Rueffert Daniel - người học trò tranh thêu đặc biệt

Phóng to

Rueffert Daniel làm lễ nhập môn - Ảnh: K.V.T.

Người đàn ông đó là họa sĩ đương đại nổi tiếng Mexico: Rueffert Daniel. Trong khi chờ đợi được nhận làm học viên, bên ly cà phê đen, ông cho tôi xem ảnh chụp các bức tranh ông vẽ con người, thiên nhiên Mexico và Mỹ. Rồi ông kể năm 2009 lần đầu tiên ông đến Việt Nam với mục đích phác họa những bức tranh thiên nhiên Việt Nam của mình.

Tình cờ, Rueffert Daniel lạc vào XQ Hội An. Ngắm nhìn những bức tranh thêu của người Việt, Rueffert Daniel cảm thấy mến yêu. Ông thắc mắc vì sao những sợi chỉ thêu với cây kim nhỏ bé kia lại có thể làm nên một tác phẩm nghệ thuật đầy lay động? Rồi ông về nước, bao công việc làm ông lãng quên giây phút chạm gặp tranh thêu ở Hội An.

Đầu tháng 6-2011, ông trở lại Việt Nam ngắm phố cổ Hà Nội. Lang thang đến Hàng Gai, ông lại lạc vào XQ Hà Nội. Cái duyên tranh thêu với người họa sĩ chuyên vẽ thiên nhiên và con người lại gặp nhau. Ông quyết định học nghề thêu. Rueffert Daniel tìm cách tới XQ Đà Lạt, trụ sở chính của XQ Việt Nam. Nhưng lại nghe tin tổng giám đốc Võ Văn Quân ngày 2-6 đang dự Festival biển 2011 ở Nha Trang, Rueffert Daniel tức tốc lên xe đò đến Nha Trang “tầm sư học đạo”. Cuộc gặp đã dẫn người học trò mới đến buổi lễ nhập môn ngày 3-6.

Vẽ tranh bằng chỉ màu

Phóng to Xỏ mũi kim đầu tiên - Ảnh: K.V.T. Nhiều năm nay đã có gần 100 người nước ngoài tới XQ sử quán Đà Lạt xin học thêu. Nhưng phần lớn là du học sinh và những người đã biết thêu. Họ đến từ Sri Lanka, Thụy Sĩ, Singapore, Pháp, Mỹ... nhưng học ở XQ Đà Lạt và chỉ học cho biết trong 1-2 ngày. Đây là lần đầu tiên, một họa sĩ đương đại Mexico quyết tâm học nghề thêu. Việc những người nước ngoài chọn nghề thêu tay để học có thể cho thấy sự thành công của nghề thêu tay Việt Nam chúng ta. Tôi chắc chắn là người học trò họa sĩ đặc biệt này đã trở thành một sứ giả văn hóa cho tranh thêu Việt. Rueffert Daniel khát khao chính mình thêu tranh và ông phải đi nửa vòng trái đất để vỡ lòng về đường kim sợi chỉ.

Rueffert Daniel sinh ra ở Nebraska, một tiểu bang miền trung tây nước Mỹ. Năm 1969, khi ông 21 tuổi thì được lệnh động viên sang Việt Nam. Vốn hoạt động trong phong trào phản chiến, Rueffert Daniel từ chối lệnh động viên. Vì các hoạt động chống đối, ông bị bắt và bị kết án 4 tháng tù. Sau khi ra tù, ông theo một chuyến xe của bè bạn đến San Miguel, Mexico.

Tại đây ông bắt đầu ghi danh học hội họa và điêu khắc tại Đại học Allende. Sau khi ra trường và giảng dạy một thời gian, ông bắt đầu đi mọi nơi để vẽ tranh phong cảnh và con người. Hiện ông có ba gallery tại San Francisco (Mỹ) và Sollano, Hidalgo (Mexico). Học nghề thêu tranh thủ công là một chọn lựa thú vị cho một họa sĩ tài danh như ông.

Nói về quyết định học thêu tranh, người họa sĩ quả quyết: “Thật sự tôi rung động. Là họa sĩ, tôi luôn kỹ tính trong việc sử dụng màu vẽ. Các bạn không dùng sơn màu, chỉ bằng các sợi chỉ thêu mà đã pha màu cho một bức tranh thêu khiến lay động người xem”. Theo Rueffert Daniel, tranh thêu “là những tác phẩm nghệ thuật rất Việt Nam, mang tính thẩm mỹ cao”.

Nghi lễ nhập môn nghề thêu khá công phu. Ông được các nghệ nhân đưa vào phòng thay đồ, mặc chiếc áo dài Việt cổ truyền. Trên 50 nghệ nhân thêu trong những chiếc áo dài đủ màu, nón lá đứng làm hai hàng dài để đón chào người học trò nghề thêu đặc biệt. Sau khi tổng giám đốc Võ Văn Quân giới thiệu học trò mới, các cô gái trong trang phục truyền thống đi trước, hướng dẫn Rueffert lên căn lầu nơi đặt bàn thờ tổ nghề thêu. Người học trò mới thắp hương trước bàn thờ tổ để bắt đầu tham gia khóa học thêu tay.

Sau khi làm đúng thủ tục để trở thành học trò của nghề thêu, ông được đưa tới một khung vải đã căng sẵn. Các nghệ nhân hướng dẫn ông xỏ kim. Đã 64 tuổi nhưng đôi mắt của Rueffert Daniel rất sáng, không cần đeo kính. Ông nói: “Chắc chắn tôi sẽ thêu được tranh và một ngày nào đó tôi sẽ vẽ tranh bằng những sợi chỉ màu”.

Bức tranh thêu đầu tiên

Rueffert Daniel rất chăm chỉ học. Mỗi ngày, ông đến lớp từ 7g sáng và miệt mài bên khung thêu. Cô giáo hướng dẫn ông là nghệ nhân Lê Thị Thanh Thúy. Cô Thúy nhận xét: “Rueffert Daniel quả là một học trò thông minh và đặc biệt. Bình thường một học viên mới phải mất tối thiểu hai tháng mới có thể thêu. Còn Rueffert Daniel đã có thể làm việc này chỉ sau ba ngày”.

Giải thích sự “sáng dạ” này, tổng giám đốc Võ Văn Quân cho biết do Rueffert Daniel là một họa sĩ, đã thuần thục việc phối màu. Yếu tố thứ hai là thời gian lưu lại Việt Nam của ông quá ít, mà niềm đam mê học nghề thêu của ông lại rất lớn nên mỗi ngày học của ông bằng người khác học cả tuần.

Gặp lại Rueffert Daniel sau ba ngày học thêu, ông đã “vẽ bằng chỉ màu” được nửa chiếc lá. Hỏi chuyện học thêu và công đoạn nào theo ông là khó nhất, họa sĩ - học trò mới thật thà kể: “Lúc bắt đầu không công đoạn nào dễ hết, thú thật là tất cả đều khó khăn nhưng tôi sẽ vượt qua”.

Phóng to

Rueffert Daniel được các nghệ nhân tận tình hướng dẫn - Ảnh: K.V.T.

“Mỗi ngày ngồi mười giờ bên khung thêu với cây kim, sợi chỉ, cảm giác của họa sĩ thế nào?”. Ông nhún vai cười vui: “Tôi quên mất bản thân mình khi ngồi học thêu. Thật ra tôi cảm thấy thời gian của tôi lúc này trôi quá nhanh, phải nói là nhanh quá”.

Rueffert Daniel chỉ có đúng mười ngày học thêu tại Nha Trang vì thời gian lưu lại Việt Nam của ông đã hết, vả lại ông còn rất nhiều việc phải làm ở Mexico. Ông cố gắng tận dụng từng phút bên khung thêu với niềm đam mê hiếm có. Daniel cho biết sau khi sắp xếp công việc, tháng 12 ông sẽ trở lại Việt Nam để tiếp tục nâng cao tay nghề thêu.

Hỏi ông sẽ thêu bức tranh thêu gì đầu tiên, ông cười vui: “Tôi đã chuẩn bị để thêu nó lâu rồi. Tôi đã vẽ bức tranh đó. Đó là bức tranh những thiếu nữ Việt đang làm việc trên một cánh đồng”.