Thiên tai thời mạng xã hội

Đoạn video “sân bay Miami” ngập lụt mà giám đốc mạng xã hội của Nhà Trắng Dan Scavino đăng hóa ra là giả mạo.-Ảnh: washingtonpost.com

Trước khi hai cơn bão Harvey và Irma lần lượt đổ bộ vào Texas và Florida hai tuần qua, nhiều quan chức Mỹ vẫn coi mạng xã hội là điều gì đó không chính thức, chỉ để nói chuyện trà dư tửu hậu hay thiếu sự nghiêm túc của một văn bản mực thước.

Nhưng trong và sau hai cơn bão khủng khiếp đó, thái độ của họ đã hoàn toàn thay đổi, bởi khả năng lan tỏa cực nhanh và tính tức thời của Facebook, Twitter cùng các trang mạng xã hội khác. Đó cũng là hai yếu tố sống còn trong việc đối phó thiên tai.

Giới chức chính quyền và những người có trách nhiệm đối phó khủng hoảng ở Mỹ giờ đã thừa nhận mạng xã hội như một công cụ thực tế để trao đổi thông tin, và rất nhiều khi, là công cụ để cứu mạng không ít người dân.

Mới ba tuần trước, Cơ quan Bảo vệ bờ biển Mỹ (USCG) còn khuyến cáo các công dân Đông Texas tránh xa mạng xã hội, và báo cáo lại các tình trạng khẩn cấp của họ qua những kênh truyền thống hơn như gọi 911 hay các số khẩn cấp khác.

Nhưng giờ thì tất cả mọi người đang chiến đấu với bão đều đã chấp nhận thực tế rằng mạng xã hội là cách nhanh nhất để lan truyền thông tin, khi tài khoản Twitter chính thức của USCG thông báo tất cả người dân Mỹ muốn biết thông tin chính thức về bão Irma nên theo dõi tài khoản Twitter của văn phòng vùng đông nam của USCG.

Doug Hilderbrand, một chuyên gia khí tượng học làm việc ở Cục Đại dương và khí quyển quốc gia (NOAA), nói với báo Mỹ The Wall Street Journal rằng NOAA đã dùng Twitter để loan truyền tin tức về đường đi của bão Irma.

“Điều tuyệt đối quan trọng là người dân có nhiều cách khác nhau để đón nhận thông tin - Hilderbrand nói - Tôi không thể trao đổi trực tiếp với mọi người dân Florida, nhưng những thông tin đăng trên mạng xã hội có thể giúp họ sơ tán kịp thời nếu họ chẳng may nằm trên đường đi của bão”.

Không chỉ có giới chức chính quyền phải dựa vào mạng xã hội, dân nghiên cứu giờ cũng làm thế. Phòng thí nghiệm về rủi ro ở đô thị của Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) hồi đầu tuần vừa ra mắt RiskMap.us, một nền tảng mã nguồn mở chuyên theo dõi tình trạng lũ lụt ở miền nam Florida.

Dự án này hiện ở dạng thí điểm để cung cấp thông tin thời gian thật cho người dân và những người hoạch định kế hoạch khẩn cấp, cũng như cho phép tất cả mọi người cập nhật các thông tin của họ về tình trạng lũ lụt qua Twitter, Facebook hay Telegram.

Hệ thống của MIT sử dụng các con chatbot để nhắn tin trực tiếp với người dùng thông qua ba trang mạng xã hội đó.

Về cơ bản, chatbot là một phần mềm trí tuệ nhân tạo thô sơ, hoạt động độc lập, được lập trình để tự động trả lời các câu hỏi hay xử lý tình huống lặp đi lặp lại sao cho càng thật càng tốt.

Các thuật toán chatbot kết hợp các kịch bản có trước và quá trình tự học khi tương tác để phán đoán và phản hồi với người dùng.

Các chatbot của MIT sẽ gửi cho người dùng mạng xã hội những đường dẫn cho phép họ tải lên địa điểm của họ, mức độ ngập lụt, mô tả, và một bức hình về nơi đó. Tất cả sau đó sẽ được tích hợp vào một bản đồ và chia sẻ cho tất cả những người dùng mạng xã hội.

Mục tiêu là cung cấp thông tin thời gian thực ngay lập tức về tình trạng lũ lụt cho một số lượng thật lớn người dân.

Dự án thí điểm của MIT hiện chỉ bao gồm hạt Broward của Florida, phía bắc Miami, nhưng dự kiến sớm được mở rộng và hợp tác với nhà chức trách về tình trạng khẩn cấp.

MIT đã thử nghiệm hệ thống này tại Indonesia trong một trận lụt đầu năm nay, và nhận được báo cáo từ 300.000 người dùng qua một ứng dụng phối hợp với Uber. Irma là “cuộc chiến lớn” đầu tiên của RiskMap ở Mỹ.

Tuy nhiên, không phải nội dung mạng xã hội nào liên quan tới bão cũng là tích cực. Ít nhất một vụ tin tức giả mạo lớn đã xảy ra khi người phụ trách mạng xã hội của Nhà Trắng Dan Scavino mắc lỡm.

Scavino, giám đốc mạng xã hội của Tổng thống Mỹ Donald Trump, đã dành cả ngày chủ nhật (10-9) chia sẻ với thế giới những bức ảnh về sự tàn phá của bão Irma ở Florida.

Ông còn đăng cả ảnh Trump và Phó tổng thống Mike Pence ngồi trong phòng họp, tay khoanh lại, vẻ mặt nghiêm trọng nghiên cứu cơn bão. Trong một tin Tweet vào cuối buổi chiều, Scavino viết ông thường xuyên chia sẻ tin nhắn với cả hai nhà lãnh đạo cao nhất nước, lấy ví dụ là một đoạn video về sân bay Miami bị lụt.

Tin nhắn đó ngay lập tức gây nhiều nghi hoặc, sau khi ban quản lý sân bay quốc tế Miami thông báo với Scavino, Pence, và Trump rằng đoạn băng là giả mạo.

Đó không phải là video về Miami, hay thậm chí là về bão Irman. Đoạn video đã xuất hiện trên YouTube và nhiều trang khác hơn một tuần trước, khi mà bão Irma vẫn còn ở xa ngoài Đại Tây Dương. Hóa ra, đó là hình ảnh về Mexico City. Scavino tất nhiên đã xóa tin nhắn sau đó.

Xem ra, các kênh chính thức vẫn là cần thiết khi có thiên tai, vì người ta khó có thể tìm thấy điều gì hoàn toàn chính thức trên mạng xã hội.■