Riêng khoảng trời thơ Nguyễn Bắc Sơn

Nhà thơ Nguyễn Bắc Sơn NGUYỄN HIỆP

Nguyễn Bắc Sơn ngay từ khi trình hiện với làng thơ từ năm 1972 với tập Chiến tranh Việt Nam & Tôi đã toát ra cái vẻ lãng tử riêng một kiểu cách. Đó là cách huy động ngôn từ vào cùng anh giáp mặt cuộc chiến rồi nhào nặn trong tận cùng sống chết, trong chan chứa nghĩa tình, trong gan ruột huynh đệ bằng hữu, quăng lên ngàn, trôi xuống biển... để thành thơ.

Nguyễn Bắc Sơn có niềm hạnh phúc là được sống cùng thơ xuyên qua chiến cuộc. Đến hồi hậu chiến, chất ngông nghênh trở bộ thành hào sảng với bạn bè. Những cảm nghiệm cuộc đời bắt đầu chiêm nghiệm lẽ nhân sinh. Cũng vẫn đôi tay tài hoa “huy động ngôn từ” vào cuộc thơ bất tận, để thơ ông ra khỏi chiến tranh vẫn hồn hậu, chân tình.

Nét độc đáo vẫn lừng lững một khoảng trời riêng của Nguyễn Bắc Sơn dẫu cho ông viết về “dăm thằng bạn tán dóc” hay đẩy chuyện dọn dẹp tóc râu lại sát gần với “ba nghìn thế giới”. “Ngày trước trong chiến tranh, ông kể chuyện chơi trò nổ súng cắc cù rất độc đáo; ngày nay hòa bình thiên hạ hớt hơ hớt hải lăn xả vào cuộc giành giật đồng tiền thì ông nói chuyện hớt tóc cạo râu: lại rất độc đáo” - Võ Phiến, người theo dõi suốt một cuộc đời thơ của Nguyễn Bắc Sơn.

Trích từ tập Ở đời như một nhà thơ Đông phương, Nguyễn Bắc Sơn

Ở đời như một nhà thơ Đông phương

Y là một nhà chiêm bái đích thực

Có cần chi

Đi hàng nghìn dặm đường

Để nhìn các thánh tích

Một ngày kia y chiêm bái đồng lúa chín vàng

Và tìm thấy lòng hảo tâm của trời đất

Một đêm kia

Y chiêm bái ngọn bấc đèn

Và tìm thấy sự ấm áp vô cùng của lửa

Y chiêm bái hạt muối trắng tinh

Y chiêm bái hạt mè đen bóng

Có lần y chiêm bái một hạt mưa sa

Trong hạt mưa có khuôn mặt trẻ con

Cùng đôi mắt chim người nữ

Y bỗng rùng mình biến thành vũ trụ.

Đáo bỉ ngạn

Một sớm phiêu bồng qua bên sông

Bỗng nhiên hiểu Phật cũng đau lòng

Phật cũng khổ như người khốn khổ

Cúi đầu quay lại bên này sông

Trích từ tập Chiến tranh Việt Nam và tôi, Nguyễn Bắc Sơn

Mùa thu đi ngang cây phong du

Khi nhớ mình, ta muốn ghé ta thăm

Ngôi nhà gần ngôi nhà xa vạn dặm

Con đường tình cờ cội nguồn sâu thẳm

Từ sinh cung của bà mẹ mênh mông

Ai xui ngôi nhà em cất bên kia sông

Khiến đời anh cứ mãi qua cầu cứ trèo lên dốc

Bầu trời quá cao phải chăng vì lòng mình quá thấp

Chiều mù sương vì tình yêu mù sương

Ai xui ngôi nhà em cất ở ngã tư đường

Khiến đời anh cứ ngập ngừng ba ngả

Con phố thân quen bất ngờ con phố lạ

Nơi hàng cây rụng tiếng tắc kè kêu

Nơi lầu cao khung cửa sổ đìu hiu

Soi thấp thoáng ngọn đèn hoa thiếu nữ

Những sợi tóc rụng trên chồng sách cũ

Vì thanh xuân theo nước lũ trường giang

Những chuyến xe đò đêm đêm băng ngang

Rớt tiếng động khơi nỗi sầu viễn xứ

Bầy chim én đã bắt đầu tư lự

Ngủ âm thầm trên những đường dây cao

Đi ngang qua, đi ngang qua, đi ngang qua

Đi ngang qua không dừng trong đời nhau

Hẹn gặp nhau ở nhất nguyên thế giới.

Cười lên đi, tiếng khóc bi hùng

Đời bắt một kẻ làm thơ như ta đi làm lính

Bắt lê la mang một chiếc mai rùa

Nên tâm hồn ta là cánh đồng úng thủy

Và nỗi buồn như nước những đêm mưa

Trong thành phố này ta là người phản chiến

Ngày qua ngày ta chỉ thích đi câu

Râu tóc mọc dài như bầy cỏ loạn

Sống thật âm thầm, ai hiểu ta đâu

Dù đôi khi ta lên núi Tà Dôn uống rượu

Trời đất bao la ta chỉ một mình

Nhưng làm sao quên cuộc đời dưới đó

Quên những thằng người bôi bẩn kiếp nhân sinh

Ngày hôm nay ta muốn chặt đi bàn tay trái

Để được làm người theo ý riêng ta

Ngày hôm nay ta muốn thọc mù con mắt phải

Ngày hôm nay ta muốn bỏ đi xa

Khi nâng chén lên cao ta cười lớn tiếng

Cười lên đi cười những tiếng bi hùng

Đời đã bắt kẻ làm thơ đi làm lính

Chiếc mai rùa đã nặng ở trên lưng.

Những điều cần nói khi thôi học năm 1963

Khi ta thôi học

Người khách trú bán ve chai già đã chết

Y đã hát cho ta nghe

Những buổi trưa buồn rầu

Trong ngôi trường đầy vết tích chiến tranh

Những bài hát làm nhớ hoài một nước Cổ Trung - Hoa

Một nước Trung Hoa loạn lạc

Thiếu cơm và thừa nước mắt

Ôi giấc mộng anh hùng Lương - Sơn - Bạc

Khi ta thôi học

Các giáo - sư dạy cho lũ học trò những điều họ không tin

Và chúng ta tin những điều họ không dạy

Khi ta thôi học

Ta không biết con người sinh ra để làm gì

Và ta mải miết

Đi tìm câu trả lời

Để sống yên tâm.

Căn bệnh thời chiến

Một ngày chủ nhật phơi giày trận

Ta bỗng tìm ra một vết thương

Vết thương bàng bạc như là khói

Ngưng đọng nhà ai ở cuối đường

Mày gửi một chân ngoài trận mạc

Mang về cho mẹ một bàn chân

Mẹ già khóc đến mù hai con mắt

Đời tàn trong lứa tuổi thanh xuân

Chiều chiều ngồi nhà hút ống vố

Cao giọng ngâm chơi khúc cổ văn

Chiến tranh xa tít như là mộng

Thôi kể ra mày cũng yên phần

Ta may mắn tay chân lành lặn

Nhưng tâm hồn trống rỗng, bơ vơ

Mỗi ngày chữa bệnh bằng ly rượu

Tối nằm đánh vật với cơn mơ

Ta mắc bịnh ung thư thời chiến

Thoi thóp còn một trái tim khô

Sợ hãi con người hơn thú dữ

Nhìn nơi nào cũng thấy hư vô

Mai kia trong những ngày ngưng chiến

Ta chắc rằng không thể yêu ai

Nhà thương điên nếu còn chỗ trống

Xin chiếc giường cho xác tàn phai

Mai kia khi thành đồ phế thải

Ta lên cao nguyên nằm dưỡng thương.

Minh họa: Nguyễn Ngọc Thuần

Hoa quỳ vàng lạnh Pleiku

Ðứng trên núi thấy hàng đèn thị trấn

Là thấy mình buốt lạnh mấy nghìn năm

Vì đêm nay trời đất lạnh căm căm

Nên chợt nhớ chút lửa hồng bếp cũ

Nên phải nhớ mắt một người thiếu nữ

Ðã nhìn mình rất ấm một ngày xưa

Dù mai sau ngày nắng tiếp ngày mưa

Nhưng vĩnh cửu chút mơ màng thuở đó

Vì đêm nay tôi thèm nghe sóng vỗ

Vỗ nhịp nhàng từng tiếng động bao dung

Vỗ cho êm chuỗi hệ lụy vô cùng

Ðời lang bạt của một người lính thú

Sáng hôm qua tôi là người thiếp ngủ

Ði một mình lên xuống phố mù sương

Phố núi kia ơi, phố có con đường

Lên xuống dốc tìm không ra bạn hữu

Không có bạn tôi làm sao uống rượu

Tôi làm sao sống nổi một ngày đây

Phố núi kia ơi, kẻ lạ đông đầy

Nhìn gã lính không khác gì gã lính

Phố núi kia ơi, một đời phố lạnh

Lạnh hoa vàng, núi đỏ, thác đèo cao

Lạnh hàng cây, tửu quán, lạnh gần nhau

Lạnh thiên cổ, lạnh vào tim máu cạn

Tôi vận rủi làm một người lãng đãng

Ngó mông hoài khuất bóng của người em

Sáng hôm nay đời sống thật bình yên

Sao phố lại đuổi đi người yểu điệu

Vườn đá tảng bàn chân em huyền diệu

In gót hồng lên lớp bụi đời tôi

Là từ khi tôi hạnh phúc rong chơi

Và quên lãng con thú mù phẫn nộ

Ôi phố núi đêm nay là cổ mộ

Một hàng đèn sáng lạnh cõi bi hoang.