Anagen-catagen-telogen

Bàn về rụng tóc, trước, cần biết qua về vòng đời của sợi tóc, khá lắm điều. Một sợi tóc sinh diệt đều trải qua 3 giai đoạn anage (tăng trưởng) - catagen (chuyển đổi) - telogen (thoái hóa) và rụng. Về lý, mỗi ngày 50-100 sợi tóc rũ áo ra đi là càn khôn thường tình.

Về đâu mái tóc người thương?

Đại để, một quả đầu thanh xuân, khỏe mạnh, phải có lượng tóc sinh mới nhiều hơn số tóc rụng, nghĩa là đa số phải ở dạng anagen. Bằng ngược lại nếu số catagen, telogen vượt trội là chỉ dấu của một ca rụng tóc bất thường.

Telogen effluvium

Không chỉ căng thẳng mới gây rụng tóc, nhưng rụng tóc do stress hầu hết ở thể telogen effluvium (TE). TE là thể rụng tóc theo dạng anagen rút ngắn. Tức vì lý do nào đó, sợi tóc bỏ qua thời kỳ quá độ chuyển nhanh từ anagen sang telogen. Pha này khiến các sợi telogen đáng lẽ ở mức 10-15% bình thường lại  tăng gấp 4-5 lần, tất nhiên kéo theo từng ấy sợi tóc rụng hàng loạt. 

Chẩn đoán TE

Triệu chứng gợi ý TE gồm:

Tóc rụng lan tỏa, thưa đều cả da dầu. Bệnh sử stress, chấn thương, thuốc men, trong 1-6 tháng trước đó. Thưa nhưng hiếm gây hói. Chỉ dấu then chốt là TE dễ tính, tóc sẽ xanh um trở lại khi stress được gỡ bỏ.

Để phân tỏ, người ta dùng nghiệm pháp trichogram: nhổ khoảng 60 sợi tóc tại một vùng, so tỉ lệ anagen/telogen, nếu >25% telogen thì xác định TE. 

Tóc gió thôi bay 

Nhắc nhớ, không chỉ stress, rụng tóc TE còn là hậu quả của thuốc men (ibuproben, androgen, retinoids, chống co giật, chống đông máu, trầm cảm, tránh thai...), bệnh tật (cường/suy giáp, suy gan/thận, viêm ruột, bạch huyết, HIV, giang mai, COVID-19...), thiếu dinh dưỡng, tia cực tím... Stress cũng có 2 dạng, stress thể chất (sốt cao, bệnh toàn thân, phẫu thuật, xuất huyết, mang thai, sau sinh nở) và stress tinh thần. 

Con gà hay quả trứng?

Đụng tới stress là lắm điều. Với TE lắm khi bất phân nhân quả. Stress gây rụng tóc hay vì rụng tóc làm nạn nhân hoang mang? Thêm vào vòng lẩn quẩn. TE nhanh mọc tóc trở lại khi stress qua đi, nhưng với vòng đời lên đến vài ba tháng thì kết quả khó trông thấy ngày một ngày hai, các cô các bà mỏi mòn trông lâu lại đâm stress, TE lại lâm cảnh nửa tới nửa dừng.

Qua cầu rút ván

Sau rốt là câu hỏi stress làm gì khiến các anagen trở cờ kéo rốc sang telogen? Không khó giải nếu là stress thể chất, chẳng hạn suy kiệt, nhưng khó nói hơn nhiều với stress tinh thần. Đơn giản như đang giỡn, người ta cho rằng bởi stress được cơ thể xem như thử thách sinh tồn, cần dồn lực cho các trọng địa và bỏ qua mấy thứ “râu ria” như tóc, râu, lông, móng. Chả thế stress có khi bung toan cả loạt “gốc con người”, rụng từ tóc, móng, lông mi, lông này đến cả lông mu.

Xử lý 

TE, như đã nói, tập trung gỡ stress thành công là châu về hợp phố. Tóc xanh trở lại, như đã tả cần thời gian dài và cần kiên nhẫn của bị hại. Thêm tay thêm chân với kẽm, sắt, L-lysine, vitamin B6, B12... Những TE không do stress thì rối chỗ nào gỡ chỗ ấy.