Những đám mây công nghệ

Đã sử dụng Internet thì ít nhiều có dùng tới đám mây, dù đôi khi ta không nhận ra. Gmail là một sản phẩm từ điện toán đám mây của Google, lưu trữ một tập tin lên OneDrive của Microsoft cũng là đang sử dụng đám mây và các hãng Netflix cũng “cậy” đám mây Amazon Web Services để mang dịch vụ đến khách hàng toàn cầu.

Vì sao lại là mây?

Cloud computing đã chính thức đi vào từ điển Oxford hồi tháng 6-2012 với định nghĩa “việc sử dụng một mạng lưới các máy chủ từ xa, kết nối với Internet để lưu trữ, quản lý và xử lý dữ liệu, thay vì dùng máy chủ tại chỗ hay máy tính cá nhân”. Vậy hiểu đơn giản nhất, điện toán đám mây là xử lý dữ liệu trên nền Internet, thay vì trên máy tính của chính người dùng.

Giới công nghệ cho rằng hình tượng đám mây được chọn do lẽ trước đây, các đồ họa đơn giản mô tả các hệ thống này thường thể hiện Internet dưới dạng đám mây lơ lửng trên cao, nhận kết nối và trả ngược lại thông tin xuống các dịch vụ, xuống các thiết bị bên dưới.

Đám mây là ẩn dụ phù hợp nhất với bản chất thông tin trong thời đại số - không ai thấy chúng ở đâu, nhưng cần là có, mọi lúc mọi nơi. Kết nối Internet là cầu nối giữa người dùng và đám mây.

Ngày nay, điện toán đám mây gồm 3 nhóm chính: cung cấp dịch vụ, nền tảng và hạ tầng, và được cho thuê theo gói kiểu xài bao nhiêu tính bấy nhiêu.

Vì sao lại cần đến đám mây? Như lời quảng cáo của chính Amazon Web Services, vốn cung cấp “đám mây” cho các tên tuổi lớn như Adobe, Comcast, Vodafone, hạ tầng trên mây do hãng này cung cấp sẽ giúp khách hàng “có được năng lực xử lý điện toán quy mô lớn nhanh chóng và ít chi phí hơn so với việc tự xây dựng các hệ thống máy chủ trong đời thực”.

Thay vì phải tự mình đầu tư hệ thống máy chủ, thuê nhân lực vận hành, bảo mật và bảo trì, doanh nghiệp có thể thuê mọi thứ từ các nhà cung cấp dịch vụ đám mây để có thể chuyên tâm đầu tư vào kinh doanh và phát triển. Chi phí cũng tính như kiểu điện nước, tức xài bao nhiêu trả tiền bấy nhiêu, vô cùng tiện lợi cho người “thuê đám mây”.

Đặc điểm nổi bật nhất của đám mây chính là tính linh hoạt - khi cần nâng cấp như tăng dung lượng lưu trữ, trang bị phần cứng mạnh mẽ hơn, thay đổi hệ điều hành, công cụ quản lý thì chỉ cần liên hệ, nhà cung cấp đám mây sẽ đáp ứng ngay lập tức.

Điều này cũng giúp tiết kiệm trong đầu tư và đỡ đau đầu: đôi khi đầu tư quá khủng để rồi xài không hết, hoặc đầu tư khiêm tốn đến khi cần mở rộng lại cuống cuồng nâng cấp.

Các dịch vụ đám mây có thể truy cập từ mọi thiết bị, từ máy desktop, laptop đến mobile. Các nhà cung cấp đều có công cụ trao quyền cho khách hàng xử lý, quản lý các dịch vụ và nền tảng của mình dễ dàng trên nền web.

Thu mây về một chỗ?

Đám mây là biểu tượng cho sự vô biên, không bó buộc trong quốc gia hay không gian địa lý nào. Tính chất này đang bị đe dọa bởi khái niệm data sovereignty (chủ quyền dữ liệu), theo đó các nhà nước tìm cách bắt buộc dữ liệu về công dân của họ phải được lưu trữ trong chính quốc gia đó.

Nghĩa là không để dữ liệu trôi vô hình như mây trời ở đâu đó, mà phải đặt dưới sự quản lý của chính quyền sở tại. Song điều này không có nghĩa phải “kéo mây” về đặt trong lãnh thổ mình, mà thực tế là tác động vào cái thực thể hữu hình, “cầm nắm được” là trung tâm dữ liệu.

Vấn đề chủ quyền dữ liệu nổi lên khi các chính phủ lo ngại dữ liệu nhạy cảm sẽ lọt vào tay nước ngoài, hay quốc gia đó phải phụ thuộc quá nhiều vào các nhà cung cấp đám mây.

Điều này không phải là vô lý khi thực tế có nhiều công ty không cho khách hàng biết dữ liệu của họ được lưu ở đâu, mà chỉ cam kết an toàn bảo mật các thông tin đó. Quy định chung về bảo vệ dữ liệu (GDPR) vừa có hiệu lực ở EU hồi cuối tháng 5 là ví dụ. Luật này quy định người dùng có quyền biết được dữ liệu của họ đang được lưu ở đâu và dùng làm gì.

Mùa hè năm 2011, nước Pháp dưới triều tổng thống Nicolas Sarkozy tiến hành dự án xây dựng hạ tầng đám mây do chính phủ quản lý, để “giữ dữ liệu của người Pháp trên đất Pháp”.

Nga từ tháng 9-2015 đã quy định dữ liệu cá nhân của công dân Nga phải được lưu trữ trong các cơ sở dữ liệu (tức máy chủ vật lý) được đặt trong lãnh thổ Nga, và Trung Quốc cũng quy định các dịch vụ đám mây phải lưu thông tin người dùng Trung Quốc trên các máy chủ đặt tại đại lục, theo TechCrunch.

Những quy định như thế này sẽ khiến các nhà cung cấp đám mây có khách hàng trên toàn cầu phải đầu tư thêm hạ tầng, xây thêm trung tâm dữ liệu ở nhiều nơi để đáp ứng luật pháp các nước, vốn sẽ ngốn rất nhiều chi phí.

Giả sử dịch vụ A hoạt động ở 10 nước, trong đó có Nga. A sẽ phải yêu cầu dịch vụ cho thuê đám mây lưu riêng dữ liệu của người Nga ở các máy chủ đặt tại Nga, còn 9 nước kia lưu đâu thì tùy. Điều này về lý thuyết không phải là không làm được, nhưng nếu càng nhiều nước đòi hỏi như vậy thì công ty đám mây cứ phải liên tục mở thêm trung tâm dữ liệu để giữ khách.

Rõ ràng không ai có thể mở trung tâm dữ liệu khắp toàn cầu, song với nhiều thị trường lớn, đặc biệt là châu Âu - nơi quy định về quyền riêng tư luôn gắt gao hơn phần còn lại của thế giới, nhiều nhà cung cấp dịch vụ đám mây buộc phải nhượng bộ. Amazon Web Services là ví dụ. Tháng 12-2017, Amazon Web Services khai trương khu trung tâm dữ liệu mới tại Paris, sau 3 khu vực tương tự ở Đức, Ireland và Anh. Vị trí đặt trung tâm dữ liệu mới này rõ ràng để các công ty thuê đám mây dễ dàng tuân thủ luật chủ quyền dữ liệu của Pháp.■