Hành khách ngồi chờ mua vé xe Tết tại bến xe Miền Đông ngày 13-1 - Ảnh: Mậu Trường

Nhưng nhìn vào mức giảm có thể thấy các hãng vận tải luôn tỏ ra chậm chạp và đến khi không thể chây ì được nữa cũng chỉ giảm cho có, chủ yếu mang tính chất đối phó với cơ quan chức năng. Mức phổ biến là dưới 5%, thậm chí có hãng giảm dưới 1%.

So với thời điểm đầu tháng 7-2014, giá dầu thô đã giảm được khoảng 52%. Xăng dầu trong nước vì một số lý do về thuế, phí chưa giảm tương ứng với mức giảm của thế giới, song cũng đã xuống được 31,47% so với ngưỡng kỷ lục 25.640 đồng/lít hồi 7-7-2014. Trong khi đó, mức giảm giá của các hãng vận tải còn ít hơn mức này rất nhiều.

Có thể thấy rõ điều này nếu sáng nay bạn móc túi trả tiền taxi. Cho cùng quãng đường đó, mức tiền trả cho taxi hầu như không giảm bao nhiêu.

Chẳng hạn, thời điểm xăng dầu đỉnh cao, bạn phải trả 16.500 đồng cho kilômet đầu tiên, nay chỉ giảm được 1.000 đồng. Tức mức giảm giá cước của loại hình vận tải phổ biến này chỉ 6,06%. Với việc xăng dầu chiếm 30-40% trong cơ cấu giá thành, mức giảm tương ứng với đà giảm của xăng đáng ra phải gấp đôi mức thực giảm vừa qua của cước taxi.

Con số cần giảm chắc hẳn cơ quan chức năng tính đúng hơn ai hết. Lãnh đạo một doanh nghiệp taxi tại TP.HCM cho biết các hãng thường chọn cách giải trình với cơ quan chức năng rằng cơ cấu giá thành của mỗi hãng mỗi khác, bộ máy nhân lực vận hành có nhiều biến động, kèm theo hàng loạt lý do khác...

Trong những lần xăng dầu trong nước tăng giá, người tiêu dùng phải trả cước vận tải cao hơn để cùng doanh nghiệp san sẻ gánh nặng, nhưng thật ra là lãnh trọn gánh nặng ấy cho doanh nghiệp. Bây giờ xăng dầu giảm, họ lại chỉ được xén cho một chút cái quyền đáng ra họ được hưởng trọn ấy. Đó là một sự vi phạm luật chơi thị trường trắng trợn mà ai cũng có thể nhìn thấy.

Để ngăn chặn điều đó tiếp diễn, trọng tài của cuộc chơi phải ra tay nghiêm khắc, thậm chí rút thẻ đỏ với những ai phạm luật thô bạo và tái phạm nhiều lần. Vị trọng tài ấy hiện đang là Bộ Tài chính, Bộ Giao thông vận tải, những cơ quan chức năng đang có trách nhiệm trong vấn đề này.

Nếu không xử lý nghiêm, hành vi phạm luật chơi tinh vi này sẽ tái diễn và nguy hại hơn, nó dần dần gián tiếp loại trừ luôn cơ hội của cơ quan chức năng trong việc tạo dựng một thị trường lành mạnh.

Việc giảm giá mang tính đối phó nếu cứ được chấp nhận, nghĩa là họ được tạo cơ hội để độc quyền hoặc độc quyền nhóm, qua đó bóp nghẹt sức cạnh tranh của các doanh nghiệp  nhỏ hơn hoặc mới bước chân vào thị trường. Cạnh tranh bị bóp nghẹt, đến lượt nó lại tiếp tục tước đi quyền lợi của người tiêu dùng và tăng quyền áp giá, giữ giá của các hãng vận tải hành khách và hàng hóa.

Người tiêu dùng vốn thông minh. Đến lúc quyền lợi của mình bị tước đoạt quá nhiều và quá lâu, lịch sử cho thấy họ sẽ tìm tới những giải pháp thay thế hợp lý hơn. Có điều thời điểm này họ vẫn kiên nhẫn chờ đợi, kiên nhẫn đặt niềm tin vào cơ quan chức năng, những người đã đưa ra những tuyên bố về việc rà soát, lập lại trật tự giá cả trong ngành vận tải trong những ngày này.