Gây án khi bị tâm thần

Hồ sơ vụ án thể hiện, vào năm 2001, Chiến bị chấn thương sọ não do bị tai nạn giao thông.

Sau tai nạn, Chiến có biểu hiện rối loạn hành vi, nóng nảy thiếu kiềm chế, gây thương tích cho người xung quanh… nên gia đình Chiến đã làm đơn đề nghị tòa án xem xét Chiến mất năng lực hành vi dân sự.

Sau khi giám định tâm thần, năm 2006, TAND thị xã Gò Công tuyên bố Chiến mất năng lực hành vi dân sự.

Khoảng 20g ngày 28-6-2012, Chiến cùng anh Lê Thanh Hùng (anh em bạn dì) ngồi uống bia tại nhà anh Hùng ở Long Khánh, tỉnh Đồng Nai. Lúc này, ông Đặng Hiệp Thành đến chơi và nhậu chung.

Trong lúc uống bia, giữa Chiến và ông Thành xảy ra mâu thuẫn, cự cãi nhau nên ông Thành bỏ về nhà.

Đến khoảng 21g30 cùng ngày, ông Thành tới nhà anh Hùng mua thuốc lá và tìm Chiến nói chuyện. Lúc này Chiến và ông Thành tiếp tục cự cãi. Ông Thành xông vào định đánh Chiến thì bị Chiến dùng rựa chém, tỉ lệ thương tật toàn bộ là 67%.

Sau khi gây án, Chiến được Cơ quan CSĐT Công an thị xã Long Khánh trưng cầu giám định tâm thần tại Viện Giám định pháp y tâm thần trung ương II, kết luận Chiến có năng lực nhận thức và điều khiển hành vi nhưng bị hạn chế do bệnh.

Sau đó, ông Thành đã làm đơn đề nghị TAND thị xã Gò Công hủy quyết định mất năng lực hành vi dân sự của Chiến. Nhưng sau khi trưng cầu giám định tâm thần đối với Chiến, TAND thị xã Gò Công và TAND tỉnh Tiền Giang vẫn khẳng định Chiến là người mất năng lực hành vi dân sự.

Ông Thành tiếp tục khiếu nại. Cơ quan điều tra Công an thị xã Long Khánh đã ra quyết định trưng cầu giám định pháp y tâm thần lần 2 với Chiến tại Viện Giám định pháp y tâm thần trung ương II. Nhưng cơ quan này vẫn bảo lưu kết quả giám định trước đó.

Năm 2015, TAND thị xã Long Khánh đưa ra xét xử và tuyên phạt Chiến 5 năm tù về tội cố ý gây thương tích.

Căn cứ vào bản án hay kết luận giám định

Tại tòa, giám định viên thuộc Viện Giám định pháp y tâm thần trung ương II cho biết: Về năng lực nhận thức có 3 mức: mất, đầy đủ và hạn chế năng lực nhận thức, điều khiển hành vi. Khi đặt câu hỏi với Chiến, các câu hỏi về nhân thân thì Chiến không trả lời được, còn một số câu hỏi khác lại trả lời được. Trên cơ sở đó, giám định viên xác định Chiến bị hạn chế năng lực nhận thức, điều khiển hành vi.

Theo giám định viên, việc gây án của Chiến chủ yếu bị tác động bởi bệnh lý (Chiến từng bị chấn thương sọ não) khi bị kích động mạnh dẫn đến không kiểm soát được hành vi.

Tuy nhiên, giám định viên cũng cho biết thêm việc xác định hành vi của bệnh nhân là hạn chế hay mất hoàn toàn năng lực nhận thức còn tùy thuộc vào từng hành vi, trường hợp, hoàn cảnh cụ thể.

Tại thời điểm gây án và thời điểm giám định, kết quả có thể khác nhau do diễn biến bệnh.

Cũng tại tòa, các luật sư bào chữa cho bị cáo Chiến đặt ra vấn đề TAND tỉnh Tiền Giang từng tuyên bố Chiến là người mất năng lực hành vi dân sự nên trong thời điểm gây án, Chiến không có năng lực trách nhiệm hình sự. Hiện bản án vẫn còn hiệu lực và có giá trị pháp lý. Cơ quan tố tụng căn cứ vào kết luận giám định của Viện Giám định pháp y tâm thần trung ương II là không hợp lý.

Tuy nhiên, đại diện Viện KSND tỉnh Đồng Nai cho rằng TAND tỉnh Tiền Giang tuyên bố Chiến mất năng lực hành vi dân sự, nghĩa là bị cáo chỉ bị mất khả năng xác lập, thực hiện quyền và nghĩa vụ dân sự. Tuy nhiên khi thực hiện hành vi phạm tội, các cơ quan chức năng đã tiến hành trưng cầu giám định và có đủ cơ sở để kết luận Chiến có năng lực nhận thức và điều khiển hành vi nhưng bị hạn chế do bệnh nên phải chịu trách nhiệm hình sự đối với hành vi của mình gây ra.

Xét thấy cần phải làm rõ các bản giám định pháp y nên HĐXX đã quyết định hoãn phiên tòa.