Phóng to

Công Ninh - ông già yêu đơn phương khốn khổ trong vở Đôi bờ, một trong những vở kịch hay được tái dựng trên sân khấu 5B - Ảnh: Gia Tiến

Gương mặt khắc khổ, vóc dáng cao gầy, đôi mắt sâu hút và nụ cười móm xọm là đặc điểm nhận dạng của Công Ninh từ đó đến giờ. Tuy nhiên, gần một năm nay thì gương mặt, vóc dáng, đôi mắt và nụ cười ấy đã bắt đầu lấp lánh niềm vui, thứ niềm vui bình dị của bao nhiêu người mà anh mới bắt đầu nếm trải khi đã trung niên.

Cái số lận đận

“Số tôi lận đận đủ đường!” là câu cửa miệng của Công Ninh khi nói về một chuyện gì đó trong đời mình. Nhà nghèo, ba bỏ má đi theo người phụ nữ khác nên một mình má phải vất vả đi làm ở nhà máy may nuôi sáu anh em đang tuổi ăn tuổi lớn. Đến 12 tuổi thì Công Ninh đành phải bỏ học, mỗi ngày vác một cái thùng và mấy cái ly đi khắp phố phường bán trà đá dạo, được một thời gian thì chuyển sang đội thúng đi bán bánh cam. Đi qua trọn những năm bao cấp căng thẳng về lương thực, nhà nhà ai cũng phải ăn cơm độn, có những bữa đói quá Công Ninh bèn tranh thủ lúc cả nhà đi vắng lén xuống bếp lấy một ít mì luộc với chút bột ngọt và ăn ngấu nghiến. Rồi thì lúc nào cũng sống trong cảnh nhà dột tơi tả và có nguy cơ sập bất cứ lúc nào. Những ký ức về một tuổi thơ nghèo xơ xác đã trở thành nỗi ám ảnh đeo bám Công Ninh đến tận bây giờ. Lúc nào anh cũng chỉ mong mau lớn để đi làm, kiếm được nhiều tiền phụ má. Nhưng rốt cuộc anh lại mất đến hơn 10 năm mài đũng quần ở giảng đường đại học, trước khi kiếm được những đồng tiền đầu tiên.

Chuyện là, nếu Công Ninh nghe lời má thi vào Trường Bách khoa để trở thành kỹ sư thì có lẽ đã khác. Đằng này anh lén má đi thi làm diễn viên Trường Sân khấu, để hiện thực hóa giấc mơ tuổi thơ của mình. Mà đi thi cũng lận đận, bạn diễn chung đột ngột trốn mất ngay trước giờ thi nên Công Ninh đành phải diễn một tiểu phẩm mới được thầy ra đề tại chỗ. Anh đóng vai một anh chàng khóc mẹ qua đời vì bệnh nặng, có điều anh càng diễn khóc to tới đâu thì thầy giáo và khán giả... cười to đến đó! Nghĩ chắc mình rớt rồi nên Công Ninh thui thủi về nhà và ôm gối...khóc thật. Ai dè một tháng sau anh lại nhận kết quả đỗ á khoa. Vậy là bốn năm sau đó anh vừa đi làm giữ xe ở Cung văn hóa Lao động vừa chăm chỉ tới giảng đường. Sau khi tốt nghiệp, Công Ninh lại được trường chọn đi du học ngành đạo diễn ở Nga sáu năm. Gói ghém đồ đạc để đến nước Nga xa xôi và anh... bị mất passport ngay lúc vừa đặt chân xuống sân bay. Thế là anh bị giữ lại hơn một tháng trời để điều tra, rồi được chuyển đến Leningrad nhập học. Sáu mùa đông trôi qua với những lúc lạnh âm 400C, vừa bước ra đường là chảy máu mũi, không đủ tiền ăn, lịch học dày đặc đã “mài mòn nhan sắc kép đẹp của tôi, biến tôi thành... kép già luôn từ đó!” - Công Ninh tếu táo nhắc lại.

Nghệ sĩ “không sao”

Mang tấm bằng thạc sĩ đạo diễn du học ở Nga về, Công Ninh... thất nghiệp! Sự nghiệp học hành 10 năm không có tác dụng gì giữa thời buổi người ta chỉ cần ngôi sao, cần giải trí, cần một đạo diễn tên tuổi để bán vé. Một thời gian sau Công Ninh cũng kiếm được một chân trợ giảng ở Trường Sân khấu, đồng lương bèo bọt cùng những bữa cơm bụi 2.000 đồng là kết quả của tình cảnh “không ai cần đến mình, không ai tin mình”. Giữa lúc bất đắc chí định bỏ nghề thì Ðoàn kịch Trẻ đến giao vở cho Công Ninh dựng, với giá thù lao 600.000 đồng (bằng 1/10 giá của các đạo diễn khác lúc đó), anh mừng rơi nước mắt. Làm đạo diễn kiêm nhắc tuồng, kiêm thiết kế, kiêm chọn nhạc và thậm chí kiêm luôn... dọn dẹp hậu đài cho vở diễn, miễn sao được làm nghề. Rồi cũng đến lúc cái tên đạo diễn Công Ninh được giới sân khấu nhắc đến như một trong những đạo diễn trẻ có nghề, có tâm sau thành công của vở diễn Dạ cổ hoài lang (kịch bản Thanh Hoàng) được anh dàn dựng năm 1995. Ðến nay, vở diễn này được xem là một trong những tác phẩm kinh điển của sân khấu TP.HCM và đã lập kỷ lục với hơn 1.000 suất diễn làm rung động trái tim của bao nhiêu thế hệ khán giả.

Hiện nay Công Ninh là trưởng khoa đạo diễn sân khấu Trường đại học Sân khấu - điện ảnh TP.HCM, trước đó anh từng là chủ nhiệm khoa diễn viên kịch. Học trò của anh đã có nhiều gương mặt thành danh: Thanh Thúy, Vũ Ngọc Ðãng, Ngọc Trinh, Lê Khánh, Hòa Hiệp, Tiết Cương... Tuy nhiên, thầy Công Ninh chưa bao giờ là ngôi sao, chưa bao giờ là một cái tên bán vé được in đậm trên băngrôn, dù gương mặt của anh rất quen thuộc với khán giả. Nhưng Công Ninh cũng chưa bao giờ chạnh lòng vì điều này. Anh cho rằng mỗi người sẽ có một sự phân công riêng trong cuộc đời, và nhiệm vụ của mình là phải làm tốt sự phân công đó. Sự phân công dành cho Công Ninh chính là những vai đàn ông khổ sở, ốm đói, u uất, hom hem, đau đời... Anh vào những vai này ngon ơ và gần như không phải diễn gì nhiều. Nhưng khán giả vẫn nhớ nhất là vai ông Tấn trong phim Ai xuôi vạn lý của đạo diễn Lê Hoàng (vai diễn mang lại cho anh giải Nam diễn viên xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 12), hay vai anh thanh niên xung phong Minh trong phim Mẹ con Ðậu Ðũa... Và sau 20 năm miệt mài với sự phân công đó, Công Ninh vừa được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú. Hôm nhận danh hiệu, buổi tối lên sân khấu diễn kịch mà Công Ninh vẫn còn run và mang một cảm giác hồi hộp kỳ lạ.<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

“Cuộc chơi” mới của cuộc đời mới

Một người đàn ông trung niên sống một mình trong một hẻm nhỏ, chiều chiều sau giờ làm thì đi la cà đây đó giết thời gian, tối về lại đốt thuốc như khói tàu - đó là những phác họa chính xác về Công Ninh trong suốt nhiều chục năm qua. Công Ninh đã luôn cô độc như vậy vì người đàn ông trong anh luôn sợ phải gắn kết với ai đó hay điều gì đó, sợ phải ở trong những buồn vui đau khổ của những người khác, sợ không đủ sức lực để lo cho người khác. Nhưng ám ảnh nhất vẫn là nỗi sợ những điều thân thuộc sẽ đột ngột biến mất khỏi tầm tay, như chuyện con mèo hoang anh nuôi hồi nhỏ đột ngột qua đời đã khiến anh khóc ròng rã. Nên anh định sẽ sống độc thân suốt đời. Nên mối tình sâu đậm 10 năm với Ngọc Trinh cũng vì thế mà tan vỡ, để lại bao điều day dứt.

Nhưng rồi cũng đến một ngày, người đàn ông xù xì cô độc nhận ra mình không thể cô độc thêm được nữa, và một đám cưới ấm áp bất ngờ diễn ra. Vợ Công Ninh là Tuyết Vân - một diễn viên trẻ kém anh 22 tuổi. Hơn nửa đời người, lần đầu tiên anh mới biết đến cảm giác ở đâu đó luôn có ai đó đang đợi mình, cảm giác ăn cơm chén đũa dọn làm hai, cảm giác của một cuộc sống chồng chồng vợ vợ. Và niềm hạnh phúc lại nhân lên nhiều lần khi vợ vừa sinh cho anh một bé gái kháu khỉnh. Bé tên là Hoàng Khuyên, mới được hơn 20 ngày tuổi. Công Ninh bảo đó là một sự kỳ diệu mà không máy móc nào có thể tạo ra được.

Bây giờ dù làm gì cũng nghĩ cho vợ con, dù đi đâu cũng mong sớm về với vợ con. Cuộc sống của anh giờ không còn chỉ là cho riêng anh nữa, mà còn phải để dành cho hai cuộc đời khác. Anh bảo lần này mình đã chấp nhận “cuộc chơi” rồi, dù... tốn tiền kinh khủng, nào là sữa, bỉm, thuốc..., nhưng đó vẫn là một “cuộc chơi” hạnh phúc mà anh nguyện sẽ ở trong nó cho đến hết cuộc đời.

Phóng to

Công Ninh với gia đình nhỏ của mình và niềm hạnh phúc làm cha lần đầu tiên - Ảnh: nghệ sĩ cung cấp

Theo Công Ninh thì khán giả càng lúc càng không còn lòng tin vào những điều tốt đẹp được rao giảng trên sân khấu, họ chỉ muốn thỏa mãn những cảm xúc vui buồn để thư giãn nhất thời, rồi quên. Nên dựng kịch bây giờ rất khó, kịch bản hay khan hiếm, lại phải chiều theo thị hiếu khán giả, tiền công mỗi buổi diễn chỉ vài trăm ngàn đồng. Nhưng dựng kịch và tự cho mình một vai nhỏ trong đó, để mỗi tuần dăm ba buổi được chạy lên sân khấu, hóa trang, nhẩm lại lời thoại rồi chờ khán giả đến là một trong những niềm vui thuần khiết mà Công Ninh vẫn miệt mài gom nhặt, để bớt tiếc những gì đã học, để bớt thấy giận mình sau một vở diễn “chỉ giải trí mà thôi”.