Phóng to

Những kênh phân phối mới như siêu thị ngày càng quan trọng trong đời sống tiêu dùng. Ảnh : SGTT

Quy mô và tốc độ tiêu dùng tăng lên nhanh chóng chính là động lực của tăng trưởng kinh tế thời gian qua.

Tỷ lệ tổng mức bán lẻ hàng hoá và dịch vụ tiêu dùng (BLHH & DVTD) so với tổng mức tiêu dùng cuối cùng đã tăng lên nhanh chóng qua các năm.

Nếu năm 2000 mới đạt 68,5%, thì năm 2006 đã lên tới 85,4%, khả năng cả năm 2007 sẽ còn cao hơn nữa.

Chính điều này đã làm cho “dung lượng” thị trường của Việt Nam tăng “kép” (vừa tăng do mức tiêu dùng bình quân vừa tăng do tỷ lệ mua bán trên thị trường tăng).

Chuyển dịch tích cực

Điều đó cũng chứng tỏ tiêu dùng cuối cùng thông qua mua, bán trên thị trường đã tăng khá nhanh, chứng tỏ là tính tự cấp tự túc của nền kinh tế giảm, tính thị trường tăng.

Một nhận xét khác là cơ cấu ngành kinh tế trong tổng mức BLHH & DVTD có sự chuyển dịch theo hướng tích cực. Mặc dù ngành thương nghiệp (chủ yếu bán hàng hoá vật chất) vẫn còn chiếm tỷ trọng cao nhất (81,9%), nhưng đã thấp hơn tỷ trọng của cùng kỳ năm trước (82,4%).

Tỷ trọng của các ngành dịch vụ (khách sạn, nhà hàng, du lịch, dịch vụ khác) đã tăng (tương ứng từ 17,6% tăng lên 18,1%).

Tổng mức bán lẻ hàng hoá và doanh thu dịch vụ tiêu dùng (BLHH & DVTD) bảy tháng đầu năm nay đạt khoảng 665 ngàn tỉ đồng. Quy đổi ra USD theo tỷ giá hối đoái mới đạt khoảng 41,5 tỉ USD. Nhưng nếu tính theo tỷ giá sức mua tương đương đã đạt khoảng 190 tỉ USD. Tỷ lệ tổng mức BLHH & DVTD so với GDP đạt khá và tăng lên qua các năm (năm 2000 đạt 49,9%, năm 2006 đạt 59,6%, 6 tháng đầu năm 2007 đạt 68%). Tổng mức BLHH & DVTD trong các năm gần đây có xu hướng năm sau tăng cao hơn năm trước (năm 2005 tăng 21,8%, năm 2006 tăng 20,9%, 7 tháng đầu năm 2007 tăng 23,1%; nếu loại trừ yếu tố tăng giá tiêu dùng thì vẫn còn tăng lần lượt là 12,4%, 13,4% và 14,8%).

Nguyên nhân chính là do nhu cầu của người dân đã chuyển sang muốn thụ hưởng các loại dịch vụ trước kia do thu nhập thấp mà không dám tiêu dùng. Điều đó cũng là phù hợp với cam kết mở cửa sâu, rộng hơn đối với lĩnh vực dịch vụ.

Tỷ trọng khu vực kinh tế nhà nước hiện chỉ còn chiếm 10,7%, giảm so với tỷ trọng của cùng kỳ năm trước (14,3%).

Khoảng cách tiêu dùng ngày càng xa

Mặc dù tỷ trọng của thương nghiệp nhỏ (cá thể) vẫn còn khá cao (57,2%), nhưng tỷ trọng của khu vực tư nhân, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài đã tăng đạt khá, chiếm gần một phần ba toàn thị trường và cao hơn cùng kỳ (31,1% so với 29,3%).

Điều đó cũng chứng tỏ tiêu dùng của người dân, nhất là người dân ở khu vực thành thị, sẽ dần dần hướng đến các trung tâm thương mại, siêu thị, cửa hàng tiện lợi.

Đây là cơ hội cho những loại hình này phát triển do ưu thế về cách trang trí, giá cả được niêm yết rõ ràng, chất lượng sản phẩm và vệ sinh an toàn thực phẩm được bảo đảm tương đối hơn.

Tuy nhiên, do tỷ trọng người tiêu dùng ở nông thôn còn khá cao, thu nhập và sức mua có khả năng thanh toán của khu vực này thấp, thói quen tiêu dùng hàng chợ, hàng rong vỉa hè vẫn còn lớn.

Chênh lệch mức tiêu dùng hàng hoá, dịch vụ giữa các vùng còn lớn và có xu hướng tăng lên. Miền Đông Nam bộ có mức bình quân đầu người cao nhất, lên đến trên 1 triệu đồng/tháng, gấp đôi mức bình quân chung của cả nước, gấp 6,5 - 8 lần so với vùng Tây Bắc (là vùng có mức tiêu dùng hàng hoá và dịch vụ thấp nhất cả nước), gấp 3 - 5 lần so với các vùng Tây Nguyên, Bắc Trung bộ, Đông Bắc và gấp 2 - 3 lần các vùng còn lại.

Riêng ở TP.HCM, mức tiêu dùng hàng hoá, dịch vụ gấp 10 - 13 lần so với các tỉnh Tây Bắc, gấp 6 lần các tỉnh Tây Nguyên, gấp 1,5 lần Hà Nội. Hà Nội cao gấp 7 - 9 lần các tỉnh Tây Bắc và gấp 4 lần các tỉnh Tây Nguyên.

Dung lượng thị trường ở Việt Nam đang lớn nhanh, nhưng chênh lệch giữa các vùng còn lớn và gia tăng.