Bạn với rác

Tranh: Lê Thiết Cương

Những món đồ ăn thừa đựng trong hộp xốp. Vỏ hạt hướng dương và đầu mẩu thuốc lá. Vài cành lá bẻ từ trên cây bằng lăng xuống lót chỗ ngồi và đám giấy ăn nhàu nát. Tất cả được vứt ngổn ngang như ngày nào cũng thế.

Cô công nhân môi trường bật điện thoại nghe bài hát quen thuộc: Hà Nội mùa vắng những cơn mưa. Lẫn với tiếng chổi tre rề rà trên lối đi lát gạch là giọng hát Cẩm Vân nồng nàn da diết. Ngày nào cũng thế.

Tiếng chổi tre đêm hè quét rác trên những phố phường Hà Nội đã có lúc đi vào sách giáo khoa dạy cho trẻ em lớp một. Chẳng biết bây giờ có còn dạy như thế nữa hay không. Trẻ con bây giờ phải đi ngủ đúng giờ. Hoặc dù có thức khuya hơn chút nữa cũng không thể nghe thấy tiếng chổi nhỏ nhoi trong muôn vàn hỗn độn phố phường kéo đến già nửa đêm về sáng.

Chẳng biết Hà Nội có nhiều rác đến thế từ bao giờ. Ngày trước mỗi chiều chỉ một lần xe đổ rác đến từng con phố. Tiếng kẻng vang lên. Bà con lục tục mang thùng rác nhà mình ra đổ lên họng rác đuôi chiếc xe tải chuyên dụng. Rác được ép dồn lên đầy thùng.

Cũng chẳng biết tại sao người ta vẫn dùng chiếc kẻng là một mảnh sắt vụn và gõ bằng chiếc dùi sắt dù chiếc xe rác đã được chế tạo khá hiện đại. Đến tận bây giờ vẫn thế. Chỉ một lần đổ rác trong ngày nhưng đường phố cũng chưa đến nỗi nào.

Giờ thì trên phố đã có những thùng rác được chế bằng nhựa composite đủ màu, đủ cỡ đặt cách nhau một khoảng không xa lắm. Và thật ngạc nhiên, cùng với nó là những túi rác luôn luôn có mặt dưới lòng đường. Có khi ngay bên cạnh thùng rác. Rất hiếm người vứt rác vào đúng chỗ. Cứ như thể vắng đi tiếng kẻng thì có nghĩa được tha hồ xả rác.

Thế nên, xả rác nơi công cộng hình như được coi là một quyền lợi. Quán cà phê lịch sự cũng thường chỉ có chiếc gạt tàn thuốc lá đặt trên những bàn ngồi trong nhà. Bàn kê thêm ngoài vỉa hè không cần đến nó. Khách khứa dùng chiếc gạt tàn khổng lồ to bằng diện tích cả vỉa hè.

Hàng ăn uống vỉa hè xả giấy ăn và xương xẩu ngay xuống chân chiếc bàn mình ngồi. Hàng rau, hàng hoa ngồi đâu xả đấy. Trẻ con, người lớn đi trên đường vứt rác tự nhiên như ruồi. Đã gọi là quyền lợi thì đương nhiên hướng đến sự công bằng. Rác không chỉ được xả trên mặt đất.

Gốc cây, cột điện treo lòng thòng những băngrôn cũ mẹp, bạc màu tơi tả như mớ giẻ rách phơi ở cửa hàng rửa xe máy. Dây điện trên phố giăng rối bời như mạng nhện, chỉ thấy thêm vào mà không rút bớt đi bao giờ. Và biển hiệu thì nhấp nhô, thò thụt tranh nhau khoảng không trước nhà.

Ngày tết tiễn ông Táo về trời thì mặt nước biến thành bãi rác trôi nổi. Những túi nilông đựng cá Ông Công nổi trắng dạt vào bờ hồ, mép sông. Rác thành người bạn không mong muốn từ lúc nào.

Chiếc điện thoại trong túi áo cô công nhân vệ sinh môi trường bền bỉ phát ra những bài hát hay nhất về Hà Nội. Hồng Nhung hát Hoa sữa của Hồng Đăng. Ngọc Tân hát Em ơi Hà Nội phố của Phú Quang. Ngọc Anh hát Im lặng đêm Hà Nội... Tiếng chổi tre miệt mài, bền bỉ đã đi hết nửa vòng hồ nhỏ lại, biến mất. Sức vóc mảnh mai của cô công nhân môi trường không bao giờ chống chọi nổi với lượng rác người ta thải ra ven hồ.

Hàng trăm tờ báo và nhà xuất bản đôi khi cũng tham gia việc tranh đấu đòi quyền lợi về việc đưa tin bài, in sách in vở tán loạn. Những đâm chém cướp hiếp giết và khiêu dâm nhiều thể loại được trưng ra chẳng biết có nên gọi là rác rưởi? Những văn chương thơ phú nửa mùa cũng thế. Chẳng thế mà nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm trong bài “Nói với các nhà văn quá cố” đã ngậm ngùi thốt lên: “... Xả rác ở các nhà xuất bản nhiều đến vậy/Mà được gì cho cuộc sống hôm nay?...”.

Rất hiếm khi những công nhân quét rác làm việc cùng nhau trên một quãng đường. Họ luôn hiện diện là số ít. Phần lớn một mình. Dù có thêm chiếc điện thoại di động trong túi cùng những giọng ca lừng lẫy thì cũng vẫn vẹn toàn nỗi cô đơn. Nếu được nghe hằng đêm tiếng chổi tre bền bỉ đơn độc ấy, chẳng lẽ ta không suy nghĩ lại hành động của mình?