Phóng to

Quán cháo gạo lức của mệ Thức, Huế Ảnh: Thái Lộc

Dưới gốc cây si già cạnh chợ Bến Ngự, mệ Thức ngồi bán cháo gạo rằn cá bống kho rim từ hơn 20 năm nay. Mệ Thức có hai nồi cháo: một nồi cháo gạo lức, một nồi cháo gạo trắng đậu xanh. Nhưng người ăn cháo gạo lức cá bống lúc nào cũng đông hơn.

1.000 đồng một tô nhỏ, đủ bữa điểm tâm. Ai kêu 500 đồng mệ cũng vui vẻ múc. Gánh hàng mệ Thức người ăn vòng trong vòng ngoài. Nhiều gia đình đi xe con đến mua một lúc chục tô mang về ăn sáng cả nhà. Các mệ Huế hay người già thường điểm tâm bằng món cháo gạo rằn này, vừa rẻ lại vừa thanh nhã, dễ tiêu, lại lành. Riêng tôi, mỗi khi nhạt miệng, nhác ăn, lại ghé chợ Bến Ngự làm một tô (người Huế gọi là chén) cháo gạo lức, chan ít nước cá, thêm gắp ớt xanh kho, tự nhiên thấy người mình hoạt bát hẳn lên. Ở Huế, góc chợ An Cựu, Tây Lộc, chợ Cống, Đông Ba hay trên đường Nhật Lệ… rất nhiều chỗ bán cháo gạo lức cá bống.

Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường chín năm nay nằm một chỗ nhưng vẫn ghiền cháo gạo rằn. Ông hay bảo người nhà đi mua về điểm tâm. Ông bảo: "Cháo gạo lức là món ăn của văn hóa nguồn cội". Nhìn bát cháo màu nâu hồng, con cá bống thệ kho rim cứng cong lại nhớ câu ca: Tôm rằn lột vỏ bỏ đuôi / Gạo de An Cựu mà nuôi mẹ già. Bây giờ gạo de An Cựu không còn nữa. Cánh đồng xưa đã thành phố thị. Người bán cháo gạo lức phải ra Quảng Trị mua gạo rằn mùa mới.

Cháo nấu đặc sệt. Khi chín nghe thơm nồng nàn mùi trinh nguyên của thôn quê mùa gặt. Cá bống thệ loại nhỏ con, làm sạch, ướp nước mắm, đường, hành khô, tiêu ớt… một thời gian rồi cho vào nồi đất kho rim. Một thứ không thể thiếu nữa khi ăn loại cháo này là ớt xanh kho. Ớt xanh cắt miếng, kho vừa lửa thành ra món ớt cay vừa, không cay gắt, lại thơm, ăn với cháo mới vừa gu người Huế. Món cháo gạo rằn ăn với cá bống kho rim này ăn vào nghe hương vị béo thơm của cơm mới, lại thêm miếng cá bống vàng rộm, thật mặn mòi thấm tháp, da diết hồn quê.