Sau bốn năm, lãnh đạo Vụ giáo dục tiểu học (Bộ GD-ĐT) lại phối hợp với Sở GD – ĐT Hà Nội để kiểm tra cân nặng của chiếc cặp học sinh tiểu học. Kết quả vẫn y như bốn năm về trước: mọi người sốc vì chiếc cặp của các em học sinh tiểu học tuổi từ 6–10 lại nặng hơn 4kg.

Cấp tiểu học ở nước ngoài họ đào tạo cho học sinh kỹ năng ứng xử, vui chơi là chính, những kiến thức hàn lâm, mang tính chất học thuật, bài vở… thì để dành cho lớp lớn. Còn ta dường như giáo dục chất lượng thấp quá nên “dạy học trò từ thuở còn thơ” bằng cách nhồi nhét, học đến khủng hoảng, kinh hồn. Mà minh chứng rõ ràng nhất là khối lượng chiếc cặp chứa đầy sách vở nặng hơn 4kg của các cháu ở lứa tuổi còn rất thơ bé.

Vì đâu nên nỗi? Vì chương trình giáo dục mà bộ đề ra cho học sinh tiểu học, trung học quá cầu kỳ, rườm rà với quá nhiều môn, sách khổ quá lớn, vở thì đa thành phần, đủ chủng loại… Nếu các em không mang, mang thiếu những cuốn sách cuốn vở trong chương trình khung, chắc chắn em ấy sẽ bị điểm kém.

Còn nhớ, ngày xưa tôi đi học nhiều khi một quyển vở mỏng phải chép hai môn, sách phải mua sách cũ, giấy nhám đen nhưng rồi học vẫn được. Chủ yếu là học kỹ năng lúc nhỏ, lớn lên mới có đầu óc nghiên cứu, học tập và thành những chuyên gia được! Từ cổ chí kim, từ đông sang tây hiếm thấy có ai 6 – 10 tuổi mà thành chuyên gia nhờ học. Do vậy ngành giáo dục cũng nên nhìn lại mình, thiết kế lại chương trình theo cách tinh giản, đặc biệt đối với học sinh tiểu học!

Vấn đề chiếc cặp của học sinh tiểu học đã và đang là vấn đề lo lắng của hầu hết các bậc phụ huynh có con em trong độ tuổi học tiểu học.

Tôi cũng là một phụ huynh có con đang học lớp 1. Ngày chuẩn bị khai trường tôi đi mua cặp cho con mà mất mấy tiếng đồng hồ, những chiếc cặp sách đủ loại mẫu mã tha hồ mà chọn nhưng tôi cứ phân vân không biết chọn cái nào : nhỏ thì đựng sách vở và dụng cụ học tập không đủ, còn chọn cái lớn thì e ngại là con mang không nổi.

Bây giờ cháu đã đi học được gần 3 tháng rồi mà mỗi khi tới giờ đón con là lòng tôi lại thấp thỏm, về sớm thì không được vì cơ quan tôi giờ giấc làm việc rất nghiêm, còn chờ cho đến giờ thì xót ruột vì sợ con phải mang chiếc cặp quá lớn so với sức của cháu, cháu đã thấp bé mà mang chiếc cặp kia không khéo lại phải lùn thêm mà còn còng lưng nữa.

Cả đời tôi đi học mười mấy năm từ phổ thông rồi lên đại học, chưa bao giờ tôi phải mang một chiếc cặp to như thế. Thật là tội nghiệp cho con trẻ! Không hiểu những nhà giáo dục khi soạn chương trình giáo dục có nghĩ đến vấn đề này không?

Theo tôi được biết từ một bài báo của Tuổi Trẻ, ở Trung Quốc, người ta quy định trọng lượng cặp xách của học sinh bậc tiểu học không được vượt quá 10% trọng lượng cơ thể của học sinh, và có một phóng viên "nhí" nêu phát biểu với cấp lãnh đạo của ngành rằng cần nhiều thời gian hơn để ...ngủ.

Quay lại Việt Nam ta, trung bình thể trạng của một học sinh tiểu học (trong điều kiện cơ thể phát triển bình thường) là từ 25kg đến 30kg (con tôi học lớp 2, cân nặng 30kg) Vậy, trọng lượng cặp xách tối đa cho phép là 2,5kg đến 3kg.

Theo tôi nguyên nhân của những chiếc cặp nặng hơn 4 kg là chương trình học quá nặng nề. Ngoài ra, thời khóa biểu học tập của học sinh (do nhà trường đưa ra) có thể bị một số thầy cô thay đổi tùy tiện, bất ngờ. Vì thế các em phải đem tất cả tập, sách học, sách bài tập, dụng cụ học tập... của các môn học, để đề phòng thầy cô vắng tiết, tự ý đôn tiết khác lên học để kịp bài học, tiết vắng thầy, cô được học bù lại ngày khác...

Thật lạ lùng là hàng mấy chục năm nền giáo dục Việt Nam phải nói là đã lập được những kỳ tích mà thế giới phải công nhận, thế mà không hiểu tại sao ngành giáo dục nước ta hội thảo, chuyên đề "cải cách" liên miên, vẫn cứ đầy bất cập

Kết quả là chương trình ngày càng xa rời thực tế, ứng dụng kém. Ở những nước tiên tiến học khác xa ta, chương trình nặng về ứng dụng, thực hành, giảm thiểu lý thuyết, vì suy cho cùng bao nhiêu lý thuyết chỉ một thời gian sau đã có lý thuyết khác hoàn chỉnh hơn thay thế.

Chẳng có nước tiên tiến nào bắt học sinh phải học đều, học giỏi tất cả các môn học - nào là các môn tự nhiên, các môn xã hội, nào là nhạc, hoạ, võ, múa... Kiến thức của cả xã hội đổ vào đầu một học trò! Ngay như thần đồng Mỹ Adora Svitac đang ở Việt Nam, cháu cũng nói rõ cháu thích môn văn nên cháu học văn, cháu ghét môn toán nên không chú ý đến môn này. Trộm nghĩ, nếu cháu mà ở Việt Nam thì bị trượt thi ngay hoặc sẽ bị chấm hạnh kiểm kém chứ đừng nói gì được gọi là thần đồng.

Ở CH Czech, một nước vốn là XHCN, giờ cũng khá phát triển, có ít trường đại học có đẳng cấp quốc tế, vậy mà họ có kiểu giáo dục hoàn toàn tiên tiến. Không có học gì thi nấy mà chỉ có 4 môn, trong đó 2 môn bắt buộc, còn 2 môn học sinh tự chọn, môn gì cũng được. Nhưng không phải vì thế mà học sinh của họ "dốt" hơn. Tốt nghiệp phổ thông trung học, HS nếu không vào đại học thì đã có thể vào ngay nhà máy làm việc vì đã có tay nghề thợ bậc 3/7 rồi.

Mình đã nghèo lại chi tốn kém, học sinh tốt nghiệp THPT ra chưa hề biết làm gì. Ngay cả khi tốt nghiệp đại học cũng có khả năng thất nghiệp cao.

Những chủ trương giáo dục thì thay đổi liên tục. Vừa mới đầu năm nói sẽ thi trắc nghiệm tất cả, khiến học sinh cứ định hướng học kiểu thi trắc nghiệm, rồi đùng một cái lại tuyên bố thi luận 4 môn khiến các cháu vô cùng ức chế, thậm chí có cháu nói học thế này thì trượt hết, sao mà xoay sở kịp. Lạ thay!

Liệu các vị chức trách có quan tâm học sinh hiện giờ nghĩ gì? Không có tuổi học trò, không có ngày nghỉ. Các cháu ở nông thôn phần lớn không gọi được tên nhiều cây rau quả, các loại cá! Vậy thì học để phục vụ điều gì đây?