Tổng thống Erdogan trong lần phát biểu tại Ankara ngày 26-11 và Tổng thống Putin trong lần đến làm việc ở Ankara ngày 1-12-2014 - Ảnh: Reuters

Mặc dù đã có dấu hiệu muốn hạ nhiệt từ phía Thổ Nhĩ Kỳ nhưng tình hình vẫn còn căng thẳng.

Nói “bùng lên trên công luận” bởi trước thời điểm 24-11, đã có nhiều chuyện ngấm ngầm hoặc chưa đáng để truyền thông quốc tế bị hút vào.

Đụng chạm lợi ích

Những năm gần đây, Thổ Nhĩ Kỳ luôn đứng về phía phương Tây chống lại Nga trong các vấn đề như: vụ hai tỉnh đông người Nga của Cộng hòa Gruzia tách ra “lập quốc gia riêng” năm 2008.

Rồi các sự kiện liên tiếp hồi năm ngoái tại Ukraine, khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea và Tổng thống Vladimir Putin công khai đứng về phe “người nói tiếng Nga” ở miền Đông Ukraine, dùng chiến tranh chống lại chính quyền Kiev.

Trong vụ máy bay dân dụng của Malaysia Airlines bị bắn hạ tại miền đông Ukraine, Thổ Nhĩ Kỳ cũng chung lập trường với phương Tây, bất lợi cho Nga.

Tuy nhiên, tất cả những sự vụ trên đều diễn ra trong phạm vi “các quốc gia láng giềng của Nga” nên quan hệ Nga - Thổ Nhĩ Kỳ hầu như chưa có gì bị sứt mẻ.

Nhưng khi Nga bỗng nhiên triển khai lực lượng quân sự đến Syria từ đầu tháng 9 và công khai không kích “chống khủng bố” tại Syria từ ngày 30-9, thì thật sự đụng đến khu vực lợi ích sát sườn của Thổ Nhĩ Kỳ rồi!

Việc Nga không che giấu mục tiêu “ủng hộ sự tồn tại của chế độ al-Assad” là đụng độ “vĩ mô” nhất với Thổ Nhĩ Kỳ bởi từ cuối năm 2011 đến nay, Ankara luôn là một trong vài quốc gia trong khu vực tìm mọi cách lật đổ chính quyền ở Damascus.

Nhưng “điểm nóng” nhất của sự đụng độ này chính là việc Nga đánh phá tập trung vào lực lượng vũ trang đối lập do Thổ Nhĩ Kỳ bảo trợ, trong đó có nhóm vũ trang Turkmen - người Syria gốc Thổ Nhĩ Kỳ.

Tổng thống Erdogan đã công khai khẳng định phải bảo vệ “những người đồng bào của mình” ở bên kia biên giới Syria.

Thổ Nhĩ Kỳ đã mấy lần phản đối Nga không kích vào người Turkmen và hai lần trong tháng 10 phản đối chính thức việc máy bay quân sự Nga “xâm phạm không phận Thổ Nhĩ Kỳ”. Ngày 10-10 một máy bay không người lái “lạ” đã bị Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ khi “xâm phạm không phận” nước này.

Giới truyền thông đều cho rằng đó là máy bay của Nga. Nhưng vụ việc này dường như mới là một cuộc “tung cầu đo gió” giữa đôi bên? Tuy nhiên, hôm ấy thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố “sẽ bắn hạ bất cứ máy bay nào” tiếp tục xâm phạm không phận nước này. Lời tuyên bố này chính là tín hiệu “đèn xanh” để không quân Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ Su24 hồi tuần trước.

Bản lĩnh độc đáo của hai nhà lãnh đạo

Qua những sự kiện liên quan đến Nga và Thổ Nhĩ Kỳ những năm gần đây, có thể thấy người đứng đầu của hai quốc gia này đều có những “bản lĩnh” dám đưa ra những quyết sách chủ động khiến dư luận phải ngỡ ngàng và ứng phó khi “sự việc đã rồi”!

Về mặt này, rõ ràng tổng thống Nga nổi trội mang “tầm toàn cầu”. Ông Putin đã bất chấp tất cả khi dùng quân đội ủng hộ cuộc ly khai của hai tỉnh đông người Nga tách khỏi Gruzia năm 2008. Rồi đến sự kiện hồi năm ngoái, sáp nhập Crimea vào Nga và tiếp tay cho lực lượng miền đông Ukraine vũ trang quy mô lớn chống lại chính quyền Kiev dai dẳng cho đến nay.

Với hai sự kiện vượt ra ngoài biên giới Nga nêu trên, Tổng thống Putin đều viện dẫn quyền của nước Nga bảo vệ “những người nói tiếng Nga” cho dù họ ở đâu. Thì nay, Tổng thống Recep Erdogan cũng lập luận việc bắn hạ máy bay Nga là “để bảo vệ những người Turkmen gốc Thổ” ở bên kia biên giới Syria!

Nga biện hộ cho hành động của mình tại Syria là “bảo vệ một chính quyền hợp pháp", chống lại phiến quân.

Tương tự như vậy khi Nga can thiệp vào Ukraine, phía Nga nêu lý do bảo vệ “một tổng thống hợp pháp bị cách mạng màu lật đổ”! Nhưng với vụ hai tỉnh ở Cộng hòa Gruzia tách ra độc lập, thì rõ ràng ông Putin không ủng hộ “chính quyền hợp pháp” mà đứng về phe “phiến loạn”!

Có khác chăng là Tổng thống Putin thường luôn chủ động đi những nước cờ táo bạo khiến tất cả ngỡ ngàng, và nước Nga sẽ gồng mình bảo vệ “sự đã rồi” ấy bằng mọi giá.

Nay, với vụ bắn hạ Su-24 của Nga, Tổng thống Erdogan lại là người dám “đi” trước. Có lẽ ông Putin không có thói quen chấp nhận “sự đã rồi” do người khác áp đặt. Và Nga đang phản công rất quyết liệt bằng những bước đi mà các nhà chiến lược khoa bảng khó lòng lựa chọn bởi quen tính toán theo tư duy suy tính thiệt hơn.

Thổ Nhĩ Kỳ lại tỏ ra “xuống nước” một cách “nhanh đến chóng mặt” khiến giới bình luận Trung Đông bán tín bán nghi; không rõ đây là thật lòng hay lại “mưu toan gài bẫy” gì đây?

Nước Nga lớn hơn Thổ Nhĩ Kỳ về tổng thể nhiều mặt là một “sự đã rồi” trời định. Tổng thống Nga Vladimir Putin nổi danh thế giới hơn người đứng đầu Thổ Nhĩ Kỳ Recep Erdogan cũng đã có những sự kiện toàn cầu kiểm chứng.

Nhưng mỗi ông đều có những bản lĩnh độc đáo tương tự nhau, thể hiện cả về đối nội và đối ngoại. Chỉ mong sao bản lĩnh độc đáo ấy mang lại an vui, thịnh vượng cho đất nước của các ông và tránh để các thế lực bạo tàn như tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) lợi dụng “đục nước béo cò”!