Phóng to

TTCT - Thiếu tướng Trịnh Xuân Thu, phó tổng cục trưởng Tổng cục An ninh, Bộ Công an, đã thẳng thắn nhận xét như vậy. Ông nói: ''Tỉnh nào cũng có chuyện chính quyền cấp cơ sở bán đất vô tội vạ. Ngay giữa thủ đô Hà Nội cũng bán đất vô tội vạ''. Sau đây là nội dung cuộc trao đổi thẳng thắn giữa ông và Tuổi Trẻ Cuối Tuần.

''Tham nhũng đất đai nan giải lắm''

* Là người trực tiếp phụ trách tình hình an ninh nông thôn, ông có thể cho biết những “chiêu” tham nhũng đất đai hiện nay ở các xã, huyện?

- Các kiểu tham nhũng đất đai thì muôn hình vạn trạng. Chẳng hạn, cơ sở khi qui hoạch đất đai thì kê gian. Có khi đất ruộng tốt thì bảo là đất cồn bãi để dễ chuyển sang mục đích sử dụng khác. Xã trình lên trên thì trên duyệt ký, duyệt ký xong thì biến từ đất ruộng thành đất xây dựng, bán đất làm nhà. Đến đây giá trị đất tăng lên rất cao. Nếu dưới xã trình lên huyện, huyện duyệt thì phải ''có phần'' cho huyện.

Còn chuyện đất giao cho chính quyền cơ sở quản lý, tức là có một tỉ lệ đất (công) nhất định giao cho chính quyền cơ sở quản lý để sử dụng vào các mục đích công. Nhưng tỉnh nào cũng có chuyện cấp xã bán đất vô tội vạ. Ngay giữa thủ đô Hà Nội cũng bán đất vô tội vạ. Chúng tôi nhận được nhiều đơn dân khiếu kiện liệt kê rõ chủ tịch xã bán bao nhiêu lô đất, bán cho ai, bao nhiêu mét vuông, lấy bao nhiêu tiền. Hà Nội, Hà Tây, Tây Ninh, Bến Tre... đều có chuyện này.

Rồi chuyện chính quyền giao đất cho doanh nghiệp ''ma'', thậm chí giao đất cho người nhà, hoặc giao đất cho doanh nghiệp để doanh nghiệp nhượng lại cho người nhà. Ở Nam bộ, Tây Nam bộ, miền Trung, Tây nguyên, miền Bắc nơi nào cũng có.

Một kiểu nữa là lấy đất nông nghiệp của dân chuyển đổi mục đích sử dụng. Doanh nghiệp thuê đất, phát triển khu công nghiệp thì làm dự án được phê duyệt đầy đủ, được cấp tỉnh quyết định giao đất. Được giao đất rồi lại thường tìm cách chuyển mục đích, bán để lấy tiền. Rất nhiều trường hợp dân biết chắc chắn là sau khi đầu tư cơ sở hạ tầng, giá đất tăng lên 100 lần. Đất ấy của dân nhưng nếu người dân muốn đầu tư cơ sở hạ tầng để bán thì không bao giờ được! Nhưng doanh nghiệp (có con dấu đóng vào) thì lại được.

Quan chức nhận ''lại quả'' của doanh nghiệp, hại đến lợi ích của dân

Phóng to

“Tá điền” và “địa chủ”

* Vậy cơ quan nhà nước và bảo vệ pháp luật phải làm gì để ''cắt vòi của con bạch tuộc'' tham nhũng đất đai kiểu này?

- Khi cho thuê đất hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng thì (cái gốc là) Nhà nước phải kiểm tra, giám sát, điều hòa giữa ba lợi ích: Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Đa số các vụ việc chúng tôi xem xét thì thường thấy các cấp chính quyền cơ sở không quan tâm đến lợi ích của người dân.

Doanh nghiệp muốn có lợi nhiều thì móc ngoặc với chính quyền. Chính quyền cơ sở, cấp huyện, cấp tỉnh muốn được “lại quả nhiều” thì phải làm cho doanh nghiệp được lợi nhiều. Muốn cho doanh nghiệp lợi thì phải hại đến lợi ích người dân.

Đại thể là chính quyền không thực hiện đúng Luật đất đai, không thực hiện đúng các qui định của Nhà nước. Luật đất đai có qui định rõ: khi giao đất chuyển người dân đến nơi ở mới thì phải đảm bảo điều kiện sống bằng hoặc hơn trước. Thực tế không bao giờ được như thế. Ngay cả chuyện đền bù thu hồi đất giá cao nhưng nhiều nơi, dân vẫn không đủ tiền mua đất ở nơi tái định cư mới.

* Thực tế nhiều vụ việc ''ăn đất'' mà báo chí nêu ở Tây Ninh, Khánh Hòa, Trị An... đều dính líu đến quan chức hàng tỉnh. Ông có cho rằng tham nhũng đất đai đã thành hệ thống từ xã lên huyện, huyện lên tỉnh, rất nghiêm trọng?

- Thật ra nói tham nhũng đất đai thành hệ thống thì chưa khẳng định được, nhưng có thể nói dứt khoát rằng phải có trách nhiệm của người lãnh đạo cấp tỉnh. Chủ tịch tỉnh có quyền hoàn toàn cho thanh tra, kiểm tra, giám sát vì sao để xảy ra hàng loạt xã bán đất vô tội vạ như thế. Trong tay chủ tịch tỉnh có công an, thanh tra, có kiểm tra Đảng mà sao để dân khiếu kiện đất đai nhiều như thế? Muốn giải quyết rốt ráo vấn đề này phải xem xét trách nhiệm của chủ tịch tỉnh, người đứng đầu tỉnh đó không thể né tránh.

Có khó khăn khi ''xử lý tham nhũng, tiêu cực”?

Phóng to

Tiếng kêu giữa rừng U Minh Hạ

* Trên cương vị của mình, ông đã lần nào đề nghị xem xét trách nhiệm của người đứng đầu địa phương để xảy ra tham nhũng về đất đai?

- Khi nhận được đơn thư khiếu nại liên quan đến lĩnh vực đất đai, ảnh hưởng đến an ninh trật tự xã hội thì chúng tôi có văn bản gửi đích danh chủ tịch tỉnh yêu cầu giải quyết. Đáng tiếc một số nơi hồi âm chưa tốt. Còn với tư cách đại biểu Quốc hội, ở một số trường hợp tôi cũng đã gửi công văn yêu cầu xem xét. Tất nhiên có nơi hồi âm, giải quyết nhưng chưa nhiều.

* Để xảy ra tham nhũng đất đai, theo ông, xử lý trách nhiệm của lãnh đạo địa phương khó ở chỗ nào?

- Thanh tra Chính phủ, Bộ Tài nguyên và môi trường phải có trách nhiệm. Nếu không xử lý được phải xem lại Thanh tra Chính phủ, Bộ Tài nguyên và môi trường có thẳng thắn hay không. Chúng tôi phát hiện vi phạm có dấu hiệu hình sự thì yêu cầu khởi tố, còn xử hành chính là từ Bộ Tài nguyên và môi trường, Thanh tra Chính phủ báo cáo lên Thủ tướng, Thủ tướng có ý kiến. Cơ chế ấy phải làm mạnh hơn!

* Xin hỏi thẳng: Trước khi bắt tay xử lý vụ việc tham nhũng về đất đai, ông có gặp khó khăn khi xin ý kiến cơ quan bên Đảng?

- Khi tôi ở địa phương (giám đốc Công an tỉnh Thanh Hóa) thì không bao giờ cản trở được tôi. Báo cáo là báo cáo nhưng thái độ dứt khoát vẫn làm. Đã là người ''cầm cân nảy mực'' thì phải kiên quyết! Nếu tôi đưa tài liệu chứng cứ người này vi phạm pháp luật thì anh có dám cản trở? Dám đứng ra nói họ không làm? Còn bây giờ tôi mới ra cơ quan trung ương nên chưa thấy có hiện tượng cản trở nào.

* Quốc hội vừa giám sát về qui hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai, Đảng và Nhà nước tỏ thái độ kiên quyết chống tham nhũng, Bộ Tài nguyên và môi trường vào cuộc thanh tra đất đai. Ông có hi vọng việc chống tham nhũng, tiêu cực trong lĩnh vực đất đai sẽ có chuyển biến tốt hơn?

- Thời gian gần đây, dư luận của nhân dân và sức ép của Quốc hội khá mạnh về vấn đề này. Trước Quốc hội, thái độ của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và môi trường Mai Ái Trực kiên quyết như thế thì những người đứng đầu địa phương cũng sợ. Tôi hi vọng có chuyển biến nhưng thực tế còn phải chờ xem. Còn với ngành công an, chúng tôi đã làm mấy ngàn vụ chứ có phải chưa làm đâu.

* Phát biểu trước Quốc hội gần đây, ông đã có sự chia sẻ với những người dân đi khiếu kiện đất đai dai dẳng, có hành động thái quá nên vướng vào vòng lao lý. Trong nhiều vụ việc liên quan đến đất đai, chính cái sai của cán bộ đã dẫn tới cái sai của người dân?

- Về phía ngành công an, lãnh đạo bộ đã chỉ đạo: Trong một vụ việc phức tạp dẫn đến người dân vi phạm pháp luật mà có cán bộ sai, người dân sai thì phải xử cán bộ trước. Phải khởi tố mấy anh cán bộ, đảng viên trước.

Vì cán bộ làm sai nên dân bất bình, vì khiếu nại không được giải quyết, nên dân phạm luật. Cái gốc là từ cán bộ. Ví dụ như vụ ở Tràng Cát, Hải Phòng, là khởi tố bắt giam trước mấy anh chủ tịch, phó chủ tịch phường để dân thấy thái độ của Nhà nước rồi sau đó xử người dân vi phạm sau. Như thế mới gọi là Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Như thế nhân dân mới đồng tình. Nếu làm nghiêm như thế, tình hình sẽ chuyển biến tốt.

* Ông đã đề nghị Quốc hội dành ngân sách cho việc xử lý dứt điểm những vụ việc khiếu kiện kéo dài do thu hồi đất không đúng?

- Đúng vậy, vì nếu không giải quyết sớm để kéo dài dân bị thiệt thòi quyền lợi.

Qua kiểm tra tại tỉnh Hà Tây có 274/320 xã có sai phạm, một số tỉnh khác có tỉ lệ sai phạm cũng không kém tỉnh Hà Tây. Gần đây ngay giữa thủ đô Hà Nội hàng ngàn hecta đất rừng phòng hộ của huyện Sóc Sơn đã bị lâm trường có sự tiếp tay của chính quyền địa phương bán trái phép cho hàng trăm hộ; tại Đông Anh có cán bộ xã như vua một vùng đã bán đất bừa bãi như mớ rau, con cá... Hiện nay còn hàng trăm ngàn hecta kiểu này nhưng chưa được thu hồi. Theo thống kê chưa đầy đủ, sáu tháng đầu năm 2006 có 7.254 lượt người kéo về trung ương khiếu kiện thì 60% vụ khiếu kiện này liên quan đến đất đai và đền bù giải phóng mặt bằng. Có nhiều vụ việc rất gay gắt và phức tạp. Điều đáng nói là các địa phương đã không tập trung chỉ đạo giải quyết cho nên họ kéo lên trung ương ngày càng nhiều. Một số vụ việc Chính phủ đã chỉ đạo giải quyết rất cụ thể và kiên quyết, nhưng đáng tiếc lãnh đạo một số địa phương thực hiện chưa nghiêm. Trong số 172 vụ việc khiếu kiện đông người, phức tạp và kéo dài mà Chính phủ trực tiếp chỉ đạo và kết luận thì có đến 114 vụ việc là dân khiếu kiện đúng và đúng một phần, chỉ có 58 vụ dân khiếu kiện sai. Chúng tôi thấy nhiều vụ việc dân khiếu kiện gay gắt cũng chính là từ sai phạm của cán bộ ta do thiếu trách nhiệm, nhất là chính quyền các cấp. Tôi xin dẫn chứng một số trường hợp sau đây: Lý Công Sinh là chủ tịch xã Ngọc Thanh ở Phúc Yên thông đồng với cán bộ huyện chiếm đoạt đất, buôn bán đất với số lượng lớn. Dân khiếu kiện nhiều nhưng việc giải quyết không đến nơi, đến chốn. Khi báo chí vào cuộc thì chúng ta mới xử lý và 12 bị cáo đã phải ra trước tòa. Dự án Công ty Lợn của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn thuê 70.000m2 đất ở Hoài Đức, Hà Tây nhưng lấn chiếm lên 94.000m2, sau đó chuyển đổi 34.000m2 đất nông nghiệp thành đất chuyên dùng và cho 14 doanh nghiệp khác thuê lại mặt bằng, thực tế đây là dự án ''ma''. Hoặc một số trường hợp khác, như dự án Khu công nghiệp tàu thủy tại huyện Kim Thành, Hải Dương, thu hồi 200ha đất nông nghiệp của hơn 1.000 hộ dân, có gần 3.000 người trong độ tuổi lao động nhưng đến nay mới cho học nghề được 130 người, còn lại những người được thu hồi đất chưa có việc làm. Kể cả dự án khu đô thị Văn Giang, Hưng Yên, thu hồi tới 552ha đất, liên quan đến 3.920 hộ dân nhưng cũng chưa có kế hoạch giải quyết việc làm cho những người bị thu hồi đất. Trong khi đó, giá trị đền bù đất lại thấp hơn nhiều so với giá trị thực mà người dân đang khai thác lâu nay. Cho nên dẫn đến dân vẫn khiếu kiện. Tại TP.HCM, từ năm 2000-2004 có 412 dự án do cấp thành phố phê duyệt, phải thu hồi 60,2 triệu m2, ảnh hưởng đến đời sống của 53.950 hộ dân. Từ tháng 7-2004 đến 12-2005, có 365 dự án mới thu hồi 10,4 triệu m2. Riêng quận 9 có 178 dự án thu hồi 3.160ha đất, mới triển khai 81ha, đã giải tỏa 17,2% tổng số dân ở quận này. Trong số 5.426 hộ bị giải tỏa mới bố trí tái định cư được 742 hộ. Dự án khu đô thị mới ở Thủ Thiêm giải tỏa 11.000 hộ dân nhưng mới lo chỗ ở được 1.029 người. Có tới 92 số hộ dân tái định cư đã phải bán chung cư và bán cả nền nhà để đến nơi khác vì thu nhập bị giảm sút và tỉ lệ người chưa có việc làm sau khi giải tỏa tăng từ 15% lên 46%. Theo thống kê chưa đầy đủ, ngành công an khởi tố 1.617 vụ án và 3.008 bị can phạm tội liên quan đến đất đai thì có 1.334 bị can là cán bộ đảng viên các cấp phạm tội. Điều đáng quan tâm là từ chỗ cán bộ phạm tội, dân bất bình khiếu kiện và từ chỗ khiếu kiện kéo dài không được giải quyết, dẫn đến người dân bức xúc và có hành động manh động dẫn đến phạm tội và chính người dân lại bị truy tố trước pháp luật. Qua số liệu này chúng ta thấy có thể rút ra rằng nếu cán bộ chúng ta không sai phạm thì cũng không dẫn đến người dân bị sai phạm. Vì vậy, cái gốc là phải ngăn chặn sai phạm từ cán bộ đảng viên''.