Ông Trần Ngọc Vinh - Ảnh: Việt Dũng

Đại biểu TRẦN NGỌC VINH (ủy viên Ủy ban Pháp luật): 

Phải quy định rõ ràng để luật không bị “treo”

Trao đổi với Tuổi Trẻ bên lề Quốc hội, đại biểu Trần Ngọc Vinh cho rằng cần phải phân biệt các khái niệm trưng cầu ý dân và lấy ý kiến nhân dân, một khi đã trưng cầu ý dân thì nhân dân quyết định thế nào Nhà nước phải chấp hành thế ấy.

* Thưa ông, có lo ngại rằng đạo luật chỉ như một tuyên ngôn chính trị mà khó đi vào cuộc sống, bởi theo quy định của dự thảo thì việc có hay không trưng cầu ý dân hoàn toàn phụ thuộc vào các chủ thể có quyền đề nghị?

- Dự thảo luật quy định các chủ thể có quyền đề nghị Quốc hội quyết định đưa một vấn đề nào đó ra để trưng cầu ý dân, bao gồm: Chủ tịch nước, Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoặc ít nhất 1/3 tổng số đại biểu Quốc hội. Vấn đề ở đây là quy định về quy trình, thủ tục để đưa một vấn đề nào đó ra trưng cầu ý dân phải cởi mở, rõ ràng, dễ thực hiện.

Ví dụ như ai sẽ khởi xướng, nêu kiến nghị đó? Chẳng hạn nói ít nhất một phần ba tổng số đại biểu Quốc hội, nhưng ở ta đến nay chưa có quy định về vận động hành lang nên rất khó có chuyện một đại biểu hay một nhóm đại biểu đứng ra kêu gọi những người khác cùng đưa ra một kiến nghị.

Như vậy, có ý kiến cho rằng để thực hiện được điều này, định kỳ nên phát phiếu thăm dò, hỏi ý kiến các đại biểu xem họ có kiến nghị đưa vấn đề nào ra trưng cầu hay không, nếu tập hợp đủ số lượng tối thiểu thì Quốc hội quyết định đưa vấn đề đó ra trưng cầu ý dân.

Tôi nghĩ rằng việc lo lắng một luật hoặc quy định của luật bị “treo”, không thực hiện được là hoàn toàn có cơ sở, chính vì vậy cử tri đòi hỏi đối với Quốc hội phải thiết kế được những điều luật thật rõ ràng, dễ thực hiện thì mới đi vào cuộc sống được.

* Đến nay đang có ý kiến khác nhau về phạm vi trưng cầu ý dân: một số cho rằng chỉ những vấn đề lớn liên quan đến quốc gia mới đem ra trưng cầu phạm vi cả nước; một số khác cho rằng cần phải trưng cầu cả những vấn đề thuộc một cộng đồng, địa phương, ví dụ như chuyện xây dựng điện hạt nhân ở Ninh Thuận. Ý kiến của ông ra sao?

- Tôi nghĩ rằng chỉ những vấn đề thật sự lớn, liên quan đến đất nước, tác động đến toàn thể nhân dân mới nên đem ra trưng cầu ý dân phạm vi cả nước để mọi người dân quyết định theo số đông.

Chẳng hạn như về dự thảo Hiến pháp, vấn đề chủ quyền biển Đông... Còn lại, những vấn đề có phạm vi hẹp, tác động đến một vùng hay một địa phương nào đó thì để tôn trọng ý kiến nhân dân địa phương, sẽ tiến hành lấy ý kiến người dân ở đó để cơ quan có thẩm quyền tham khảo, có căn cứ để đưa ra quyết định cuối cùng.

* Có người cho rằng Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất của Nhà nước nên trưng cầu ý dân xong phải được Quốc hội đồng ý mới có hiệu lực thi hành.

- Cho đến nay vẫn có những người chưa phân biệt rõ giữa khái niệm trưng cầu ý dân với lấy ý kiến nhân dân. Tôi lấy ví dụ, trước khi Quốc hội thông qua Hiến pháp 2013 thì chúng ta đã có đợt lấy ý kiến nhân dân với quy mô lớn nhất từ trước đến nay, gửi văn bản đến từng gia đình để xin ý kiến. Tuy nhiên, hàng chục triệu ý kiến đó chỉ có giá trị tham khảo, sau đó Ủy ban Thường vụ Quốc hội báo cáo giải trình về những điểm nào tiếp thu, điểm nào không tiếp thu.

Nhưng một khi đã đem ra trưng cầu ý dân thì để nhân dân quyết định và quyết định đó có giá trị bắt buộc phải thi hành. Trưng cầu ý dân là quan hệ giữa nhân dân với Nhà nước chứ không chỉ là mối quan hệ giữa nhân dân với Quốc hội. Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, nhưng có những vấn đề lớn lao, quyết định đến toàn thể xã hội, đến vận mệnh của đất nước cần thiết phải đưa ra để nhân dân quyết định thì Quốc hội phải tuân thủ ý dân.

LÊ KIÊN thực hiện

Đại biểu BÙI THỊ AN (Hà Nội):

Sẽ lấy ý kiến nhân dân cho dự luật

Cũng có người bày tỏ với tôi lo lắng về việc làm sao để Luật trưng cầu ý dân đi vào cuộc sống, không trở thành luật “treo”. Cá nhân tôi rất tin tưởng Luật trưng cầu ý dân sẽ đi vào cuộc sống và đáp ứng nguyện vọng của nhân dân. Việc dự luật quy định 1/3 số đại biểu yêu cầu thì Quốc hội mới quyết định trưng cầu ý dân chỉ là quy định cứng thôi. Còn bây giờ phương thức làm việc mới của Quốc hội rất nhanh và nhạy. Quan sát những kỳ họp gần đây có những ý kiến của một, hai đại biểu nêu lên thì cũng trong phiên đó chủ tịch đoàn đã kết luận đề nghị làm phiếu và lấy ý kiến đại biểu luôn. Cho nên việc quy định 1/3 đại biểu yêu cầu thì sẽ tiến hành trưng cầu ý dân theo tôi là ổn. Tinh thần của Quốc hội đã thể hiện đúng tinh thần của Hiến pháp do dân và vì dân, đảm bảo thuận lợi cho dân.

Dự luật này chỉ mới vừa được đưa ra và sẽ còn qua nhiều lần thảo luận, lấy ý kiến, đặc biệt là ý kiến các tầng lớp nhân dân. Và tôi tin tưởng Quốc hội sẽ quyết được một dự luật gần gũi, đáp ứng được mong mỏi và lợi ích của tất cả các tầng lớp nhân dân.

 VIỄN SỰ ghi