Những cây cổ thụ trước Nhà hát TP bị đốn bỏ để thi công nhà ga ngầm tuyến metro số 1 - Ảnh: Hữu Khoa

Đơn giản bởi đó là ký ức của người dân TP.HCM, là mâu thuẫn giữa bảo tồn và phát triển. Câu chuyện này được giải quyết thế nào trong mắt giới kiến trúc sư?

* KTS NGUYỄN VĂN TẤT:

Cần một thiết chế tốt hơn

Không riêng gì vấn đề thương xá Tax của Sài Gòn hôm nay trong bối cảnh phát triển đô thị hiện đại, mà hầu hết các khía cạnh cuộc sống của xã hội đều luôn đặt ra trước những yêu cầu lựa chọn và ra quyết định.

Có khi còn phải chọn lựa trong áp lực rất nghiệt ngã, nhất là khi phải cân nhắc các thứ giá trị “không cùng đơn vị quy đổi”, chỉ có thể cảm nhận mà thôi.

Rủi thay, câu chuyện về hồn vía đô thị mà ai cũng “có khả năng quan tâm” lại thuộc về hàng khó nhất này.

Khó không chỉ vì nhiều người có khả năng nêu ý kiến, mà khó còn vì nhiều giới thật sự có trách nhiệm trong việc ra quyết định.

Đứng trước sự đòi hỏi của cuộc sống đô thị phát triển, khi có cơ hội và điều kiện đầu tư hẳn không ai lại nói không với điều kiện hạ tầng giao thông hiện đại như tàu điện ngầm.

Cũng như khi đã có nhiều triệu du khách một năm với nguồn thu ngoại tệ khổng lồ, ai cũng thấy nhiều nhà cao tầng, nhiều trung tâm thương mại dịch vụ to lớn là nhu cầu hợp lý.

Vì mưu sinh, vì phát triển chứ không đơn thuần làm to, làm nhiều cho bằng anh bằng chị.

Nhưng thông thường bài toán không đơn giản như việc nhiều ít, nhỏ to, không và có... mà thường là chuyện rất đau đầu của việc đánh đổi: muốn được phải chấp nhận mất.

Câu chuyện thường gặp, thường xảy ra tranh luận trong quy hoạch kiến trúc đô thị thì triền miên.

Ai ở TP này đều có thể kể một vài việc tương tự như biểu tượng thống nhất ở công viên 23-9, khách sạn Caravelle bên hông Nhà hát TP, tòa nhà PDD phía sau trụ sở UBND TP, cao ốc Hàn Quốc ở cuối công viên 23-9... và nay sự ra đi của những hàng cây trăm năm tuổi ở trung tâm và tháp thông gió cho ga tàu điện ngầm ngay trong khuôn viên thương xá Tax...

Hãy đón nhận sự kiện trên như vốn là mâu thuẫn bản chất của sự phát triển.

Tuy nhiên cái không đáng có là sự bất an của nhiều người, nhiều giới cùng có tình cảm và trách nhiệm về sự phát triển và bảo vệ giá trị tốt đẹp của TP này.

Nếu cần có một động thái không thể khác thì sự chia sẻ “cái lý của sự mất mát” một cách rõ ràng, minh bạch là sự cần thiết đối với mọi công dân TP, đặc biệt với giới chuyên môn sâu có liên quan với sự việc.

Mỗi lần có một sự kiện nhạy cảm kiểu “nỗi buồn thương xá Tax” thì các báo đài lại xôn xao làm chức trách đưa tin, phỏng vấn...

Các nhà nghiên cứu có tên tuổi lại có ý kiến, cảm thán, đề xuất... trong khi mọi việc có khi đã vào quy trình vận hành dự án rồi.

Trong điều kiện như vậy, nhiều người có ý thức trách nhiệm lại ngại lên tiếng vì rõ ràng là trong sự đã rồi.

Hơn nữa, phát biểu vài câu về một sự việc có tính thời sự, gấp gáp lại rất phức tạp mà thiếu thông tin chi tiết thì vô tình các nhà nghiên cứu bị đặt vào tình cảnh nói thì dễ hồ đồ, không nói thì bứt rứt.

Do vậy, câu chuyện thương xá Tax cũng như nhiều câu chuyện tương tự, nếu đặt ra ở một thời điểm sớm hơn có lẽ là một sinh hoạt thú vị và tích cực với TP là đằng khác.

Và tôi nghĩ điều này TP có thể làm được nếu có một thiết chế tốt hơn về chuẩn bị ra quyết định các vấn đề nhạy cảm hoặc có tính chuyên môn, tính nhân văn cao.

* KTS NGÔ VIẾT NAM SƠN:

Thiếu quy hoạch rõ ràng cho khu trung tâm

Chúng ta đang bị động trong vấn đề phát triển khu trung tâm.

Đầu tiên là việc bảo tồn và phát triển, bảo tồn cái gì và phát triển cái gì.

Thứ hai là quy hoạch chiều cao.

Thứ ba là vấn đề giao thông. Nếu tính toán theo tiêu chuẩn quốc gia, một văn phòng 100m2 phải có chỗ để 1 ôtô, một căn hộ/1-1,5 ôtô, nhà hàng thì có chỗ để khoảng 100 xe máy hoặc 20 ôtô...

Những tiêu chuẩn đó với các công trình mới không những không đủ mà còn không bù được diện tích bãi xe vốn đã quá hiếm hoi của TP.

Cuối cùng, người dân rõ ràng không có thông tin và không được tham gia quá trình quy hoạch phát triển, không được chuẩn bị về mặt tâm lý dẫn đến tình trạng bị sốc, chưa kể việc làm ăn, sinh sống bị ảnh hưởng.

Giải pháp cho vấn đề này, theo tôi, cần có một quy hoạch rõ ràng cho khu trung tâm, bao gồm trung tâm lịch sử và khu trung tâm mới.

Trung tâm lịch sử cho tới nay chưa có văn bản nào xác định, nhưng theo quan điểm của những nhà nghiên cứu, tối thiểu phải bao gồm khu vực từ UBND TP đến chợ Bến Thành, vòng qua công viên Tao Đàn, khu vực Trường Lê Quý Đôn, Bảo tàng Mỹ thuật, Tòa án, khu nhà thờ Đức Bà - Bưu điện rồi Bệnh viện Nhi Đồng, Nhà hát TP, thương xá Tax và cuối cùng trở về UBND cùng khu vực lân cận.

Trong đó, ngã tư Nguyễn Huệ - Lê Lợi là rất quan trọng của khu lịch sử bởi những trục chính của khu trung tâm bao gồm Lê Duẩn - trục chính trị, Nguyễn Huệ - trục hành chính, Lê Lợi - dịch vụ thương mại và khu bờ sông bến Bạch Đằng từ lâu đã được định hình.

Với khu vực này, việc phát triển cao tầng phải rất cẩn trọng, nếu không sẽ phá vỡ hết cảnh quan lịch sử.

Nhiều quan điểm từ lâu cũng đã đặt việc phát triển các khu cao tầng ở một phần quận 1, 3, 4, Bình Thạnh và bờ đông Thủ Thiêm.

Trong đó, với đặc điểm là khu chuyển tiếp giữa trung tâm lịch sử và trung tâm mới Thủ Thiêm, thì thương xá Tax càng không nên xây quá cao, đến 40 tầng, trong khi tại Thủ Thiêm cũng khống chế chiều cao các tòa nhà chỉ đến 40 tầng.

Về quy hoạch ngầm, khu trung tâm có ba nhà ga ngầm Bến Thành, Nhà hát TP, Ba Son thì nhất thiết các khu vực liên quan cũng phải có quy hoạch cả tầng ngầm.

Và không chỉ có metro mà còn phải kết nối với tầng ngầm các cao ốc xung quanh đã, đang và sẽ xây dựng.

Về quy hoạch cảnh quan và cây xanh, từ những quy hoạch trên phải tính trước được những hàng cây nào phải chặt bỏ, cũng như phải “bù đắp” lại bằng gì để đáp ứng diện tích cây xanh vốn đã rất hiếm hoi ở TP.

Về quy hoạch giao thông, phải tính toán tới việc kết nối metro thế nào với các loại hình giao thông khác (xe buýt, ôtô, xe máy rồi các bãi giữ xe...).

Cuối cùng, những quy hoạch nói trên phải có sự tham gia của người dân TP, các chuyên gia, ban ngành... để ai cũng thông hiểu và có sự chuẩn bị về mọi mặt và cùng tham gia xây dựng, phát triển TP.