Đại sứ Phạm Tiến Tư chụp hình lưu niệm với lãnh tụ Fidel Castro nhân chuyến thăm Cuba của Tổng bí thư Nông Đức Mạnh năm 2003 - Ảnh: Quỳnh Trung chụp lại hình tư liệu của đại sứ Phạm Tiến Tư

Cùng ông Fidel chặt mía

Tôi học tại Đại học Tổng hợp văn Cuba từ năm 1967-1971. Từ năm 1976-1980, tôi trở lại Cuba với tư cách bí thư phụ trách quan hệ Đảng với Đảng Cộng sản Cuba và Đảng Cộng sản công nhân và Mỹ Latin.

Từ năm 2002-2007, tôi làm việc tại Cuba với tư cách là đại sứ Đặc mệnh toàn quyền nước CHXHCN Việt Nam tại Cuba.

Lần gặp ông Fidel đầu tiên vào năm 1968 khi tôi còn là sinh viên năm nhất. Lúc đó, đoàn mặt trận Giải phóng dân tộc miền Nam Việt Nam sang thăm Cuba.

Anh Phong cùng thế hệ với anh Nguyễn Đình Bin, sau này là thứ trưởng ngoại giao, đi phiên dịch cho đoàn nhưng khi ra đến tiệc chiêu đãi lại phát hiện quên cái kính. Anh Phong nói với tôi: “Cậu tiếng tốt thì dịch cho tớ”.

Sau đó tôi dịch cho ông Fidel khoảng 10-15 phút. Ông Fidel hỏi: “Cậu là sinh viên à?”. Tôi trả lời: “Thưa tổng tư lệnh, tôi là sinh viên đang học Tổng hợp văn”.

Ông Fidel nhìn tôi và nói: “Nhìn đồng chí, tôi lại nhớ lại thời kỳ mình là sinh viên khi từng tham dự rất nhiều hoạt động trong phong trào sinh viên, đấu tranh chống chế độ độc tài ở Cuba và đi dự các hội nghị quốc tế của sinh viên ở nhiều nơi trên thế giới”.

Trong quá trình năm năm học ở Cuba, tôi gặp ông Fidel rất nhiều lần. Tôi nhớ thời đấy cứ thứ bảy và chủ nhật hoặc ba tháng hè, những sinh viên, giới trẻ như tôi đi lao động xã hội chủ nghĩa như chặt mía, thu hoạch ngô... ông Fidel cũng tham gia.

Có lần tôi chặt mía với ông Fidel và sau đó cùng ngồi với đồng chí trong giờ giải lao.

Ông Fidel rất gần gũi với mọi người. Đối với tôi, ông Fidel thật sự là lãnh tụ kiệt xuất của Cách mạng Cuba. Trong hơn nửa thế kỷ, ông ghi dấu ấn trong phong trào công nhân quốc tế cũng như phong trào giải phóng dân tộc.

Còn đối với Việt Nam, ông Fidel là một người bạn hết sức đặc biệt, thủy chung, trong sáng từ thời chống Mỹ cứu nước cho đến sau này.

Tôi còn nhớ trong cuộc mittinh lịch sử ngày 2-1-1966, để chào mừng lần thứ 7 Cách mạng Cuba thành công, ông Fidel phát biểu trước các đại biểu rằng phương tiện truyền thông phương Tây nói Cuba thiếu đủ thứ trên đời, đường, gạo, hàng tiêu dùng, thuốc men... vì Cuba gửi sang Việt Nam.

Ông Fidel nói họ (truyền thông phương Tây) chỉ nói đúng một phần là Cuba có đưa thuốc chữa bệnh sang Việt Nam, còn những điều khác là xuyên tạc, đồng thời nói thêm: “Nhưng nếu tất cả thứ đó là sự thật thì đó không là gì cả. Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”.

Sau khi giải phóng miền Nam thống nhất đất nước vào ngày 30-4-1975, tất cả các nước đều dừng viện trợ không hoàn lại cho Việt Nam, riêng Cuba là nước duy nhất tiếp tục viện trợ cho Việt Nam 10 năm tiếp theo từ 1975-1985.

Như vậy, nếu nói về tinh thần quốc tế vô sản, ủng hộ nhân dân Việt Nam, Cuba là một tấm gương đi đầu.

Cắt một nửa đội cận vệ cho Thủ tướng Phạm Văn Đồng

Tôi là người có vinh dự chứng kiến nhiều cuộc gặp giữa đồng chí Fidel Castro và nhiều lãnh đạo của Đảng và Nhà nước ta, trong đó có những cuộc gặp vô cùng xúc động giữa Thủ tướng Phạm Văn Đồng và ông Fidel.

Năm 1979, Thủ tướng Phạm Văn Đồng dẫn đầu đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tham gia Hội nghị không liên kết tại Cuba. Sau hội nghị, Thủ tướng Phạm Văn Đồng quyết định đi thăm Mexico, Nicaragua, Panama và Jamacai.

Ông Fidel tiễn bác Phạm Văn Đồng ra sân bay quân sự và quyết định cử một nửa đội cận vệ của mình để bảo vệ Thủ tướng Phạm Văn Đồng.

Tôi nhớ có khoảng sáu cận vệ tinh nhuệ của ông Fidel đi bảo vệ bác Đồng thời đấy. Họ được trang bị súng tiểu liên và những loại vũ khí khác.

Nếu biết trong cuộc đời của ông Fidel Castro đã từng có 638 cuộc ám sát bất thành, thì nghĩa cử cao đẹp và đầy nghĩa khí đó thể hiện tình cảm rất đặc biệt giữa những người anh em đồng chí ruột thịt với nhau, có một không hai trên thế giới.

Ở chiều ngược lại, nhân chuyến thăm Việt Nam lần hai vào tháng 12-1995, đồng chí Fidel đến thăm nhà riêng của Thủ tướng Phạm Văn Đồng, khi đó mắt đã kém, không nhìn thấy gì.

Nhưng khi ông Fidel đến, mới bước vào sân chứ chưa vào nhà, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã nói với tôi: “Đồng chí Fidel đấy, nghe tiếng chân là bác biết Fidel đến rồi đấy. Con đứng dậy và đón Fidel vào đây cho bác”.

Lúc trùng phùng, ông Fidel nói với bác Đồng (bằng tiếng Tây Ban Nha): “Người anh em thân thiết của tôi. Lâu quá mới gặp đồng chí và tôi được biết mắt đồng chí đã kém”.

Bác Đồng đáp lại: “Đồng chí Fidel ơi! Tôi đã nghe tiếng bước chân của đồng chí bên ngoài. Lâu quá mới gặp nhau, người anh em của tôi”. Sau đó hai người ôm nhau rất xúc động.

* Kỳ 4: Bay cùng chuyên cơ Fidel Castro