cũng như thức dậy vào cùng một giờ nhất định. Không nên ngủ ngày nhiều. - Phòng ngủ luôn giữ thoáng và yên tĩnh. Không nên sử dụng phòng ngủ để làm việc khác như tập thể dục, xem tivi... - Trước khi đi ngủ nên tắm nước ấm hoặc chọn một hoạt động thư giãn tĩnh như đọc sách, trao đổi nhẹ nhàng với người thân. Tránh xem tivi vì có khi có tác dụng ngược lại. - Trong vòng ba tiếng trước khi đi ngủ, không nên uống cà phê và rượu. - Tránh dùng những thức ăn nặng bụng cũng như quá chua, cay (có tính kích thích) vào buổi tối. Cũng không nên để bụng đói vì có thể gây khó ngủ... - Tập thể dục có tác dụng tốt, nhưng đừng tập gần lúc đi ngủ quá vì đây là thời gian cơ thể cần thư giãn nhất. Có thể tập vào buổi chiều và cách xa giờ đi ngủ ít nhất ba tiếng. Người tập đều thường dễ đi vào giấc ngủ (khoảng 10 phút) và ngủ lâu hơn.

Mất ngủ do nhiều nguyên nhân gây ra. Có thể người ta chỉ mất ngủ trong 1-2 ngày, thường là do lạ chỗ, do chưa thích nghi với môi trường mới. Đây là kiểu mất ngủ bình thường. Mất ngủ 4-7 ngày: thường là do yếu tố tâm lý, bị ảnh hưởng của stress trong cuộc sống. Ví dụ như stress do yếu tố kinh tế như bị giật hụi, làm ăn thua lỗ; stress do yếu tố gia đình hoặc môi trường xã hội dẫn đến những mâu thuẫn, xung đột...

Nếu giải quyết được các nguyên nhân stress này sẽ không còn mất ngủ. Riêng mất ngủ kéo dài từ trên một tuần, vài tuần đến vài tháng cần phải được khảo sát xem có bệnh lý gì kèm theo không. Các bệnh lý kèm theo có thể là bệnh nội khoa hoặc bệnh tâm thần như rối loạn khí sắc, trầm cảm, động kinh trong giấc ngủ. Và mất ngủ cũng là dấu hiệu báo trước của một số bệnh tâm thần.

Khi bị rối loạn khí sắc, người bệnh thường có biểu hiện mất ngủ hoặc ngủ nhiều. Người mắc bệnh này thường khó ngủ, thức sớm, thức dậy có cảm giác buồn, uể oải, không có sức lực, thậm chí không muốn ngồi dậy, không muốn cầm ly nước đánh răng. Mất ngủ cũng có thể là biểu hiện đầu tiên của bệnh rối loạn lo âu, người bệnh luôn có cảm giác chờ đợi nặng nề, sợ hãi vô cớ, có cảm giác không an toàn kỳ lạ...

Bệnh động kinh trong giấc ngủ: bệnh nhân cũng thấy ngủ khó, có lúc thức đột ngột giữa đêm, có khi kèm theo tiểu dầm. Ngoài ra còn có những người khi bị hội chứng mệt mỏi kinh niên (do làm việc căng thẳng trong thời gian kéo dài), khi bị bệnh trầm cảm (với biểu hiện mất năng lượng, mất mọi quan tâm và hứng thú làm việc) thì ngủ cũng chập chờn, ngủ không được tốt, không được sâu, không có sức lực khi thức dậy.

Khi mắc phải vấn đề nghiêm trọng về giấc ngủ, bị rối loạn giấc ngủ, người bệnh cần phải đến bác sĩ chuyên khoa sức khỏe tâm thần để được giúp đỡ. Không tự ý dùng thuốc ngủ và tránh lạm dụng thuốc ngủ.