Phóng to

Ngày 30-12-2010, cổ cụ rùa xuất hiện vết thương lớn giống như vết cứa - Ảnh do PGS Hà Đình Đức cung cấp

Phóng to

Trong lần nổi lên mặt nước ngày 9-2-2011, ngoài vết thương lớn ở cổ, trên mai cụ rùa xuất hiện các vết lở loét - Ảnh do PGS Hà Đình Đức cung cấp

Cụ rùa hồ Gươm bị thươngXin hãy quý trọng cụ rùa!

Phóng to

Ông Hà Đình Đức - Ảnh do nhân vật cung cấp

Giám đốc Sở Khoa học - công nghệ Hà Nội Lê Xuân Rao cho biết đây là buổi hội thảo quy tụ số lượng lớn các nhà khoa học trong nước, đồng thời có một số nhà khoa học nước ngoài tham gia. Trước các vấn đề đặt ra về môi trường của hồ Gươm, nơi sinh sống, điều kiện bảo vệ, bảo tồn rùa, ông Rao cho biết sở sẽ tiếp thu các kiến nghị, đề xuất, báo cáo TP trước khi quyết định thực hiện.

Riêng với PGS.TS Hà Đình Đức - một người đã dành gần 20 năm nghiên cứu về hồ Gươm và rùa hồ Gươm, người được gọi là “nhà rùa học hồ Gươm”, ông sẽ nói gì tại buổi hội thảo quan trọng này?

Ông Đức cho biết: “Hiện tại, tôi nghĩ cả hai vấn đề môi trường nước; điều kiện sinh sống, sức khỏe của cụ rùa thật sự cấp bách hơn bao giờ hết. Năm 2007, tôi ghi chép được 72 lần cụ rùa nổi lên mặt nước, còn năm 2010 cụ rùa nổi lên đến 134 lần. Tính riêng tháng 12-2010, cụ rùa đã nổi lên đến 23 lần. Số lần nổi lên mặt nước hiện nay là quá nhiều và khác thường so với các thời điểm trước kia. Đây quả thật là điều không bình thường và trái hẳn với quy luật sinh sống của loài rùa thường ưa nằm sâu dưới đáy bùn vào mùa đông.

* Vậy theo ông, sự bất thường và trái quy luật khi cụ rùa nổi lên ngày càng nhiều nói lên điều gì?

- Thứ nhất, tôi cho rằng có thể do cụ rùa bị thương ở nhiều vị trí. Từ những hình ảnh chụp cụ rùa nổi ở thời điểm năm 2005, lúc đó mai cụ rùa vẫn còn rất trơn tru. Cuối năm 2010, hình ảnh cụ rùa bị thương ở cổ, mai bị lở loét, thậm chí có cả hình ảnh cụ rùa bị mắc phải lưỡi câu, rồi hình ảnh mới nhất khi cụ rùa nổi vào ngày 9-2-2011 vừa qua còn cho thấy từng mảng da như đang bị lóc ra, chân và móng đỏ lên từng đoạn. Điều này cho thấy từ cuối năm 2010 và đầu năm 2011, sức khỏe cụ rùa thật sự có vấn đề.

Thứ hai, tôi cho rằng có nguyên nhân từ vấn đề ô nhiễm nguồn nước. Do hồ Gươm luôn tù đọng nước nên khi nguồn nước trong hồ cạn, mức độ ô nhiễm càng đậm đặc hơn. Điều này đồng nghĩa khi nguồn nước ô nhiễm nặng, các vết thương sẽ diễn biến ngày càng nặng.

Thứ ba, với số liệu đo mực nước tại hàng trăm điểm trong hồ Gươm ngày 9-2 vừa qua cho thấy nhiều lớp trầm tích và bùn lắng đọng khiến hồ Gươm giờ chỉ có chiều sâu trung bình khoảng 60-70cm, nơi nông nhất đo được chỉ khoảng 40cm là tới bùn, còn nơi sâu nhất chỉ khoảng 1,2m. Đây cũng là lý do khiến khả năng chịu đựng cái lạnh của cụ rùa ít nhiều bị ảnh hưởng.

* Vậy theo ông, cần làm gì để giải quyết các vấn đề về môi trường của hồ Gươm, đặc biệt là bảo vệ cụ rùa khi đang bị thương như hiện nay?

- Với tư cách là một nhà khoa học nghiên cứu về hồ Gươm và cụ rùa, thứ nhất, tôi chính thức đề nghị TP cần nghiên cứu và lập kế hoạch đưa cụ rùa lên vùng bãi chân tháp Rùa để kiểm tra và chữa trị kịp thời.

Thứ hai, thực hiện ngay việc kiểm tra đáy hồ, tổ chức thu dọn các chướng ngại vật dưới lòng hồ, đây có thể là một trong những nguyên nhân gây ra vết thương của cụ rùa.

Thứ ba, kiểm tra hệ thống thoát nước thải của nhà hàng Thủy Tạ và nhà hàng Hapro đang hoạt động sát mép hồ và hệ thống điện, nước nối với đền Ngọc Sơn cùng hệ thống điện dẫn ra tháp Rùa.

Thứ tư, làm ngay hệ thống cống có cửa đóng mở, luân chuyển nước hồ trong mùa mưa để cải tạo chất lượng nước hồ đã tù đọng từ hàng trăm năm nay.

Thứ năm, tiếp tục nạo hút bùn từ 0,5m trở lên để đảm bảo độ sâu trung bình khoảng 1,5m vào mùa khô.

Thứ sáu, thành lập labo mini, đặt cột thủy chí, thu thập thông số môi trường của hồ.

Thứ bảy, dọn toàn bộ bốn cửa khung giằng bêtông bên chân gò Rùa và dọn dẹp bêtông, gạch đá để cụ rùa có thể bò lên bãi cỏ bên chân tháp Rùa nghỉ ngơi.

Cuối cùng, cần quyết liệt nghiêm cấm phóng sinh rùa tai đỏ và sinh vật lạ xuống hồ.

Các thời điểm cụ rùa bị thương - Cuối năm 1996, cụ rùa bị thương lần đầu tiên. - Đến năm 2002, hình ảnh chụp được cho thấy những vết thương cũ đã liền hoàn toàn. - Đầu tháng 8-2010, hình ảnh chụp được cho thấy cụ rùa bị dính chùm lưỡi câu thứ nhất. - Đến giữa tháng 9-2010, hình ảnh chụp mới cho thấy cụ rùa bị dính tiếp chùm lưỡi câu thứ hai. - Cuối tháng 12-2010, hình ảnh chụp được cho thấy tại cổ cụ rùa tiếp tục xuất hiện những vết thương giống như vết cứa, trên mai cũng nham nhở các vết lở loét.

Sổ tay: Hồ Gươm không to, không sâu, theo Wikipedia tiếng Việt thì chu vi sát mặt nước hồ chỉ có 1.750m. Theo những con số chưa bao giờ thống nhất của các cơ quan quản lý rất chồng chéo nhau nhưng ít khi chịu trách nhiệm cụ thể về những gì diễn ra xung quanh như: Ban quản lý di tích hồ Hoàn Kiếm, Sở Thủy lợi, Công ty Công viên..., đáy hồ hiện nay nơi sâu nhất vào mùa cạn cũng chỉ còn 0,9m - nghĩa là chưa đầy 1m nước. Cũng có nghĩa bất kỳ ai ở tuổi trưởng thành đều có thể lội xuống hồ. Nói chuyện lội xuống hồ, không phải vì lãng mạn, tò mò hay nghịch ngợm, mà chỉ vì một nhu cầu đơn giản: ai cũng nói còn nhiều bí ẩn về đáy hồ Gươm, về nơi lưu trú trăm năm của cụ rùa, về hệ sinh thái, động thực vật kỳ lạ ở đáy hồ, về bùn, rác thải và hàng ngàn nguy cơ khác đang giăng bẫy ngang dọc đáy hồ, nhưng chẳng có quan chức, nhà khoa học nào tuyên bố đã lội xuống hồ để thực mục sở thị các mối nguy hiểm ấy! Tất cả đều chỉ là quan sát và chụp ảnh. Có hàng chục phỏng đoán cụ rùa thuộc giống này, loài kia, rồi có hẳn dự án ấp trứng cụ rùa, với bao nhiều phấp phỏng, kỳ vọng, và cuối cùng nở ra những chú... ba ba. Tất cả là những giả thuyết, nghiên cứu... trên bờ. Chỉ có các công nhân Công ty Môi trường đô thị - những người hằng ngày đi vớt rác thải dập dềnh phủ kín mặt hồ Gươm - sản phẩm tất yếu sau mỗi lễ hội, mỗi đêm pháo hoa, mỗi tối hóng mát và thậm chí mỗi lần chen chúc xem, chụp ảnh và bình luận về cái sự nổi của cụ rùa của những cư dân đô thị “văn minh” - là thật sự hiểu hồ Gươm và công dân cao tuổi nhất của nó - rùa hồ Gươm đang phải chịu đựng những gì. Cho nên, nếu là người có quyền quyết định, họ - những người gần gũi nhất với hồ Gươm, những người bạn thân thiết và thật sự yêu quý rùa hồ Gươm mà không cần phải lên báo chí, truyền hình tôn vinh rùa lên hàng “cụ” - sẽ ngay lập tức đề nghị các nhà khoa học hãy coi rùa hồ Gươm như một loài động vật quý hiếm (và quả thật vô cùng quý hiếm) đang sắp tuyệt chủng (với tình trạng sức khỏe mà báo chí cập nhật lâu nay thì đúng là rùa hồ Gươm không phải đang kêu cứu mà là không còn sức kêu cứu). Và để cứu một loài động vật quý hiếm trước cơn hấp hối như thế, động thái đầu tiên của một nhà khoa học cũng như nhà quản lý dám chịu trách nhiệm hẳn là sẽ lội xuống hồ, đưa rùa lên, băng bó, thuốc thang... rồi sau đó mới nghiên cứu và bàn các giải pháp dài hạn, vĩ mô, to tát...