Thẩm phán Neil M. Gorsuch (giữa) gặp gỡ thượng nghị sĩ Mitch McConnell (trái), và Phó Tổng thống Mike Pence ở Quốc hội vào ngày 1-2 - Ảnh: NYT

Ngày 1-2 (giờ Mỹ), các thành viên Cộng hòa thuộc hai ủy ban Thượng viện Mỹ đã thông qua việc bỏ phiếu bổ nhiệm hai ứng viên Bộ trưởng Tài chính và Y tế do Tổng thống Donald Trump đề cử. Đáng chú ý là phe Cộng hòa làm điều này với sự vắng mặt của tất cả thành viên Dân chủ thuộc hai ủy ban nói trên.

Không có tuần trăng mật

Tờ Boston Globe nhận xét những ngày đầu tiên của chính quyền Tổng thống Trump ít mang hương vị ngọt ngào của “tuần trăng mật” mà các tân tổng thống Mỹ thường tận hưởng. Mặt trận dữ dội nhất hiện nay giữa Đảng Cộng hòa và Dân chủ xoay quanh sắc lệnh hành pháp của ông Trump cấm người tị nạn và công dân 7 nước Hồi giáo nhập cảnh vào Mỹ.

Không ngăn cản được ông Trump, phe Dân chủ trong Quốc hội Mỹ chuyển sang dùng chiến thuật “câu giờ” đối với các ứng viên bộ trưởng do Tổng thống đề cử. Họ viện lý do lý lịch tài chính của hai ứng viên bộ trưởng Y tế và Tài chính còn nhiều “uẩn khúc” để tẩy chay cuộc họp ở Thượng viện.

Đáp lại, phe Cộng hòa đình chỉ luôn một quy định yêu cầu tối thiểu một thành viên Dân chủ có mặt để biểu quyết và đẩy quá trình bổ nhiệm hai ông Tom Price (Y tế) và Steve Mnuchin (Tài chính) lên phiên bỏ phiếu toàn Thượng viện.

Kịch bản tiếp theo có khả năng vẫn như cũ vì phe Cộng hòa chỉ cần đa số phiếu để đạt điều họ muốn. Nó cũng cho thấy khả năng hạn chế của phe Dân chủ trong tư cách thiểu số. Nếu suôn sẻ, nghị sĩ Price từ bang Georgia sẽ dẫn dắt nỗ lực của đảng Cộng hòa xóa bỏ chính sách bảo hiểm y tế của cựu Tổng thống Obama (ObamaCare).

Trong một diễn biến khác, Thượng viện Mỹ đã chính thức thông qua việc bổ nhiệm ông Rex Tillerson - cựu giám đốc điều hành của Exxon Mobil, cho vị trí Ngoại trưởng Mỹ với 56 phiếu thuận và 43 phiếu chống. Và không có gì ngạc nhiên khi tất cả 43 phiếu chống đều là “Dân chủ”.

“Chơi hạt nhân luôn đi, Mitch”

Cũng trong ngày 1-2, Tổng thống Donald Trump tiếp tục “kích động” cuộc chiến mới xung quanh đề cử thẩm phán Tòa án tối cao bằng việc kêu gọi lãnh đạo phe Cộng hòa ở Thượng viện là ông Mitch McConnell sử dụng cái gọi là “phương án hạt nhân” để bỏ qua quy định yêu cầu ứng viên phải kiếm đủ 60 phiếu ủng hộ (trong trường hợp với các vấn đề quan trọng), thay vào đó chỉ cần 51 phiếu đa số.

“Nếu chúng ta dính thế bế tắc, tôi xin nói: Nếu có thể, anh chơi hạt nhân luôn đi, Mitch” - báo New York Times dẫn lời Tổng thống Donald Trump.

“Phương án hạt nhân” mà ông Trump đề cập là khắc tinh của chiến thuật “Filibuster” mà phe Dân chủ dọa sẽ áp dụng để cản trở các đề xuất của ông ở Thượng viện. “Filibuster” hiểu nôm na là “giết chết một đề xuất/dự luật bằng cách phát biểu phản biện liên tục, tận dụng tối đa thời gian quy định cho phép”. Bằng cách này, các nhà lập pháp có thể kéo dài thời gian và đôi khi ngăn chặn hoàn toàn thủ tục bỏ phiếu thông qua đề xuất/dự luật đó.

Ngoài “phương án hạt nhân”, cách duy nhất phá vỡ chiến thuật “Filibuster” đòi hỏi phải có 8 thành viên Dân chủ ở Thượng viện bắt tay với phe đa số Cộng hoà (để đủ 60).

Theo báo New York Times, thông thường khi quyền lực Tổng thống chuyển từ đảng này sang đảng kia, các nhà lập pháp buộc phải điều chỉnh lại quan điểm, thậm chí ủng hộ những thứ họ từng phản đối. Tuy nhiên, va chạm giữa hai phe Cộng hòa - Dân chủ ở Thượng viện Mỹ lần này đặc biệt căng thẳng.

Giới quan sát cho rằng phe Dân chủ đang cân nhắc chiến lược để phản đối ứng viên Tòa án tối cao Neil M. Gorsuch vì bên Dân chủ tin rằng đây là một vị trí bị phe Cộng hòa “đánh cắp” vì bác bỏ người do ông Obama đề cử trước đây.

Về phần ông Trump, bằng cách chọn một ứng viên bảo thủ được tôn trọng như ông Gorsuch, ông Trump dường như thách thức phe Dân chủ dám chơi chiêu phản đối như cách họ cáo buộc phe Cộng hòa áp dụng đối với thẩm phán Merrick Garland do ông Obama đề cử.

Chính trường Mỹ sẽ còn lắm rối ren.