Con số được dựa trên cơ sở các mô hình tính toán và chọn thời điểm nghiên cứu là trọn tháng 2-2008 với từng kịch bản xả thải khác nhau.

Phóng to

Ảnh: T.T.D.

Chặn nguồn ô nhiễm, sông Thị Vải mới hồi sinhCứu sông như thể cứu người Phối hợp đánh giá thiệt hại do Vedan gây ra 1.530 hộ dân Cần Giờ thiệt hại do ô nhiễm sông Thị Vải

Để có con số này, Viện Môi trường và tài nguyên (MT-TN) đã xác định các nguồn thải chính và căn cứ trên số liệu quan trắc qua các năm, quy mô xả thải của Vedan để đưa ra mô hình mô phỏng việc xả thải của Vedan và các cơ sở công nghiệp dọc sông Thị Vải.

Theo Viện MT-TN, tuy năm 1995 Vedan từng phải bồi thường (với danh nghĩa “hỗ trợ”) cho người dân trong lưu vực 15 tỉ đồng nhưng thống kê định kỳ hằng năm cho thấy từ khi có nhà máy của Vedan (năm 1993), tình trạng ô nhiễm của sông Thị Vải vẫn có xu hướng tăng dần từ năm 1994 đến cuối năm 2008.

Từ đầu năm 2009, sau khi Vedan bị cơ quan chức năng bắt quả tang xả thải chưa qua xử lý ra môi trường thì tình trạng ô nhiễm của sông Thị Vải mới dần có dấu hiệu cải thiện. Lần đo đạc vào tháng 11 mới đây cho thấy nồng độ oxy hòa tan đã tăng đáng kể, chứng tỏ tiến độ phục hồi của con sông này là khả quan.

Về nguồn thải gây ô nhiễm sông Thị Vải, theo Viện MT-TN, có các nguồn ô nhiễm chính gồm chất thải từ các cơ sở công nghiệp, chất thải từ hoạt động của các cảng dọc sông, nguồn thải từ nuôi trồng thủy sản và nước thải sinh hoạt của người dân. Trong đó nguồn thải gây ô nhiễm chủ yếu từ các cơ sở công nghiệp, các nguồn khác chiếm tỉ lệ không đáng kể.

Để xác định lượng chất thải của Vedan gây ô nhiễm sông Thị Vải, các nhà khoa học đã đưa ra các mô hình tính toán chọn thời điểm nghiên cứu là trọn tháng 2-2008 với từng kịch bản khác nhau như chỉ có Vedan xả thải hoặc chỉ có các khu công nghiệp với cơ sở khác và trường hợp cả Vedan và các khu công nghiệp, cơ sở khác cùng xả thải.

Kết quả tính toán bằng các kịch bản xả thải cho thấy trong tổng lượng thải từ sản xuất công nghiệp, phần “đóng góp” của Vedan lên tới 90%, thậm chí có kịch bản cho con số tương ứng lên đến 98%. Cụ thể, lượng nước thải của công ty thông thường dao động khoảng 3.500-4.500m³/ngày. Điều này cũng phù hợp với tính toán của cơ quan chức năng ở thời điểm Vedan bị bắt quả tang xả nước thải chưa xử lý ra sông (tổng lượng thải trong một tháng ở thời điểm đó là 105.600m³, tương đương 3.520m³/ngày).

Phóng to

Những ao tôm của người dân Đồng Nai bị ô nhiễm bởi sông Thị Vải phải bỏ hoang - Ảnh: Hà Mi

Vedan chưa có ý kiến

Tại cuộc họp, ông Nguyễn Văn Phụng - phó chủ tịch Hội Nông dân TP.HCM - đề nghị các cơ quan chức năng sớm kết luận về các nội dung trên để có cơ sở giải thích với người dân. Theo ông Phụng, vừa qua người dân của TP.HCM kê khai thiệt hại do ô nhiễm sông Thị Vải không chỉ có xã Thạnh An mà còn có cả thị trấn Cần Thạnh và xã Long Hòa của huyện Cần Giờ. Ông Phụng cũng cho rằng cần tính toán xem diện tích bị ảnh hưởng của xã Thạnh An chỉ gần 84ha là hợp lý chưa vì đây là một xã đảo, tứ bề đều giáp nước.

Trong khi đó, đại diện Công ty Vedan cho rằng... chưa hiểu về mô hình tính toán của Viện MT-TN về xác định phạm vi ảnh hưởng và đề nghị “phải nói rõ phần gây ô nhiễm, thiệt hại thuộc trách nhiệm của Vedan là bao nhiêu”. Vedan cũng đề nghị xem lại thời điểm chạy mô hình mô phỏng vì tháng 2-2008 là tháng không mưa, nước kiệt nên mức độ ô nhiễm cao hơn các tháng khác.

Đại diện Tổng cục Môi trường cho biết cuộc họp này thuần về báo cáo kỹ thuật để tìm sự thống nhất về mặt phương pháp, số liệu đo đạc trước khi tổ chức một cuộc họp để công bố kết quả đánh giá cuối cùng vào ngày 11-12 tại Hà Nội. Cũng theo Tổng cục Môi trường, việc đánh giá này chỉ nhằm xác định phạm vi gây ảnh hưởng của tình trạng ô nhiễm sông Thị Vải cũng như mức độ trách nhiệm của Vedan, riêng thiệt hại về kinh tế của người dân sẽ do các địa phương xác định cụ thể.

Chiều 7-12, phóng viên Tuổi Trẻ liên lạc qua điện thoại với ông Yeh Sheau Yeh, giám đốc Văn phòng tổng giám đốc của Công ty Vedan, để mong được nghe ý kiến của công ty này về kết quả đánh giá trên. Tuy nhiên, ông Yeh Sheau Yeh cho biết chưa thể đưa ra ý kiến hoặc bình luận gì.