“Chào bán” nền kinh tế Israel

Shmuel Eden, phó chủ tịch Intel - nguyên lãnh đạo Intel tại Israel: “Quản lý năm nhân viên người Israel luôn khó khăn hơn 50 người Mỹ. Vì người Israel luôn thử thách bạn mọi lúc - Ảnh: Washington Post

Thompson không thể từ chối buổi gặp này vì đó là điều Benchmark Capital đã yêu cầu. Benchmark đã đầu tư khá nhiều vào eBay (có giá trị 18 tỉ USD cùng đội ngũ 16.000 nhân viên khắp thế giới), công ty mẹ của PayPal. Benchmark dự định đầu tư vào Công ty Fraud Sciences của Shaked, đặt tại Israel. Benchmark đã nhờ Thompson kiểm tra Shaked.

Chàng trai gây choáng PayPal

“Cậu có ý tưởng gì, Shvat?” - Thompson hỏi trong khi rất muốn kết thúc cuộc gặp càng sớm càng tốt. Shaked bắt đầu lặng lẽ: “Chúng tôi tin rằng thế giới chỉ có hai loại người: tốt và xấu. Và bí quyết đánh bại nạn lừa đảo qua mạng là sàng lọc hai loại người này ngay trên Internet”. Phải cố lắm Thompson mới không biểu lộ sự thất vọng. “Thế cậu định làm cách nào?”. “Người tốt thì hay để lộ dấu vết trên mạng, đây gọi là dấu chân điện tử, vì họ không có gì để che giấu cả - Shvat tiếp tục bằng giọng đậm chất Anh - Còn kẻ xấu thì không, vì chúng sẽ tìm cách ẩn mình. Tất cả những gì chúng ta cần làm là tìm ra các dấu chân. Việc này thật sự rất đơn giản”. Thompson hỏi: “Cậu học được điều này ở đâu?”. “Nhờ kinh nghiệm truy lùng khủng bố”, Shvat trả lời.

Đơn vị của cậu được giao nhiệm vụ hỗ trợ truy bắt khủng bố bằng cách theo dõi các hoạt động trực tuyến của chúng. Bọn khủng bố sử dụng thông tin cá nhân giả để thực hiện các phi vụ chuyển tiền bất hợp pháp. Nhiệm vụ của Shvat là tìm kiếm những thông tin này trên mạng. “Được rồi, chúng ta hãy làm thế này nhé”, Thompson nói và ông giao cho Shvat 100.000 giao dịch đã được PayPal phân tích trước đó. Đây là những giao dịch khách hàng mà PayPal đã xử lý và họ phải loại bỏ một số dữ liệu để bảo mật thông tin khách hàng, nghĩa là công việc của Shvat sẽ còn khó khăn hơn. “Để xem cậu làm được gì - Thompson đề nghị - và trả kết quả cho chúng tôi. Chúng tôi sẽ đối chiếu kết quả của cậu với kết quả của công ty”. Thompson bàn giao dữ liệu cho Shvat vào thứ năm.

“Tôi tưởng rằng mình sẽ không gặp lại Shvat nữa, ít nhất là trong nhiều tháng”, Thompson nhớ lại, nên ông vô cùng ngạc nhiên khi nhận được email từ Israel vào chủ nhật, trong đó viết “Chúng tôi xong rồi”. Thompson không tin điều đó, việc đầu tiên ông làm vào sáng sớm ngày thứ hai là chuyển toàn bộ công trình của Shvat cho đội kỹ sư có bằng tiến sĩ để kiểm nghiệm, và phải mất đến một tuần để đối chiếu kết quả của Shvat với PayPal. Đến thứ tư, đội kỹ sư của Thompson đã rất kinh ngạc với những gì họ thấy: nhóm của Shvat cho ra kết quả chính xác hơn nhiều so với những gì PayPal đã làm được. “Tôi chỉ biết ngồi đó và sững người vì kinh ngạc - Thompson hồi tưởng - Chúng tôi là doanh nghiệp giỏi nhất trong lĩnh vực quản lý rủi ro nhưng lại bị một đội ngũ chỉ với 55 nhân viên người Israel đánh bại với lý thuyết phân biệt người tốt kẻ xấu”. Ông ước tính vào thời điểm đó, mức độ hiệu quả trong hệ thống của Fraud Sciences đã đi trước PayPal đến năm năm. Chỉ đầu tư vào Fraud Sciences không thôi thì chưa đủ, PayPal cần phải nhanh chóng thâu tóm công ty này ngay lập tức. Sau vài ngày đàm phán, Thompson và Shaked đồng ý con số 169 triệu đôla.

Chúng ta đều biết vào những năm 1970, chỉ những nhà khoa học nghiên cứu tên lửa và các trường đại học lớn mới sử dụng máy tính, vài máy tính lớn đến mức chiếm cả căn phòng, thậm chí cả tòa nhà. Ý tưởng về một chiếc máy tính cá nhân nằm gọn trên bàn làm việc chỉ là thứ sản phẩm của khoa học viễn tưởng. Song mọi thứ bắt đầu thay đổi vào năm 1980 khi nhóm Haifa của Intel thiết kế ra con chip 8088, với các bóng bán dẫn có thể tắt - mở khoảng 5 triệu lần mỗi giây (4,77 MHz), và có kích thước đủ nhỏ để tạo ra máy tính dùng trong văn phòng và nhà riêng. Tập đoàn IBM sau đó đã chọn chip 8088 của Intel làm não bộ cho máy tính cá nhân hay PC đầu tiên của hãng này, mở ra một kỷ nguyên mới cho máy tính. Từ đó trở đi, công nghệ điện toán ngày càng thu nhỏ về kích thước và nhanh hơn về tốc độ xử lý. Vào năm 1986, nhà máy sản xuất duy nhất tại nước ngoài của Intel ở Jerusalem đã cho ra đời chip 386, đạt tốc độ 33 MHz. Dù chỉ là một phần nhỏ so với tốc độ của bộ chip ngày nay, song tại thời điểm đó Intel đã gọi đây là một con chip “siêu nhanh”, gấp bảy lần chip 8088.

Sự cả gan

Những gì Scott Thompson trải nghiệm chính là liều thuốc đầu tiên của người Israel về tinh thần “chutzpah”. Theo bản mô tả của học giả người Do Thái Leo Rosten bằng tiếng Yiddish, thứ ngôn ngữ Slavơ của người Đức đã thất truyền từ lâu, “chutzpah” có nghĩa là “táo bạo, gai góc, trắng trợn, thần kinh, vô liêm sỉ mà không ngôn từ nào có thể miêu tả chính xác”.

Người nước ngoài sẽ chứng kiến sự cả gan này ở bất kỳ đâu trên đất Israel: trong cách các sinh viên đại học nói chuyện với giảng viên, nhân viên thách thức ông chủ, binh lính chất vấn sĩ quan chỉ huy và thư ký sửa lưng các bộ trưởng chính phủ. Ai mới đến Israel sẽ thấy người bản xứ thật thô lỗ. Người Israel sẽ không ngại ngần hỏi bạn bao nhiêu tuổi hay khoe căn nhà họ ở và xe họ đi giá bao nhiêu tiền. Tuy nhiên, đối với người Israel, đây không phải là sự cả gan mà là điều hết sức bình thường. Người Israel học được rằng sự trầm lặng sẽ có nguy cơ bị tụt hậu, dù là ở nhà riêng, trên giảng đường hay trong quân đội.

Điều này đặc biệt rõ trong cách người Israel gọi tên nhau. Jon Medved, một nhà đầu tư mạo hiểm và là doanh nhân người Israel, nói: “Bạn có thể hiểu được nhiều về bản chất một xã hội thông qua cách người dân gọi tên giới lãnh đạo của họ. Israel là nước duy nhất trên thế giới mà mọi nhân vật nắm quyền - bao gồm cả thủ tướng và các tướng lĩnh trong quân đội - đều được mọi người, kể cả dân chúng, gọi bằng biệt hiệu”. Cụ thể, biệt danh của Thủ tướng Benjamin Netanyahu và Ariel Sharon lần lượt là “Bibi” và “Arik”. Vị tham mưu trưởng trong quân đội Israel gần đây là Moshe Levi sở hữu biệt danh “Moshe VeHetzi”, nghĩa là Moshe-và-một-nửa, do ông này cao đến 1,98m.

Thái độ và sự thân mật của người Israel còn được bắt nguồn từ nền văn hóa khoan dung mà người Israel gọi là “thất bại có tính xây dựng” hay “thất bại thông minh”. Giới đầu tư Israel tin rằng nếu không thông cảm với hàng loạt những thất bại này thì sẽ khó lòng đạt được sự đổi mới thật sự. Thật vậy, một nghiên cứu vào năm 2006 của Đại học Harvard cho thấy những doanh nhân từng thất bại sẽ có cơ may thành công cao hơn 20% ở lần khởi nghiệp tiếp theo của họ. Đây là tỉ lệ cao hơn so với những người khởi nghiệp lần đầu và không quá thua kém so với những doanh nhân từng đạt được thành công trước đó. Israel được xem là môi trường tốt nhất Trung Đông - và là một trong những nơi tốt nhất thế giới - để mở một công ty mới, kể cả khi doanh nghiệp cũ của bạn bị phá sản. Điều này còn có thể hiểu rằng người Israel luôn không ngừng nỗ lực tìm kiếm cơ hội mới.

Shmuel Eden - người từng phụ trách Intel ở Israel đạt kim ngạch xuất khẩu hằng năm lên tới 1,53 tỉ đôla - đúc rút kinh nghiệm: “Tôi có thể khẳng định điều độc đáo nhất của Israel là nền văn hóa. Người dân Israel không có văn hóa quá kỷ luật. Từ thuở sơ khai, chúng tôi đã được dạy phải luôn nghi ngờ cái có sẵn, phải luôn đặt câu hỏi, tranh luận về mọi vấn đề và phải luôn sáng tạo”. Cuối cùng, ông kết luận: “Quản lý năm nhân viên người Israel luôn khó khăn hơn 50 người Mỹ. Vì người Israel luôn thử thách bạn mọi lúc - bắt đầu bằng những câu hỏi như: Tại sao ông là sếp của tôi, tại sao tôi không phải sếp của ông?”.

___________

Ở Israel, khi doanh nghiệp tuyển dụng, quá khứ quân ngũ của một người đôi lúc còn quan trọng hơn quá khứ học thuật của họ. Đó là môi trường tạo ra tinh anh.

Kỳ tới: Ngang hàng với Harvard, Princeton và Yale